احمد ندایی فرد

طراحان صنعتی در کشورهای با تمدن و آداب و رسوم کهن همواره وظیفه سنگینی برعهده دارند. طراحان صنعتی کشورهای شرقی اغلب با این سئوال همکاران غربی خود مواجه می گردند که: چرا محصولاتی را که شما طراحی و تولید می کنید، هیچ گونه مشخصه و ویژگی مربوط به کشور و فرهنگ خودتان را ندارند و بیشتر بیگانه به نظر می رسند. چرا این طراحان از هماهنگی با ویژگی های زیبایی شناسانه منطقه ای و فرهنگی کشور خویش ناتوان هستند؟ این سئوال اساسی را می توان از جهات مورد بررسی و نقد قرار داد که پاره ای از آنها به این شرح است: بحث رابطه بین سطح تکنولوژی و طراحی محصولات، ماهیت صنعتی شدن، روش ها و شگردهای گوناگون رایج در مبادلات تجاری، ارتباطات و مناسبات بین محصولات، فرهنگ ها و آداب و رسوم. دراین نوشتار بیش از همه ارتباطات و تناسبات بین محصولات، فرهنگ ها و آداب و رسوم مورد توجه قرار می گیرد، اما این بدین معنی نیست که سایر دیدگاه ها از نظر دور بمانند. در حال حاضر هیج شکی وجود ندارد که ویژگی های فعالیت طراحان صنعتی به گونه ای پرشتاب در حال دگرگون شدن است. در بررسی های انجام شده در این زمینه می توان به چهار شاخه زیر در جهت دسته بندی فعالیت های حرفه طراحی صنعتی اشاره نمود: طراحی محصول و روندهای مربوطه، برنامه ریزی در جهت طراحی محصول و روندهای مربوطه، مدیریت طراحی، پژوهش طراحی.

امروزه توسعه مفاهیم جدیدی را دربر گرفته که فراتر از رشد اقتصادی است. توسعه به معنای رشد به اضافهی تغییر است. به این معنا که باید نمودهای توسعه در عرصه های مختلف اجتماعی دیده شود و جامعه به عنوان یک کل واحد قدم در راه پیشرفت گذارد.طراحی فراگیر نیز با همین تفکر شکل گرفت که بتواند با تحت پوشش قرار دادن طیف گسترده تری از استفاده گران، به همگانی کردن و بهبود سطح زندگی مردم کمک نماید. طراحی اجتماعی با نگاه جدید به طراحی فراگیر، گروه های استفاده گر را به عنوان مهمترین عامل در شکل گیری محصولات مختلف معرفی نمود. با وارد شدن به عرصهی طراحی اجتماعی، معلولین در مرکز توجه طراحان قرار گرفتند زیرا کم توجهی به این قشر از جامعه، بسیار جدی و نگران کننده به نظر میرسید. در ایران نیز، نیازهای معلولین مورد توجه قرار نگرفته و فضای شهری برای حضور آنان از کمترین امکانات برخوردار است. با بیان چگونگی مناسب سازی خودروی سمند برای افراد پاراپلژی، نمونه محصولی را بررسی خواهیم کرد که استقلال کامل برای حضور فرد معلول در محیط شهری را به ارمغان خواهد آورد

تا به حال تمامی روندهای طراحی صنعتی بر این اساس پایه ریزی شده اند که انسان بتواند مشکلات طراحی را با روندهای منطقی و تقسیم بندی شده به بخش های کوچک تر، حل نماید. وجود تعداد بسیار زیاد نمودارها، جداول، روندها و توصیه های حل مشکل مثال بسیار خوبی بر این ادعاست که هورس ریتل (Hoerst Rittel) تحت عنوان نسل اول پژوهش سازمان یافته از آن ها نام می برد. با بررسی اجمالی چند دهه حرفه طراحی صنعتی و روش ها و روندهای به کار گرفته شده و یا توصیه شده در پروسه حل مشکل در این حرفه و به اعتراف طراحان با تجربه ای چوتن هوفلر (Hofler) و کاندل (Kandel) که هم دستی در معماری دارند و هم به طراحی و تولید محصولات صنعتی می پردازند، همواره یک تضاد بین تئوری و عمل وجود داشته و دارد.در طرح تحقیقاتی انجام شده که این مقاله برگرفته از آن می باشد، سعی شده است با بررسی و مقایسه روندهای حل مشکل وجود در حرفه طراحی به معنی فراگیر آن و طراحی صنعتی در جهت حرفه ای و تخصصی آ«، این سئوال مهم در طراحی صنعتی را پیگیری نمودکه: آیا می توان اصولا به یک روند و متدلوژی فراگیر و همه کاره جهت مواجهه با مشکلات پیش روی طراحان دست یافت؟

این مقاله نحوه تفکر در مسائل طراحی به روش فروکاست گرایی را بررسی می کند. همچنین به این سؤال که طراحی در حیطه فروکاست گرا قابل بحث است یا در تقابل با هولیسم (زیستارگرایی) که ایده ای جهانی در برابر فروکاست گرایی است، پاسخ می دهد. در ادامه مقاله به مطالعه رویکردهای مشابه در طراحی که با این تفکر منطبق است و به مقایسه دو تفکر مطرح شده می پردازیم. نتیجه این بررسی رسیدن به الگوی تفکر درباره مسائل طراحی است که در قالب راهکاری برای تسکین درد بیماران آستئوآرتریت زانو بررسی شده است.

بیان مسئله: تقلید و الهام از آثار هنری گذشتگان، در شکل گیری اثری نو و خلاقانه قدمتی طولانی دارد. زیورآلات نیز به عنوان یکی از هنرهای غنی ایران زمین، از این قاعده مستثنی نیست. زیورآلات فارغ از مفهوم سرمایه ای، همواره ابزاری برای بازتاب هویت فرهنگی جوامع است و نقشی بارز در مراسم آیینی یک جامعه، باورهای مردم در گذشته و شناخت اندیشه های آنان ایفا می کند. در جستار حاضر با توجه به اهمیت نقش مایه انار در فرهنگ ایران زمین، تکرار این نقش مایه در متن زیورآلات باستانی ادوار مختلف و رجعت به این نقش مایه در زیورآلات معاصر، آرایه پرکاربرد انار انتخاب شده است. هدف: هدف از این پژوهش، مطالعه و بررسی چگونگی ارتباط فرم های بازنمایی شده انار، در زیورآلات معاصر و پیش متن های برگرفته آنها در زیورآلات باستانی است. جستار حاضر در راستای پاسخ به این سؤال است که ارتباط زیورآلات معاصر با پیش متن های خود چگونه تبیین می شود؟ در فرآیند اقتباس این آثار از زیورآلات باستانی ملهم از نقش مایه انار چه تغییراتی صورت گرفته است؟ روش تحقیق: این پژوهش با هدف بنیادی به شیوه توصیفی– تحلیل و تطبیقی است که با روش ترامتنیت و رویکرد بیش متنی صورت گرفته است. نتیجه گیری: در جمع بندی نتایج این پژوهش چنین به نظر می رسد، هنرمندان معاصر با حفظ ماهیت انار با تغییرات فرمی، برهم زدن تقارن، استفاده از فضاهای منفی و مثبت، ترکیب رسانه های مختلف با زیورآلات، به بازنمایی فرم انار در پیکره زیورآلات معاصر مبادرت ورزیده اند. ارتباط میان متن های پیشین و پسین در زیورآلات با گستره های متفاوت برگرفتگی، صراحت و اشتقاق در هردو دسته تغییری و تقلیدی به وقوع پیوسته است.

زیورآلات معاصر در جایگاه هنر عینی و کاربردی، در پیکره خود علاوه بر نقش مایه های تصویری، دربرگیرنده نقش مایه های نوشتاری است، چنان که پیکره زیورآلات به مثابه بوم نقاشی به بازتاب روایت های کلامی می پردازد. نقش مایه ﺷﺪن ﻧﻮﺷﺘﺎر به دنبال استفاده از ﻧﻘﻮش ﺳﻨﺘﯽ ﻫﻨﺮ اﯾﺮان و ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از ﻋﻨﺎﺻﺮی از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎمه اﯾﺮاﻧﯽ و تایپوگرافی ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﯽ از طراحان زیورآلات معاصر ایرانی با تأکید فراوانی در دهه های اخیر مورد استفاده قرار گرفته است. مطالعه پیش رو با نگاهی بینارشته ای به بررسی علت یابی حضور نقش مایه های نوظهور نوشتاری در رمزگان زیورآلات این عصر می پردازد. این جستار با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی  و اﺗﺨﺎذ روﯾﮑﺮد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن لاکلو و موف و نشانه شناسی نوشتار، ﺑﻪ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﯾﮑﯽ از ﺗﺤﻮﻻت زیورسازی، در ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ  ﻣﻌﺎﺻﺮ طراحی زیورآلات پرداخته است. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که، ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﺤﺎله ﻧﻮﺷﺘﺎر و ﺧﻮﺷﻨﻮﯾﺴﯽ ﺑﻪ نقش مایه در زیورآلات معاصر ایرانی شده است. رهاشدن از قیود کارکردهای سنتی و صرفاً تزیینی زیورآلات، تأکید بر اهمیت محتوای متون و انتقال پیام به مخاطب و تبدیل شدن زیورآلات به رسانه ، عامل اصلی استحاله نقش مایه های تصویری دیداری به نقش مایه های نوشتاری در پیکره زیورآلات معاصر شده است.

بررسی برند ملی یکی از نکات مهم در حوزه کسب و کار است که اخیرا در تحقیقات، مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. اما متاسفانه پژوهش های کمی  برای شناسایی عوامل تشکیل دهنده برند ملی در ایران انجام شده است. در این پژوهش، با استفاده از دو روش تحلیل محتوای کیفی، و دیمتل، به استخراج عناصر موثر بر برندسازی ملت پرداخته شده و شبکه ساختاری روابط میان عناصر استخراج شده مورد مطالعه قرار گرفتند. بر همین اساس، در مرحله اول، با 16 نفر از خبرگان مصاحبه های عمیق صورت گرفت و 241 مفهوم، 30 کد، 10 مقوله و 4 تم با عناوین پیمایش افکار، بسترسازی نهادی، دگردیسی سیاسی و مقرراتی و تحول ارزشی و ورزشی استخراج گردیدند. ارتباط میان ده مقوله استخراج شده در روش تحلیل محتوای کیفی نیز از طریق روش دیمتل مورد مطالعه قرار گرفت. بر همین اساس مشخص گردید که مقوله سنجش افکار عمومی بین المللی بیشترین اثرگذاری را بر سایر عوامل دارد. همچنین، مقوله مدیریت قوم گرایی بیشترین اثرپذیری را نسبت به سایر متغیرها دارد. در نهایت، مقوله بهبود معماری سیستم سیاسی و قانونی کشوربیشترین تعامل را از نظر اثرگذاری و اثرپذیری، با سایر عوامل دارد.

در 20سال گذشته، افراد بسیاری با سنین مختلف، در تجارت و نیز زندگی روزانه با کامپیوترها سروکار داشته اند. با این حال، در بازار فناوری و اطلاعات، کاربران سالخورده نادیده گرفته می شوند؛ چراکه بسیاری از ابزارهای ورودی برای نسلی جوانتر طراحی می گردند. این پژوهش قصد دارد قابلیت استفاده و کارایی واسطهای کاربری کامپیوتری را در میان افراد مسن، با استفاده از نگرش طراحی همگانی جستجو کند. در روند انجام پژوهش تعداد 124 نفر سالمند بالای 50 سال عضو کانونهای بازنشستگی شهرهای تهران، مشهد و اصفهان به روش نمونه گیری دردسترس در سال 1393 انتخاب شدند. افراد نمونه با انجام مصاحبه از جهت تواناییها و تجارب لازم در زمینه کار با کامپیوتر مورد سنجش اولیه قرار گرفتند که از این تعداد 52 نفر به دلیل عدم احراز شرایط لازم حذف گردیدند. افراد باقیمانده که عبارت بودند از 49 مرد و 23 زن که همگی دارای تحصیلات دانشگاهی، همگی راست دست بوده و بینایی طبیعی و یا بینایی اصلاح شده تا 2 دیوپتری داشتند. افراد در دو سری آزمون که شامل آزمون سری اول آزمون آیکونهای بزرگ) و آزمون سری دوم ( آزمون آیکونهای کوچک شرکت داده شدند. در هر آزمون به ترتیب از ماوس و قلم نوری استفاده گردید. برای تجزیه تحلیل داده ها در بخش آمار توصیفی از شاخصهای میانگین، انحراف استاندارد و ضریب همبستگی پیرسون و در بخش آمار استنباطی از رگرسیون همزمان برای پیش بینی کارایی ها استفاده شد. در اجرای عملیات تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS-16 استفاده گردید. اهم نتایج پژوهش عبارتند از اینکه در تمرین " اشاره وکلیک بر روی آیکون هدف"، افراد مسنی که از قلمهای نوری استفاده می کنند در مقایسه با آنها که از ماوس استفاده کردند، زمان کمتری مصرف میکنند. تعداد دفعات اشتباه در عملکرد هنگام استفاده از قلم نوری به جای ماوس آشکارا کاهش یافت. افراد مسنی که تجربه استفاده از کامپیوتر نداشتند دفعات اشتباه در عملکردشان 78% بیشتر از آنها بود که تجربه استفاده از کامپیوتر را داشتند.

خوانش آثار هنری، با بهره گیری از روش های نقد اسطوره ای در ایران، یا بسیار ناشناخته باقی مانده است و یا به چند روش معروف نظیر سرنمونی یونگی، تک اسطوره ی کمبلی و نقد گونه شناسانه ی نوتروپ فرای، محدود شده است. روش های دیگر نظیر اسطوره سنجی، اسطوره کاوی و اسطوره متن که از جمله روش های کاربردی در تحلیل آثارهنری است، هنوز در سطح کشور کم شناخته باقی مانده است. از سوی دیگر، طیف های متنوع آثار هنرهای تجسمی و کاربردی با روش های مختلف نقد اسطوره ای، بارها مورد واکاوی قرار گرفته است. اما هنر زیورآلات؛ به مثابه ی هنرهای صناعی و کاربردی، نه تنها از حوزه ی نقد مغفول مانده، بلکه در حوزه ی نقدهای اسطوره ای نیز مطرح نشده است. جستار حاضر، به روش توصیفی – تحلیلی و تاریخی، با بهره گیری از روش اسطوره سنجی ژیلبر دوران انجام شده است. بررسی روش نقد اسطوره سنجی، سپس خوانش و واکاوی "زیورآرایه های باغ ایرانی" با استفاده از این روش، از جمله اهداف پژوهش حاضر است. جستار حاضر، به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که اسطوره ی کلان مستتر در "زیورآرایه های باغ ایرانی" که در ارتباط مستقیم با زندگی شخصی مؤلفان آثار است و نگارندگان را در یافتن اسرار مستتر در این مصنوعات، همراهی کرده است، چیست؟ توجه در مضمون کلی و همچنین جزئیات در خور پیکره ی مطالعاتی مورد نظر نوشتار – زیورآرایه های باغ ایرانی-  نگارندگان را به این نتیجه رهنمون کرد که تمام موتیف ها و مضامین مستتر در ساختار مصنوعات، هرکدام به نحوی با اسطوره ی کلان "آرمان شهر" در ارتباط است.