محمد گلبن

استان آذربایجان بخصوص تبریز را، خاستگاه انقلاب مشروطیت می شمارند. انتشار روزنامه ها در این استان، در پیشرفت مشروطه تاثیر زیادی داشت. علیقلی صفراف نویسنده، شاعر، طنزپرداز و منتقد - که خود راپورتچی و مورد اعتماد محمدعلی میرزا بود - فعالیت سیاسی اش را با انتشار «شبنامه» از سال 131ق./ 1893م. آغاز کرد و در سال 1316ق./ 1899م. روزنامه احتیاج را منتشر ساخت و پس از توقیف، ادامه آن را با نام اقبال چاپ کرد. در سال 1325ق./ 197م. به انتشار روزنامه آذربایجان اهتمام ورزید. روزنامه آذربایجان، دارای 4 صفحه تصویر کاریکاتوری بود و 4 صفحه متن ترکی و فارسی. پس از تعطیل شدن آن، روزنامه حشرات الارض را، میرزا آقا بلوری تاسیس کرد که همان سبک و سیاق را داشت. این روزنامه ها، حاوی مطالب انتقادی و تصاویری همسنگ با روزنامه های کشکول و ملانصرالدین تفلیس و باکو بود و مبرهن است که چاپشان در آن هنگام از تاریخ ایران، کار ساده ای نبود.