سید حسن قریشی کرین

پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل نقش سیاسی حضرت خدیجه  (علیها سلام) در گسترش اسلام  انجام شد. بدین منظور کلیه منابع مکتوب تاریخی مربوطه مطالعه و به روش اسنادی- کتابخانه ایی بررسی و تحلیل شد. با توجه به اینکه در عصر جاهلیت و در صدر اسلام، در جامعه عربستان کلمه سیاست ملموس نبوده است، در پژوهش حاضر نقش سیاسی حضرت خدیجه (علیها سلام) با توجه به نوع فعالیت های ایشان و بازتاب ها و نتایج آن فعالیت ها برای پیامبر اسلام (صلی الله علیه واله) و پیشرفت اهداف ایشان، بررسی شد. نتایج نشان داد که اگرچه در عصر جاهلیت، قبیله یک واحد سیاسی تلقی می شد و متنفذان این واحد سیاسی سروران طبیعی قوم بودند، حضرت خدیجه (علیها سلام) توانست با عواملی همچون موقعیت سیاسی خود و ازدواج با حضرت محمد (صلی الله علیه واله)، بخشش تمام اموال خود به ایشان و اعلام توانمندی مالی حضرت محمد (صلی الله علیه واله) در میان عموم مردم و بزرگان مکه، ایشان را از جایگاه سیاسی بسیار مهمی برخوردار نماید و پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله)با توجه به همین جایگاه بسیاری از اهداف رسالت خود را به سرانجام رساند.

بررسی ابعاد گوناگون تجلیات آموزه های اسلامی بر هویت حماسه دلیران جنوب ایران در فاصله تاریخی (1909 1920م)، به ویژه در جریان جنگ جهانی اول هدف اصلی این پژوهش است. این مقاله پس از گردآوری اطلاعات به دو روش مصاحبه و کتابخانه ای، با اتخاذ رویکرد کیفی مبتنی بر روش «تحلیل مضمون» که به دنبال خروجی مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر مرتبط با مسئله تحقیق است، به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که چه آثاری از آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در هویت ضداستعماری قیام دلیران جنوب تجلی یافته است؟ یافته های پژوهش منجر به تولید 210 کد باز گردید که پس از ترکیب این کدها با یکدیگر 10 مضمون پایه شناسایی شد. این مضامین در نهایت، در قالب سه مضمون سازمان دهنده «عوامل و زمینه ها»، «مدیریت راهبردی روحانیت مبارز» و «ساختار اصول مبارزه و رفتار مجاهدان در قیام» گروه بندی شد و از آنها عنوان فراگیر «تجلی آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در درون حماسه دلیران جنوب ایران» شکل گرفت. بحث و بررسی شواهد پژوهش، نقش آموزه های اسلامی و نهضت کربلا در هویت آفرینی قیام جنوب و برانگیختگی غیرت ملی دلیران در مقابله با اشغالگران را نمایان ساخته، نادرستی دیدگاه های دیگر درباره انگیزه و ماهیت این قیام (فرصت طلبی، تحریک آلمان ها و ناسیونالیسم) را نشان می دهد.

یکی از مهم ترین تحولات اجتماعی ایران، وقوع حوادث و سوانح طبیعی غیر مترقبه است که در بررسی رویداد اجتماعی و اقتصادی شهری به علت تأثیر همه جانبه آن در زندگی مردم شرح سوانح و بلایای طبیعی محل نقد و توجه جدی است، چون این حوادث نقطه شروع بسیاری از تحولات تاریخی است که در دگرگونی های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ملی و بومی قابل توجه است. این پژوهش بر آن است که تأثیر اقتصادی و اجتماعی حوادث غیر مترقبه مانند قحطی و گرسنگی، سرما زدگی، سیل، زلزله و بیماری های واگیردار را بر شهر قم در عصر ناصری مورد بررسی قرار دهد و پیامد طولانی آن را بر ابعاد مختلف زندگی مردم تحلیل نماید. در این بررسی که از نوع پژوهش تاریخی است بر اساس منابع و به شیوه توصیفی - تحلیلی، برخی از تأثیر و تأثرات حوادث غیر مترقبه طبیعی را بر زندگی اجتماعی مردم قم تحلیل نماید. یافته پژوهش نشان می دهد که حوادث ناگوار و غیر مترقبه طبیعی قم موجب کاهش جمعیت، تضعیف نظام اقتصادی و معیشت مردم، مهاجرت مردم به دیگر مناطق، تبدیل زمین های مرغوب کشاورزی به کشت تریاک و پنبه ، شورش محلی شده و زمینه را برای حوادث سیاسی و اجتماعی بزرگتر در ادوار بعدی، مانند پیدایش شورش ها و اعتراضات اجتماعی و انقلاب مشروطه فراهم نمود._x000D_ One of the most important social developments in Iran is the occurrence of unexpected natural disasters. In the local historical study, due to its comprehensive impact on people's lives, the description of natural disasters is a source of serious criticism, because these events are the starting point of many historical developments Is significant in national, local social, political, and economic transformations.This study aims to investigate the economic and social impact of unexpected events such as famine and starvation, cold, flood, earthquake, infectious diseases on the city of Qom in the Nasserite era and its long-term consequences with descriptive-analytical method and data collection method. Explain in the form of libraries and documents. The research findings show that unfortunate and unexpected natural disasters have a negative effect on population decline and weakening the economic system and people's livelihood and have significant effects on political and social events in later periods.

حج، از میان فرایض دین،  دارای جایگاهی ویژه و فلسفه و احکام خاصی است وعملی است که عالمان و محققان در مورد ابعاد و مسائل مختلف آن بسیار سخن گفته اند. در این پژوهش به ابعاد مختلف حج، از جمله مناسک، احکام، فلسفه و ضرورت، حج و اخلاق، حج و عرفان  و  دیدگاه تربیتی حج  از نظر عالم و عارف نامی ملامهدی نراقی می پردازد.  نراقی حج را با عظمت ترین ارکان دین و مهم ترین عامل نزدیکی بنده به پروردگار و موجب تزکیه نفس می داند و از نظر عرفانی حج صفای نفس را بالا می برد، کبر و غرور را می زداید و روح انسان را جلا می بخشد. نراقی نخستین مرحله این حرکت را بیرون آمدن از خود و تعلقات مادی می داند و بر این باور است که فرد با بستن احرام  از انواع تعلقات مادی و انواع امتیازات و تفاخرات و زخارف رها می شود تا حالت فرشته گونه پیدا کند. حج، آثار تربیتی عظیمی دارد؛ یکی از این آثار ، شناخت و آشنایی مردم با آثار و احادیث رسول اللّه9 و زنده نگه داشتن و به دست فراموشی نسپردن آن هاست؛ یعنی حج در واقع مروری است بر تاریخ اسلام و پیامبر9  بلکه مروری است بر تاریخ خدا پرستی و تاریخ پیامبران از آدم تا خاتم  و تابلویی برای تمام فداکاری های قهرمان توحید و پیامبرخاتم که حاجی با دیدن این صحنه ها و مکان ها پیام می گیرد.  نراقی حج را به منزله ورود به عالم آخرت می داند. کلید واژه:   حج، ملامهدی نراقی، مناسک، احکام حج ، فلسفه حج ، اخلاق، عرفان، تربیت. *  استاد یار دانشگاه، عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور

شناخت اهمیت انفاق در قرآن و روایات و نقش آفرینی خدیجه (س) در آستانه ظهور اسلام یکی از مسائل مهم در بازشناسی مسئله انفاق در جامعه اسلامی است. زیرا این مسئله به عنوان یکی از رویکردهای مثبت در جامعه اقتصادی در جهان اسلام  مطرح بوده است و در ادوار مختلف تاریخ  در عملکرد حکومت ها و افراد بازتاب داشته است. این پژوهش با روش کتابخانه ای به شیوه تحلیلی- توصیفی، انجام شده است. خدیجه (س) با انفاق تمامی دارایش درراه گسترش اسلام بدون منت گذاشتن و چشم داشت از دیگران، هنر انفاق کردن و ایثار را در میان زنان ابنیه ساز عصر صفوی به ودیعه گذاشت. یافته های پژوهش حاکی از این است که حضرت خدیجه (س) با حمایت های مادی و معنوی خویش از محمد (ص) نقش مهمی را در تثبیت و گسترش اسلام ایفا نمود. به همین جهت، ایشان از انفاق کننده ترین افراد در زمان خود شناخته شده است. وی خانه و ابنیه خود را وقفِ فقرا، مستمندان نمود و برخی از زنان دوره صفوی نیز به تأسی از ایشان، ابنیه ی ارزشمندی را برای منفعت عمومی وقف نمودند. خدیجه (س) به عنوان اولین زن مسلمان تمام ابنیه وسیع و زیبای خود را با تمام دارایش را درراه خدا بخشید و با این کار مهم توانست هنر انفاق کردن را در به همه زنان در همه عصرها به زیبایی بیاموزد، بنابراین، کار نیک ایشان در تاریخ ماندگار شد. در این پژوهش به چند سؤال از قبیل، هنر خدیجه (س) در انفاق درراه خدا و گسترش اسلام و همچنین تأثیر آن در میان زنان ابنیه ساز دوره صفوی می پردازد. اهداف پژوهش: 1.بازشناسی مسئله انفاق در رفتار حضرت خدیجه(س). 2.بررسی مسئله انفاق و ابینه سازی در عملکرد زنان دوره صفوی. سؤالات پژوهش: 1.رویکرد حضرت خدیجه(س) چه تأثیری بر اهمیت مسئله انفاق در جامعه اسلامی داشت؟ 2.عملکرد زنان در دوره صفوی در ابینه سازی چگونه بود؟

مسلمانان به قصد زیارت خانه خدا، از مسیرهای مختلفی خود را به عربستان می رساندند که از سه طرف توسط دریا احاطه شده است. در قرون اول تا سوم قمری بیشتر حاجیان از مسیرهای زمینی این مسافرت را انجام می دادند. از اواخر قرن سوم قمری عواملی چون ضعف خلفای عباسی، رقابت خلفای فاطمی و عباسی و همچنین حملات قرامطه و راهزنان به کاروان های حجاج، موجب ناامنی مسیرهای زمینی می شد و زائران را دچار مشکل می کرد. تقریباً همزمان با این تحولات، شهربندر جده شکوفایی روزافزونی را تجربه می کرد. نگارندگان تحقیق حاضر با روش تحلیل تاریخی، رابطه احتمالی این متغیرها را بررسی کرده اند. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد که ناامنی راه های زمینی و همزمانی آن با رونق تجارت دریایی، موجب رونق گرفتن سفر دریایی به حج از مسیر سیراف و صحار به جده گردید که تحت تأثیرحضور ایرانیان و کاروان حاجیان، چند قرن شکوفایی اقتصادی و تجاری را تجربه کرد.

إنَّ النظره السیاسیّه للمستشرقین الألمان والإنکلیز حول مدرسه عاشوراء لها العدید من التقلّبات والتحدّیات؛ فقد حاول علماء الألمان والإنکلیز، کروّاد الدراسات الإسلامیّه بشکلٍ عامٍّ، ودراسه عاشوراء بشکلٍ خاصٍّ، التحقیق فی شخصیّه الإمام الحسین علیه السلام وأهداف ومعطیات نهضته من منظورٍ مادّیٍّ ومستقلٍّ عن الدین؛ ونظرًا لحقیقه أنّ العالم الإسلامیّ والمصادر المتاحه کانت تحت سیطره الجماعه السنّیّه منذ البدایه، وأنّ المصادر الشیعیّه کانت معرَّضه للتحریف أو قَلَّما رأت اهتمامًا، نشهد فی الغالب نتائج متحیّزه وغیر منصفه، فمن ناحیه ینظر المستشرقون إلى الإمام الحسین علیه السلام على أنّه عضو من مُعارضی الحکومه المرکزیّه ولدیه أفکار معادیه للعلمانیّه، فیخلطون بین أفکاره الدینیّه والعقدیّه وآرائه السیاسیّه والاقتصادیّه، ومن ناحیه أخرى فمن الصعب العثور علی مستشرق لم یتأثّر بالعواطف الشخصیّه والوطنیّه والدینیّه أثناء دراسته لهذه الحرکه والتحقیق فیها من وجهه نظر علمیّه بحته. والغرض من هذا البحث هو دراسه مقارنه للمواقف السیاسیّه للمستشرقین الألمان والإنکلیز فیما یتعلّق بحادثه عاشوراء بجانب دراسه المبادئ الفکریّه والمنهج العملیّ لهم، وفی هذا البحث یتمّ السعی من خلال منهج تحلیلیّ وتوضیحیّ، الإجابه عن هذه الأسئله: ما الموقف السیاسیّ للمستشرقین الألمان والإنکلیز من حادثه کربلاء؟ کیف کانت الأسس الفکریه لدراسات عاشوراء من الناحیه السیاسیّه؟ وفقًا لباحثی الشیعه البارزین والعدید من معاهد البحوث الإسلامیّه الشیعیّه، من المحتمل جدًّا أن المستشرقین الألمان والإنکلیز قد أهملوا البعد العقدیّ لحرکه کربلاء تحت تأثیر الوطأه السیاسیّه.

هدف : هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر رابطه «مرید و مرادی» صوفیه بر آداب «استاد و شاگرد» در رویکرد مبتنی بر کتاب و سنّتِ تعلیم و تربیت اسلامی و نقد آن بود. روش : روش این پژوهش، کیفی بود و با مراجعه به منابع تاریخی و کتب تعلیم و تربیت اسلامی در قرون میانی(4 تا 7 ق)، به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شد . یافته ها و نتیجه گیری : رابطه «مرید و مرادی» از آداب صوفیه است. در این رابطه، مرید تسلیم محض مرادش است. این آداب توسط نویسندگان تعلیم و تربیت اسلامی، الگوبرداری و به عنوان وظایف اخلاقی شاگرد مقابل استاد مطرح شده است. یافته های پژوهش نشان داد رواج این آداب در بین طلاب، باعث ایجاد نوعی رابطه کاذب اخلاقی بین استاد و شاگرد، سلب اعتماد به نفس، استقلال اندیشه، جسارت نقّادی و مطالبه گری علمی شاگرد مقابل استاد شده است.