زهرا رجبعلی بگلو

داوری یا همترازخوانی مجله های علمی از فرایندهای تأثیرگذار در بهبود کیفیت نشر علمی است که رعایت یا توجه به اخلاق در این فرایند می تواند موجب تقویت نشریه و بهبود فرایند تصمیم گیری سردبیر شود. در این پژوهش، رعایت یا توجه به اخلاق همترازخوانی در پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات در دو بُعد اخلاق «پایبندی به زمان داوری» و «ارائه پیشنهادهای عینی و سازنده» ارزیابی شد. برای این منظور، گزارش ها و فایل های داوری در بازه زمانی مهر 1396 تا آذر 1398  به روش کیفی و با رویکرد تحلیل محتوای قیاسی یا جهت دار در نرم افزار MaxQDA V. 2020 بررسی و تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد متوسط مدت زمان همترازخوانی 28 روز است و این مدت تفاوت قابل توجهی میان قلمرو های پنجگانه «پژوهشنامه» ندارد. همچنین در بُعد «ارائه پیشنهادهای عینی و سازنده» نیز رعایت یا توجه به زیرمؤلفه های «ارائه بازخوردهای مفید و سازنده برای بهبود وضوح اثر» و «درخواست شواهد پشتیبان از نویسندگان برای ادعاهای مطرح شده» بیشتر از دیگر زیرمؤلفه ها بود. همچنین زیرمؤلفه «ارائه پیشنهادها بر پایه دلایل علمی و فنی معتبر» کمترین میزان رعایت یا توجه را در این بُعد به خود اختصاص داد. نتایج پژوهش از دو دیدگاه می تواند تصمیم گیری سردبیر را بهبود بخشد. نخست این که از بُعد «پایبندی به زمان داوری» به نظر می رسد مجله از وضعیت نسبتاً مناسبی برخوردار است. همچنین، همترازخوانان در قلمروهای موضوعی پنجگانه نسبت به زیرمؤلفه های بُعد «ارائه پیشنهاد عینی و سازنده» یکسان عمل نکرده اند. این قضیه می تواند به ماهیت مقاله های این قلمروهای موضوعی و البته دانش موضوعی و سواد اخلاقی همترازخوانان در این قلمروها پیوند داشته باشد.