حامد خان زاده

رقابت پذیری یکی از مؤلفه های اساسی توسعه گردشگری شهرها است که می تواند به توسعه عمومی گردشگری کشور نیز منجر شود. هدف این پژوهش تبیین مدلی برای رقابت پذیری گردشگری شهرهای توریستی در ایران است. بدین منظور ابتدا مدل مفهومی اولیه پژوهش با بررسی ادبیات تدوین شد. سپس از پرسشنامه مورد تأیید خبرگان استفاده شده و مدل مفهومی پژوهش با نظرات راهنمایان گردشگری مجرب در خصوص 184 شهر مورد آزمون قرار گرفت. آزمون مدل مفهومی پژوهش با روش تحلیل مسیر مبتنی بر PLS و با استفاده از نرم افزار Smart-PLS انجام پذیرفت. به منظور تحلیل یافته های پژوهش، اعتبارسنجی مدل اندازه گیری، مدل ساختاری و مدل کلی پژوهش انجام گرفت و مدل روابط ساختاری بومی شده شهرهای توریستی ایران تدوین شد. یافته های پژوهش نشان داد که مدیریت مقصد بیشترین تأثیر را بر رقابت پذیری گردشگری شهرهای توریستی ایران داشته است. سایر عوامل تأثیرگذار به ترتیب عبارت از خدمات گردشگری، عوامل و شرایط حمایتی، شرایط تقاضا، منابع و جاذبه های اصلی و زیرساخت ها بوده اند.

ایران از کشورهایی است که باداشتن جاذبه های گردشگری گوناگون، قابلیت های زیادی برای توسعه گردشگری دارد. ولی وجود این جاذبه ها به تنهایی نتوانسته برای گردشگری ایران موفقیت به همراه آورد و رقابت پذیری صنعت گردشگری ایران را در مقایسه با سایر کشورهای مقصد گردشگری افزایش دهد. برای تغییر این وضعیت و از آنجاکه توسعه رقابت پذیری گردشگری یک کشور به توان رقابت پذیری مقصدهای داخلی آن وابسته است، لازم است در درجه اول توان رقابت پذیری مقصدهای گردشگری داخلی ایران تقویت شود. در این مسیر، چالش های مختلفی وجود دارند که شهرهای ایران با آن مواجه هستند و باید آن ها را شناسایی نمود. هدف این تحقیق، شناسایی چالش های پیش روی شهرهای ایران در زمینه رقابت پذیری گردشگری و ارائه راهکارهایی یکپارچه به منظور تقویت رقابت پذیری آن ها است. در همین راستا ابتدا مدل مفهومی اولیه رقابت پذیری شهرهای گردشگری ایران با بررسی ادبیات تحقیق، تدوین شد. سپس با بهره گیری از پرسشنامه مورد تأیید خبرگان، مدل مفهومی تحقیق با نظرات راهنمایان گردشگری دارای سابقه و با روش تحلیل مسیر مبتنی بر PLS آزمون شد. یافته های تحقیق شامل داده های جمعیت شناختی، آمارهای توصیفی متغیرها و یافته های استنباطی مورد تحلیل قرار گرفت. درنهایت، راهکارها و پیشنهادهای متناسب با هریک از عواملی که رقابت پذیری شهرهای گردشگری ایران را با چالش مواجه کرده اند، ارائه شد.

یکی از اصلی ترین شاخص های سنجش توسعهٔ گردشگری شهرها رقابت پذیری آن ها است که در توسعهٔ عمومی گردشگری کشور نیز نقش بسزایی ایفا می کند. هدف این پژوهش سنجش رقایت پذیری گردشگری شهرهای ایران با در نظر گرفتن مدیریت مقصد به منزلهٔ متغیر تعدیل گر است. در این پژوهش، با بهره گیری از رویکردی پیشرونگر و مبتنی بر قابلیت های شهرهای ایران برای توسعهٔ گردشگری، ابتدا مدل مفهومی اولیه مبتنی بر ادبیات تحقیق احصا شد و سپس پرسش نامهٔ تدوین شده با دیدگاه های خبرگان دانشگاهی بازنگری و اصلاح شد. سپس، این پرسش نامه به راهنمایان گردشگری مجرب داده شد تا مدل مفهومی با روش تحلیل مسیر مبتنی بر PLS از نظر کمّی آزموده شود. نتایج تحقیق نشان داد که رقابت پذیری گردشگری شهرهای ایران در هیچ یک از شاخص های تدوین شدهٔ رقابت پذیری مبتنی بر قابلیت شامل استانداردهای گردشگری، ظرفیت رشد گردشگری، رقابتی بودن بنگاه های گردشگری و گردشگری آینده نگر در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و نمرات کسب شده در تمامی شاخص ها کمتر از میانگین یعنی عدد 3 است. همچنین، درخصوص رقابت پذیری گردشگری شهرهای ایران، نقش تعدیلگری مدیریت مقصد بر متغیر شرایط تقاضا تأیید شد، ولی درخصوص سایر متغیرها رد شد.

استراتژی های تولید، مجموعه ای از ابزارها را در اختیار سازمان ها می گذارد تا با به کارگیری ترکیبی از آن ها، گام های مناسبی برای حضور در بازارهای داخلی و خارجی بردارند. در این بین صنعت خودروهای سنگین، به عنوان یکی از صنایع مولد و کارآفرین کشور، می تواند با انتخاب اولویت های رقابتی مناسب، عملکرد صادراتی خود در منطقه خاورمیانه را بهبود بخشد. این پژوهش به دنبال آن است تا با تبیین مدلی مناسب برای صادرات خودروهای سنگین ایرانی، در این مسیر یاری رسان باشد. جامعه آماری این پژوهش، شامل شرکت های تولیدکننده خودروهای سنگین در ایران است. همچنین با توجه به محدود بودن تعداد اعضای جامعه آماری، از روش سرشماری استفاده شده و تمام اعضاء مورد بررسی قرار گرفتند. در این پژوهش، پس از استخراج چارچوب مفهومی اولیه از ادبیات پژوهش، با بهره گیری از پرسشنامه مورد تأیید خبرگان، مدل مفهومی با استفاده از معادلات ساختاری و با بهره گیری از نرم افزار Smart-PLS مورد آزمون قرار گرفت. بدین منظور، اعتبارسنجی مدل اندازه گیری و مدل ساختاری انجام شده و مدل روابط ساختاری بومی شده صادرات خودروهای سنگین ایرانی تدوین گردید. یافته های پژوهش علاوه بر آن که نشان داد تولیدکنندگان خودروهای سنگین کشورمان، باید به ترتیب اولویت های رقابتی انعطاف پذیری و تحویل پذیری را جهت بهبود عملکرد صادراتی خود در صدر توجه قرار دهند؛ اقدامات و برنامه های اجرایی برای بهبود عملکرد حاصل از هریک از اولویت ها را پیشنهاد نمود. همچنین این پژوهش مشخص کرد عملکرد صادراتی فعلی خودروهای سنگین ایران در وضعیت مناسبی قرار نداشته و از نظر برخی شاخص ها دارای وضعیتی ضعیف و از نظر بعضی دیگر از شاخص ها، دارای وضعیتی متوسط است.