نورمحمد براهویی مقدم

پژوهش حاضر، به بررسی روش های تدریس در آموزش علوم تجربی دوره ابتدایی بین دو کشور ایران و انگلستان و مقایسه تطبیقی آن ها پرداخته است. این پژوهش یک مطالعه کیفی است که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. داده های حاصل در پژوهش به صورت کیفی تجزیه و تحلیل شده اند. برای گردآوری داده ها، از اسناد و مدارک کتابخانه ای، مجلات، گزارش های تحقیقی، اسناد و مدارک برنامه درسی کشورهای موردمطالعه، جستجو در شبکه جهانی اینترنت و سایت های معتبر بخصوص سایت های وزارت آموزش وپرورش کشورهای مورد مطالعه (ایران و انگلستان) استفاده شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، در کشور انگلستان از روش ها و الگوهای نوین تدریس به ویژه روش های اکتشافی و مشارکتی به صورت فعال همراه با فعالیت های عملی و آزمایشگاهی در تدریس علوم تجربی استفاده می شود. همچنین برخورداری از امکانات و تجهیزات مناسب آموزشی و بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات از نکات برجسته موفقیت در روش های تدریس آموزش علوم در کشور انگلستان است. اما در کشور ایران در بسیاری از مدارس همچنان از روش های سنتی در تدریس آموزش علوم استفاده می شود و کمبود امکانات و تجهیزات مناسب آموزشی و آزمایشگاهی در اکثر مدارس به چشم می خورد. همچنین این پژوهش در پایان با ارائه پیشنهادهای راهبردی و عملی جهت بهبود کیفیت آموزشی روش های تدریس آموزش علوم در ایران همراه است. 

این مطالعه با هدف بررسی و لزوم رعایت مسائل اخلاقی و حقوقی در حوزه ی پژوهش و آزمایش بر روی حیوانات در چارچوب قوانین علمی و مقررات اسلامی انجام شد. استفاده از حیوانات در علوم زیست شناسی، پزشکی و آزمایشگاهی امری متداول در طول حیات انسان بوده است. امروزه بخش عظیمی از تحقیقات علوم زیستی بر روی موجودات زنده به ویژه حیوانات انجام می پذیرد. انجام بیشتر این آزمایش های علمی بر روی حیوانات همراه با درد و رنج بوده و بسیاری از این آزمایش ها موجب مرگ زودرس حیوانات می شود. این موضوع موجب بروز واکنش هایی درسراسر دنیا در دفاع از حقوق حیوانات و محافظت از گونه هاى در حال انقراض شده است. این مقاله از نوع مروری نظام مند بوده که بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از منابع اینترنتی و تحقیقاتی، به بررسی قوانین و مقررات موجود در باب حقوق و جنبه های اخلاقی استفاده از حیوانات آزمایشگاهی پرداخته است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که به موازات افزایش کاربرد جانوران در آزمایشگاه های مراکز آموزشی و همگام با پیشرفت فناوری های نوین، شدت و حدت بحث های اخلاقی درباره زنده شکافی جانوران در مدارس و دانشگاه ها نیز بالا گرفته و لزوم ادامه زنده شکافی جانوران مورد تردید واقع شده است. اما با این وجود موفقیت طرفداران حقوق جانوران اندک می باشد.

دو زبانگی پدیده ای جهانی است که در اکثر کشورهای جهان وجود دارد، اصطلاح دو زبانگی به استفاده منظم از دو زبان و یا بیشتر اطلاق می شود که با مفهوم فردی و اجتماعی به کار می رود. نتایج پژوهش ها نشان می دهد که دو زبانگی در کشور ما همچون سایر کشورهای چند زبانه ، از مسایل بحث برانگیز است و کودکان دو زبانه در بدو ورود به مدرسه به دلیل کنار گذاشتن زبان مادری و به تبع آن ناتوانی در درک مطلب با خطر افت تحصیلی و ترک تحصیل مواجه می شوند. به نظر می رسد برای کاهش اثرات این گونه مشکلات می توان در کوتاه مدت از تجارب، پیشنهادات و ابتکارات آموزگاران استفاده کرد. به همین منظور در این تحقیق سعی گردیده است تا با جمع آوری و جمع بندی خاطرات، تجارب و پیشنهادات ارزنده آموزگارانی که در دوره کارشناسی ضمن خدمت در پردیس های رسالت و مطهری استان سیستان و بلوچستان مشغول به تحصیل اند و نیز آموزگاران زاهدانی که چند سالی را در مناطق روستایی و عشایری استان خدمت کرده اند، راهکارهایی مؤثر در جهت کاهش مشکلات زبانی دانش آموزان در مناطق دو زبانه ارائه گردد.

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی چالش های موجود در استفاده مطلوب از آزمایشگاه مدارس و ارائه راهکارهای مؤثر برای انجام فعالیت های آزمایشگاهی در دروس علوم تجربی است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و متن کاوی می-باشد. در این پژوهش ادبیات و سوابق موضوع تحقیق با مراجعه به مقالات علمی- پژوهشی و سایر مقالات منتشره مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. بیشتر معلمان به اهمیت استفاده از فعالیت های آزمایشگاهی در آموزش اثر بخش دروس علوم تجربی و فیزیک، شیمی و زیست شناسی واقفند و معتقدند که باید در آموزش علوم از فعالیت های آزمایشگاهی مناسب استفاده شود. اما در بیشتر مواقع این امر محقق نمی شود. نتایج حاکی از این است که در برخی مناطق، مدارس فاقد امکانات آزمایشگاهی می باشد و در بسیاری از مدارس موانع متعددی وجود دارد که باعث می شود تا معلمان نتوانند به راحتی از فعالیت های آزمایشگاهی در آموزش علوم استفاده نمایند. در این پژوهش ابتدا به برخی ار مهم ترین موانع و چالش های موجود که سبب کم توجهی به آزمایشگاه و انجام فعالیت های عملی در مدارس می شود، پرداخته شده و سپس راهکارهای مناسب ارائه گردیده است.

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتب درسی علوم تجربی اول تا سوم ابتدایی براساس میزان توجه به مولفه های ابعاد سلامت (شامل سلامت جسمی، سلامت روانی، سلامت معنوی و سلامت اجتماعی) و مولفه های محیط زیست (شامل آب، هوا، خاک و صوت) می باشد. روش پژوهش از نوع تحلیل محتوا به شیوه توصیفی بود که برای گردآوری داده ها از چک لیست محقق ساخته استفاده شد. جامعه آماری مشتمل بر کتب درسی علوم تجربی پایه اول، دوم و سوم ابتدایی در سال تحصیلی 99-1398 در قالب 42 درس و 318 صفحه بود. واحد تحلیل نیز شامل تمام صفحات (شامل متون، تصاویر، فعالیت ها و پرسش ها) بود که برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل، از روش آمار توصیفی (جداول فراوانی و درصد) استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها حاکی از آن بود که محتوای کتب علوم تجربی دوره اول ابتدایی به تمامی مولفه های ابعاد سلامت و همچنین مولفه های آموزش محیط زیست پرداخته اما میزان توجه به برخی از مولفه ها از یکنواختی، تعادل و فراوانی مطلوبی برخوردار نبوده است. به طوری که در خصوص مولفه های ابعاد سلامت، به سلامت جسمی و سلامت اجتماعی بیشتر و به سلامت معنوی و سلامت روانی کمتر پرداخته شده است. همچنین در بررسی و تحلیل مولفه های آموزش محیط زیست نیز، این کتب، به مولفه های آب و هوا بیشتر و به مولفه های خاک و صوت کمتر پرداخته است.

هدف از تحقیق حاضر، بررسی و تحلیل محتوای بخش علوم زمین کتب علوم تجربی دوره دوم ابتدایی بر اساس الگوی تحلیل محتوای ویلیام رومی در سال تحصیلی ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ در سه مولفه »متن«، »تصویر « و» پرسش« بوده است. جامعه آماری تحقیق شامل محتوای بخش علوم زمین در کتب علوم تجربی پایه های چهارم، پنجم و ششم ابتدایی انتخاب گردیده است. روش تحقیق، از نوع تحلیلی بوده و برای بررسی داده ها و اطلاعات از روش های مناسب آمار توصیفی مانند فراوانی، درصد و محاسبه ضریب درگیری در هر پایه برای متن، پرسش-ها، و تصاویر و سپس محاسبه ضریب درگیری دانش آموزان با کل متن، تصاویر و پرسش ها استفاده شده است. بر اساس یافته های پژوهش، ضریب درگیری یادگیرنده در بخش های متن، تصاویر و پرسش ها در بخش علوم زمین کتب علوم دوره دوم ابتدایی به ترتیب ۱۴/۱ ،۵۴/۰ و ۶۷/۰ به دست آمد. این نتایج نشان می دهد که بر اساس الگوی ویلیام رومی محتوای علوم زمین این کتب درهر سه بخش متن ، تصاویر و پرسش ها فعال می باشد.

هدف پژوهش حاضر، تحلیلی بر محتوای کتاب زیست شناسی پایه دوازدهم از منظر فعال یا غیر فعال بودن بر مبنای الگوی ویلیام رومی است. روش تحقیق توصیفی و روش مطالعه از نوع تحلیل محتوای کمی بوده و جامعه آماری پژوهش،کتاب زیست شناسی پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه رشته علوم تجربی چاپ سال ۱۴۰۱ است. برای بررسی داده ها و اطلاعات از روش های مناسب آمار توصیفی ( فراوانی، درصد فراوانی و میانگین) و محاسبه ضریب درگیری بر اساس فرمول ویلیام رومی استفاده شد. بر اساس یافته های پژوهش، ضریب درگیری یادگیرنده در بخش های متن، تصاویر و پرسش ها به ترتیب ۰۹۳/۰ ،۴۳/۰ و ۴۳/۱ به دست آمد. این نتایج نشان می دهد که بر اساس الگوی ویلیام رومی محتوای این کتاب در بخش متن غیرفعال بوده اما در بخش های تصاویر و پرسش ها، محتوای کتاب فعال می-باشد.

آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت در مدارس و برنامه ریزی اصولی برای سلامت نسل آینده کشور، یکی از شاخص های مهم و اصولی و زیر بنای توسعه کلان جامعه در همه ابعاد آن است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل محتوای کتب درسی علوم تجربی دوره ابتدایی براساس میزان توجه به ابعاد پنجگانه سلامت (جسمی، روانی، معنوی، اجتماعی و زیست محیطی) است. روش پژوهش تحلیل محتوا است و برای گردآوری داده ها از فهرست بازبینی محقق ساخته استفاده شد. جامعه آماری مشتمل بر کتب درسی علوم تجربی پایه اول تا ششم ابتدایی در سال تحصیلی ۹۹ -۱۳۹۸ در قالب ۸۱ درس و ۶۴۴ صفحه بود. واحد تحلیل نیز شامل تمام صفحات (شامل متون، تصاویر، فعالیت ها و پرسش ها) بود که برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش های آمار توصیفی (جداول فراوانی و درصد) استفاده شد. یافته ها نشان داد، کتاب علوم تجربی پایه اول و پنجم ابتدایی به مولفه سلامت جسمی و پایه های دوم، سوم، چهارم و ششم به بعد زیست محیطی بیشتر پرداخته اند و در مقابل، در علوم تجربی پایه های اول، سوم، چهارم، پنجم و ششم به مولفه سلامت معنوی و کتاب علوم دوم به سلامت روانی کمترین توجه مشاهده شد. نتایج حاصل از یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که محتوای کتب علوم تجربی دوره ابتدایی به تمامی ابعاد پنجگانه سلامت پرداخته است اما میزان توجه به برخی از ابعاد سلامت از یکنواختی، تعادل و فراوانی مطلوبی برخوردار نبوده است.