مهدی واحدی کیا

پژوهش حاضر بر اساس مدل دیکسون (2005) به بررسی تصریح ساختاری اختیاری زبان انگلیسی در ترجمه های فارسی- انگلیسی سه گونه ی ادبی می پردازد. هدف از این پژوهش آزمودن نتایج بدست آمده در پژوهش اولاهان (2001) است که موضوع مورد نظر را در دو پیکره زبانیTEC و BNC مورد بررسیده است. همچنین این پژوهش بر آن است رفتار تصریح ساختاری را در ترجمه های انگلیسی سه گونه ادبی بررسی نماید. بررسی موردی بر روی 13 شعر، 4 نمایشنامه، و 8 رمان و داستان کوتاه فارسی به همراه ترجمه های انگلیسی آنها انجام گرفت که به صورت تصادفی انتخاب شدند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تصریح در ترجمه های فارسی- انگلیسی متون ادبی معاصر نوعی هنجار ترجمه ایست و در همه ی گونه های ادبی، تصریح متمم ساز THAT و سپس ضمایر ملکی فراوان ترین نوع تصریح ساختاری اختیاری است که با نتایج اولاهان (2001) همخوانی دارد؛ همچنین تصریحin order نیز در ترجمه ی داستان و نمایشنامه به کار رفته بود؛ اما، سایر نتایج بدست آمده در این بررسی یافته های اولاهان را تایید نمی کند. یافته ها نشان می دهد تصریح در مقام ابزاری ادبی در ترجمه ادبی به کار بسته می شود همچنین تغییرگریزی متون ادبی و ایجاز کلام بویژه در شعر از جمله عوامل موثر در محذوف نگاه داشتن چنین ساختارهایی در برخی گونه ها شده است.

جستار پیش رو بر آن است تا با واکاوی ترجمه های جعلی و شبه ترجمه های معاصر، مهم ترین دلایل پیدایش این آثار را در زبان فارسی روشن کند. پیدایش این گونه آثار نه به شکل تألیف، بلکه با نقاب ترجمه در زبان فارسی، ما را بر آن داشت تا با روش اسنادی، این متن ها را با توجه به عامل برون متنی بافت و با رویکرد توصیفی و مقصد-محورِ توری (Toury, 1995) بررسی کنیم. بررسی چرایی عرضه این آثار نشان می دهد گذر از سد ممیزی و تیغ سانسور در زمانه های مختلف به ویژه پیش از انقلاب، از جمله مهم ترین دلایل پیدایش این آثار بوده است. چراکه معمولاً آستانه تحمل حکومت ها در انتشار دیدگاه های ناهمخوان و نقدهای تند یا انتشار مطالبی برای برانگیختن مخاطب به انجام کنش سیاسی، به ویژه اگر در پیوند با فرهنگ و جغرافیایی دیگر و برای مخاطبی دیگر باشد -و از رهگذر ترجمه به فرهنگ مقصد راه یابد - بالاتر است. همچنین، عامل مؤثر دیگر در پدید آمدن ترجمه های جعلی و شبه ترجمه جایگاه کانونی ترجمه در نظام ادبی فارسی در دوره معاصر و به دنبال آن جذب مخاطب بیشتر و در نتیجه کسب درآمد اقتصادی بالاتر بوده است. از دیگر دلایل خلق این آثار آفرینش، شخصیت (پرسوناژ) جایگزین برای نویسنده، ستایش یا بدگویی از چهره ها و گروه های سیاسی، تغییر اسلوب در نویسندگی یا سرایش شعر، بیم از ناکامی در مسیر فعالیت ادبی و محدودیت در شخصیت پردازی در برخی گونه های ادبی فارسی را می توان نام برد.