کاظم مختارنیا

حفظ و ارتقای ارزش ها یکی از مهم ترین اهداف حفاظت میراث فرهنگی است که در گرو شناخت درست از آن هاست. قنات ایرانی یکی از آثار ارزشمندی است که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. این اثر به دلیل درهم تنیدگی با بسیاری از لایه های سکونت گاه های بشری و محدوده ها ی زیست محیطی که در آن احداث شده اند، همواره محملی برای شکل گیری ارزش های متنوعی بوده است. به رغم وجود دسته بندی های متعدد، از ارزش های گونه های مختلف میراثی در اسناد و پژوهش های بین المللی و داخلی، تاکنون پژوهشی که به طور خاص به بازشناخت ارزش های قنات ایرانی، دسته بندی آن ها با دیدی جامع و ارائه چهارچوب نظری قابل کاربست در اقدامات حفاظتی بپردازد، انجام نشده است. هدف این مقاله، شناسایی و دسته بندی ارزش های مختلف در قنات ایرانی و ارائه آن ها در یک چهارچوب نظری است. برای دستیابی به چهارچوب نظری ارزش در قنات ایرانی سه پرسش طرح شد: نخست. اصلی ترین ارزش ها در قنات ایرانی کدام اند؟ دوم. این ارزش ها چه نسبتی با دسته بندی ارزش در ادبیات داخلی و بین المللی دارند؟ سوم. ارتباط این ارزش ها در چهارچوب نظری ارزش چگونه است؟ در این مقاله با بهره گیری از رویکرد کیفی و راهبرد تحلیل محتوا اسناد و پژوهش ها در دو حوزه ارزش و قنات ایرانی بررسی شد و سپس با روش استدلال منطقی چهارچوب نظری توسعه یافت. در این راستا آنچه اهمیت می یابد این است که قنات ایرانی بر اساس دو معیار از معیارهای شش گانه مرکز میراث جهانی که گویای ارزش های شناخته شده در عرصه بین المللی هستند معرفی شده، درحالی که این اثر با توجه به شکل گیری و بالندگی در بستر فرهنگی اجتماعی ایران، واجد ارزش های مهم محلی است که برای حفاظت از این اثر باید توأمان بازشناسی و تبیین گردند. نتایج این پژوهش ارزش های قنات ایرانی را در هفت دسته شامل ارزش های «زیبایی شناختی»، «فرهنگی اجتماعی»، «اقتصادی»، «فنی و مهندسی»، «بوم شناختی» و «عملکردی» ارائه، تعریف و زیر شاخه های هرکدام را تبیین کرد.

آب و محدودیتِ وجودی آن در پهنه آبادی های کویر مرکزی ایران، طی اعصار گذشته ازجمله مسائلی است که، سبب خلق سیستم های پیچیده مدیریت بومی، در حوزه های استحصال، انتقال و توزیع آن در گستره جغرافیایی یادشده، گردیده است. بسیاری از سیستم های مذکور تعامل و پایداری در خور توجهی با محیط زیست خود داشته اند که حاوی نکات و درس های بسیاری برای امروز ما است. بنابراین بازشناسی هریک از این دانش های بومی می تواند چراغ راهی برای آینده باشد. یکی از سیستم های پیچیده مدیریت بومی آب در ایران، مربوط به آب بلده فردوس (تون) است. فرضیه این پژوهش و هدف اصلی آن در راستای بازشناسی سازمان نیروی انسانی در سیستم مدیریت آب بلده فردوس تا سال 1350ه .ش است و اساساً در مدیریت این آب دربازه زمانی یادشده ؛ چه مشاغلی و با چه سلسله مراتبی به فعالیت می پرداخته اند. روش تحقیق در پژوهش حاضر بر اساس ماهیت فرضیه، تحلیل محتوا، بر مبنای مطالعات کتابخانه ای، میدانی و تطبیق داده ها، تهیه و تنظیم شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان دهنده وجود سازمانی هدفمند، در نیروی انسانی مجموعه مدیریت آب بلده است که در آن، سلسله مراتب بر اساس دانش، تخصص و مهارت در امور مدیریت آب، طبقه بندی شده است