مهرداد صدقی

ارتباطات نوین و گسترش رسانه های تصویری، فرا گرفتن سواد بصری و بکارگیری عملی آموزه های آن در سطوح مختلف فرهنگی و اجتماعی را ضروری ساخته است. لازمه ی دستیابی به این مهم و همگام شدن با اهداف سواد بصری، سنجش عملکرد هر نهاد از این منظر است؛ اما فقدان چارچوب مشخص برای این مفهوم، آموزش و سنجش آن را با چالش مواجه کرده است. در همین راستا پژوهش حاضر، در پی پاسخ به این سوال که چگونه می توان سواد بصری را اندازه گیری کرد؟ و در جستجوی روشی برای سنجش مولفه های پنجگانه ی سواد بصری؛ ادراک بصری، زبان بصری، یادگیری بصری، تفکر بصری، ارتباط بصری- بر مبنای نظریه آوجرینو-  ضمن شرح دامنه ی این مولفه ها، هرکدام را به واحدهای کوچکتر و قابل شمارش تجزیه کرده است و از این مقوله ها یک فهرست وارسی به دست آمده که برای نمونه در تحلیل محتوای کتاب درسی مبانی هنرهای تجسمی پایه ی دهم بکارگرفته شده است. روش پژوهش، توصیفی از نوع تحلیل محتوا با بکارگیری روش آنتروپی شانون است. نتایج تحقیق نشان داد مولفه های«ارتباط بصری» و «تفکر بصری» کمترین ضریب اهمیت را در کتابِ موضوعِ تحقیق به خود اختصاص داده اند و از فرآیند کلی تحقیق نیز می توان نتیجه گرفت که تئوری سواد بصری قابلیت آزمایش و اندازه گیری داشته و می توان آموزه های آن را همسو با اهداف هر حوزه تعدیل کرده و به شکل موثری بکار گرفت.

یکی از عناصر مهم در تزئین بناهای ایرانی، آب است. آب در اشکالی چون حوض، فواره و نهر با طراحی هایی بدیع و زیبا در بناهای دوره اولیه معماری اسلامی ایران به کار گرفته شده است. بر اساس بررسی های انجام شده روشن شد که سبک های بخصوصی در طراحی آب در این دوران وجود داشته است که از نظر رفاهی، نمادین و زیبایی شناسی در خور بررسی است. به دلیل برخورداری این سرزمین از اقلیمی کویری، برخی از این طرح ها در ایران باستان سابقه داشته و پس از اسلام در اثر آمیختن با نیازهای شرعی و الگوی بهشت قرآنی به اوج خود رسیده و در دیگر سرزمین های اسلامی نیز تکرار شده است. در پژوهش حاضر علاوه بر معرفی این سبک ها با نگاهی مقایسه ای، به ریشه ها، زمینه ها و جنبه های زیبایی شناسی آنها پرداخته شده است.

این مقاله که با هدف نقد و بررسی کتاب «ارتباط تصویری از چشم انداز نشانه شناسی» نوشته شده، طرح کلی کتاب و منطق درونی مطالب را مورد توجه قرار داده و سعی نگارنده ی این مقاله بیشتر توجه به محاسن و معایبی است که در شیوه ی استدلال می توان پیدا کرد.این مقاله در سه بخش تدوین شده که به معرفی اجمالی کتاب، تشریح ارزش و اهمیت کتاب در حوزه ی گرافیک و در نهایت نقاط ضعف کتاب می پردازد. مطالعه بین رشته ای این کتاب که به مباحث ارتباطات و نشانه شناسی، روش تحلیل مفاهیم ضمنی آثار گرافیکی و تحلیل های پیمایشی توجه دارد از نکات مثبت و عبور گذرا از مفاهیم و مصداق ها، عدم رعایت پیوستگی مطالب و عدم اتخاذ زاویه دید واحد به تحلیل مصداق ها از نکات منفی این کتاب است.

هنرمندان از عناصر مختلفی برای نمایش فکر یا ایده های خود استفاده می کنند و چگونگی کاربرد این عناصر، گویایی یا گنگی پیامشان را درپی دارد. کار پژوهشی گسترده ای روی برخی از این عناصر انجام شده؛ اما عواملی مانند «زاویه دید»، «فاصله» و «قاب بندی» نیمه ی تاریک و چالش برانگیز این مجموعه هستند که کمتر به آنها پرداخته شده. عامل زاویه دید در کیفیت احساسی و بصری تصویر نقش به سزایی دارد. ممکن است از یک زاویه، عناصر داخل کادر بهم فشرده و نامشخص به نظر برسند و از زاویه دیگر، واضح و مشخص دیده شوند. همان قدر که انتخاب صحیح زاویه می تواند مشوق و راهنمای مخاطب باشد، زاویه غلط هم می تواند او را سر درگم و گمراه کند. بنابراین انتخاب زاویه باید با در نظر گرفتن عوامل زیبایی، فنی و احساسی باشد تا به بهترین وجه موضوع تصویر را به بیننده ارائه دهد. در این پژوهش به شیوه تحقیق "توسعه ای" و روش "تحلیلی-توصیفی" مفاهیم از منابع نظری گوناگون برداشت، تحلیل و در طبقه بندی جدیدی قرار گرفته اند تا نسبت به نمونه های مطالعاتی قبلی مفهوم پردازی «زاویه دید» کامل تر ارائه شده باشد. زاویه دید کیفیت فضا و موضوع تصویر را دگرگون می کند و قابلیت القا معانی گوناگونی را نظیر: تجسم منطقی فضا/تجسم غیر ممکن و آزادانه، اغراق و مبالغه/سادگی، سکون/تحرک، خودی/بیگانگی، مرموز/ قابل اعتماد، پیچیدگی/وضوح دارد.