امیرحسین عبدالله زاده

در برنامه ریزی منطقه ای مسکن ملی و منطقه ای دو رویکرد برنامه ریزی های مرسوم طرح جامع مسکن و برنامه ریزی موضوعی مسکن وجود دارد. در شیوه ی طرح جامع مسکن در سطح استانی و ملی فارغ از مسائل اقتصادی است و صرفا در انتهای فرایند برنامه ریزی به عوامل و شاخص های اقتصادی رجوع می شود که این موضوع، مسئله ی فاصله گرفتن این طرح ها از ابعاد اقتصادی را به وجود آورده است. اما در برنامه ریزی موضوعی مسکن ،مسئله اصلی و اثرگذار موضوعی به عنوان مبنا قرار می گیرد و با توجه به اهمیت بخش اقتصادی ، این بخش به عنوان موضوع مبنایی برنامه ریزی منطقه ای مسکن به شمار می رود. چنانچه گام های آنها عکس یکدیگر می باشند و گام انتهایی طرح های جامع مسکن یعنی سنجش اثرات و جایگاه بخش مسکن در سایر بخش های اقتصادی، به عنوان گام نخستین و مسئله اصلی برنامه ریزی موضوعی مسکن در رویکرد دوم می باشد. در تحلیل روابط جایگاه مسکن بین بخش های اقتصادی ، محاسبه ضریب بسشمار بخش های اقتصادی با استفاده از جداول داده ستانده به عنوان هدف راهبردی اولیه می باشد تا در ادامه فرایند برنامه ریزی مسکن مورد استفاده قرار گیرد. ضریب تکاثر بدست آمده برای بخش مسکن در برنامه ریزی عملیاتی جهت برآورد میزان سرمایه گذاری ، اثربخشی و اثر دهی اقتصادی ، اشتغال تولید شده ، نیاز واردات و حجم صادرات کاربرد خواهد داشت. با جمع آوری اطلاعات و بهره مندی از جدول داده ستانده ملی در سال 1380 بازه زمانی 10 ساله در قلمرو ملی و 30 استان برگزیده شد. در سطح ملی بخش مسکن در سال 1380با ضریب بسشمار 1.25 در رده چهارم بخش های پیشرو اقتصادی و در سال 1390 بخش مسکن با ضریب بسشمار 1.167 رتبه سوم بخش اقتصادی پیشرو در سطح ملی را به خود اختصاص داده است. با استفاده از روشRAS و تخمین نسبی داده ستانده های استانی مشخص گردید در سطح استانی بخش مسکن به عنوان بخش پیش رو اکثر استان ها است و در عمده ی استان ها رتبه ی دوم تا چهارم ، در استان های کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان ، بخش مسکن رتبه نخست و در استان های سمنان ، زنجان ، قزوین و مرکزی ، بخش مسکن رتبه های 6 ، 6 ، 8 و9 را در بین بخش های اقتصادی استان خود دارند.

یکی از مؤلفه های تأثیرگذار بر خودپنداری افراد، پدیده خودکوچک پنداری افراد موفق است که می تواند پیامدهای متعددی را برای سازمان ها و افراد آن درپی داشته باشد. از این رو، بررسی و شناسایی پیامدهای پدیده خودکوچک پنداری افراد موفق از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، لذا در این پژوهش به بررسی تأثیر پدیده خودکوچک پنداری افراد موفق بر تضاد کار خانواده با نقش میانجی کمال گرایی پرداخته شده است. بدین منظور، تعداد 250 پرسشنامه بین دانشجویان شاغل کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه تهران که جامعه پژوهش بودند، توزیع شد و از این تعداد 176 پرسشنامه کامل به محققان ارجاع داده شد. یافته های پژوهش با استفاده از مدل تحلیل مسیر نشان می دهد که پدیده خودکوچک پنداری افراد موفق به صورت مستقیم بر کمال گرایی منفی اثر دارد و به طور غیر مستقیم با ضریب استاندارد 340/0 بر تضاد کار خانواده تأثیرگذار است. همچنین رابطه ای میان این پدیده با کمال گرایی مثبت وجود ندارد. گفتنی است که کمال گرایی منفی با ضریب استاندارد 517/0 بیشترین تأثیر را در مقایسه با دو متغیر دیگر (پدیده خودکوچک پنداری افراد موفق و کمال گرایی مثبت) بر تضاد کار خانواده افراد نمونه پژوهش دارد.

ایثار یکی از انواع رفتارهای فرااجتماعی است که در محیط های کاری مشاهده می شود و از نظر مفهومی با سایر مفاهیم مشابه نظیر رفتارهای شهروندی سازمانی و رفتارهای یاری دهنده متفاوت است اما می توان گفت در ادبیات پژوهشی رفتار سازمانی کمتر مورد توجه قرار گرفته است و شناخت چندانی از این پدیده در سازمان ها وجود ندارد. پژوهش حاضر با هدف درک تجربه زیسته ایثار مدیران جهادی در سازمان ها انجام گرفته است. روش شناسی مورد استفاده در این پژوهش پدیدارشناسی است و به منظور گردآوری داده های لازم در این پژوهش با 12 نفر از مدیران جهادی که تجربه حضور در دفاع مقدس و تجربه مدیریت در سطوح گوناگون پس از دوران دفاع مقدس را داشته اند مصاحبه صورت گرفت. یافته های این پژوهش نشان می دهند مشارکت کنندگان ابرازگری اجتماعی، لذت و رضایت درونی و شکل گیری خودپنداره مثبت، تحمل شختی ها و مشکلات، وظیفه مداری و احساس تکلیف و انجام وظیفه، آگاهی و شناخت، هدفمندی و آرمان گرایی، وحدت اجتماعی و هویت جمعی و همچنین تاب آوری و توان تحمل سختی ها و مشکلات را به عنوان مهم ترین تجارب خود از ایثار در محیط های کاری تجربه کرده اند. آن ها همچنین بحران و تهدید، جو احساسی و عاطفی، کم کاری سایر افراد نظام اجتماعی، و نوع وظیفه و سازمان را به عنوان عوامل زمینه موثر بر ظهور رفتارهای ایثارگرانه در سازمان ها در تجارب خود عنوان کرده اند.

هدف: در پژوهش حاضر درصدد تحلیل محتوای مقالات فصلنامه مدیریت دولتی دانشگاه تهران به منزله یکی از نشریه های معتبر در رشته مدیریت دولتی در ایران هستیم. روش: پژوهش حاضر مبتنی بر روش تحلیل محتواست و جامعه آماری شامل 291 مقاله منتشر شده در سال های 1387 تا بهار 1397 در نشریه مدیریت دولتی دانشگاه تهران است. در این پژوهش از نمونه گیری استفاده نشده و همه عناصر جامعه به صورت سرشماری بررسی شده اند. یافته ها: پس از بررسی تک تک مقالات، محتوای آنها از لحاظ تعداد مقالات چاپ شده در فصلنامه، جنسیت نویسنده، رتبه علمی، رشته/ گرایش و موضوعات و محورهای مورد توجه نویسندگان، دانشگاه ها/ سازمان های مشارکت کننده، جامعه آماری، رویکرد، نوع، سطح تحلیل، استراتژی و مقطع زمانی پژوهش ها، نوع داده ها و روش گردآوری داده ها تجزیه و تحلیل شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که از سال 1387 تا بهار 1397 تعداد 291 مقاله در فصلنامه مدیریت دولتی منتشر شده است. بیشترین مقالات توسط نویسندگان مرد، با رتبه علمی استادیار، مدرک مدیریت دولتی و وابسته به دانشگاه تهران انتشار یافته است. موضوع محوری بیشتر مقالات، رفتار سازمانی و منابع انسانی بوده و اغلب آنها، سازمان ها و نهادهای دولتی را برای جامعه آماری در نظر گرفته اند. همچنین بر اساس نتایج، بیشتر پژوهش ها به صورت مقطعی انجام شده و دارای رویکرد کمی و از نوع کاربردی بودند؛ سطح تحلیل و استراتژی بیشتر مقالات، به ترتیب از نوع فردی و پیمایشی بوده است. داده های به کار رفته در بیشتر آنها، از نوع اولیه و روش گردآوری داده ها بیشتر از طریق پرسش نامه بوده است.  

ایثار تاکنون به عنوان موضوعی پژوهشی در ادبیات رفتار سازمانی و مدیریت شایان توجه قرار نگرفته است. اگرچه مبانی نظری در خصوص ایثار و فداکاری در روانشناسی غربی مشاهده می شود، مرور ادبیات این موضوع نشان می دهد با وجود اینکه ایثار و فداکاری پدیده ای است که در همه انسان ها و در همه ادوار تاریخ مشاهده می شود، به فداکاری و ایثار در محیط های کاری و سازمانی کمتر توجه شده است؛ بنابراین، در پژوهش حاضر به دنبال مفهوم پردازی رهبری ایثارگرانه در سازمان های عمومی با استفاده از نظریه داده بنیاد هستیم.پژوهش حاضر از نوع اکتشافی و مبتنی بر روش داده بنیاد است و برای گردآوری داده ها از مصاحبه استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش، مدیران سازمان های عمومی کشور و روش نمونه گیری، از نوع هدفمند است.در این پژوهش، یادگیری اجتماعی، هدفمندی و آرمان گرایی، ارزش های جوهری و هویت جمعی و مشترک به منزله عوامل علّی اثرگذار در شکل گیری بر پدیده محوری یعنی آگاهی و شناخت هستند. بحران، نوع وظیفه، مأموریت سازمان و جو احساسی، عوامل زمینه ای مؤثر در افزایش آگاهی و شناخت رهبر برای اقدام های ایثارگرانه معرفی شده اند. همدلی و همدری ازجمله شرایط مداخله گر است و خودپنداره مثبت به مثابه راهبرد شناسایی شده است که در اثر کنش و برهم کنش پدیده محوری شکل می گیرد که درنهایت به بروز پیامدهایی نظیر ابرازگری و کنش گری اجتماعی، تاب آوری و تحمل سختی ها و تمایل به خدمت و انجام وظیفه منجر خواهد شد. سازمان های عمومی کشور، به ویژه در شرایط اقتصاد مقاومتی نیازمند مدیرانی است که ایثارگرانه به اهداف سازمان پایبند باشند و منافع شخصی و گروهی را فدای منافع ملی کنند. کسب شناخت از پدیده ایثار به ارتقا و تقویت این گونه رفتارها در سازمان کمک می کند. در این پژوهش، الگویی داده بنیاد از کنش ها و برهم کنش های رهبران ایثارگر در سازمان ارائه شده است.

هدف: یکی از مهم ترین مباحث مطرح در ادبیات مدیریت و رهبری، مفهوم ایثارگری است و به دلیل پیامدهای متعدد و مثبتی که برای آن برشمرده شده است، سازمان ها نیاز دارند تا سبک های رهبری مبتنی بر فداکاری را توسعه دهند. با وجود مصداق ها و مثال های متعدد در خصوص ایثارگری مدیران، رهبران و کارکنان و اهمیت این پدیده در کسب وکار، سازمان های دولتی و سایر محیط ها، ایثار به عنوان یکی از رفتارهای سازمانی و دلالت های رهبری آن، از نظر پژوهشی مغفول مانده است و پژوهش نظام مند در این زمینه می تواند ابعاد و زوایای بروز رفتارهای ایثارگرانه در سازمان ها را برای ما روشن سازد. روش: پژوهش حاضر بر مبنای پارادایم تفسیری و مبتنی بر روش مدل سازی ساختاری تفسیری است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و برای گردآوری داده ها از مصاحبه استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش، مدیران بخش دولتی است و روش نمونه گیری، از نوع هدفمند است. یافته ها: مدل مفهومی رفتارهای ایثارگرانه در سازمان، مشتمل بر یازده مؤلفه است که عبارت اند از: «خودپنداره مثبت»، «تاب آوری»، «ابرازگری اجتماعی» و «انگیزه خدمت»، «همدلی و هم دردی»، «آگاهی و شناخت»، «هدفمندی و آرمان گرایی»، «وحدت و هویت جمعی»، «یادگیری و سرایت اجتماعی»، «ارزش های جوهری» و «شرایط بحرانی». بر اساس یافته ها، دو بُعد آگاهی و شناخت و وحدت جمعی، مؤلفه های مبنایی مدل هستند؛ زیرا بر کلیه مؤلفه های دیگر تأثیرگذارند و از سوی دیگر نیز با یکدیگر رابطه دوطرفه دارند؛ یعنی علاوه براینکه در مؤلفه های دیگر مدل عاملی تأثیرگذارند، بر یکدیگر نیز اثرگذارند. همچنین بر اساس مدل مذکور، دو مؤلفه همدلی و هم دردی و یادگیری و سرایت اجتماعی در رتبه بعدی قرار گرفته اند. این دو مؤلفه نیز با یکدیگر رابطه متقابل دارند و علاوه براین، از مؤلفه شرایط بحرانی که در رتبه بعدی قرار دارد، تأثیر می پذیرند. در واقع، شرایط بحرانی، علاوه براینکه بر مؤلفه های سطح بالاتر خود اثر می گذارد، بر مؤلفه های سطح پایین تر نیز اثرگذار است و این بیانگر نفوذ چشمگیر این متغیر در مدل است. مؤلفه انگیزه خدمت، مؤلفه ای است که در سطح پنجم مدل قرار دارد و همان طور که جهت پیکان ها نشان می دهد، این مؤلفه به سه مؤلفه شرایط بحرانی، ارزش های جوهری و هدفمندی و آرمان گرایی وابسته است؛ بدین معنا که انگیزه خدمت به عنوان یکی از پیشایندهای بروز رفتارهای ایثارگرانه، از بروز شرایط بحرانی و نیز وجود ارزش های جوهری و اهداف و آرمان های فرد تأثیر می پذیرد. سه مؤلفه باقی مانده در مدل، یعنی خودپنداره مثبت، تاب آوری و ابرازگری اجتماعی، نسبت به سایر مؤلفه ها کمترین نفوذ و بیشترین وابستگی را دارند که بیانگر اثرپذیری بیشتر آن ها از سایر مؤلفه های مدل است. مؤلفه ابرازگری اجتماعی، وابسته ترین مؤلفه در مدل مذکور است؛ به این معنا که تمایل فرد برای ابرازگری اجتماعی، به همه مؤلفه های دیگر مدل، به استثنای تاب آوری وابسته است؛ زیرا تاب آوری فرد، بر ابرازگری اجتماعی وی تأثیری ندارد. نتیجه گیری: دو مؤلفه از مؤلفه های یازده گانه شناسایی شده در پژوهش، در ناحیه پیوندی قرار گرفته اند که عبارت اند از: «همدلی و هم دردی»، «آگاهی و شناخت». این مؤلفه ها، غیرایستا و پویا محسوب می شوند؛ بدین معنا که هر تغییری در آن ها می تواند کل سیستم را تحت تأثیر قرار دهد و در نهایت، بازخور سیستم نیز می تواند آن ها را دوباره تغییر دهد. مؤلفه هایی که در ناحیه مستقل ماتریس نفوذ هم بستگی قرار گرفته اند، شامل پنج مؤلفه «هدفمندی و آرمان گرایی»، «وحدت و هویت جمعی»، «یادگیری و سرایت اجتماعی»، «ارزش های جوهری» و «شرایط بحرانی» است که بیانگر قدرت نفوذ و هدایت زیاد این مؤلفه ها در مدل است. همچنین با توجه به ماتریس نفوذ – وابستگی به دست آمده در پژوهش حاضر، مؤلفه های «خودپنداره مثبت»، «تاب آوری»، «ابرازگری اجتماعی» و «انگیزه خدمت» در ناحیه وابستگی قرار گرفته اند که گویای میزان وابستگی زیاد این مؤلفه ها به سایر مؤلفه های نمودار است. در واقع می توان گفت که برای تحقق مؤلفه های مذکور، مؤلفه های زیادی دخالت دارند و خود این مؤلفه ها، بر سایر مؤلفه های مدل کمترین تأثیر را می گذارند. علاوه براین، بر اساس ماتریس خوددریافتی به دست آمده در پژوهش، می توان نتیجه گرفت که مؤلفه «ابرازگری اجتماعی» در مدل، کمترین میزان تأثیرگذاری را دارد.