محمدقائم تاج گردون

توسعه آموزش عالی کشور در گرو تأمین نیروی انسانی متخصص و متعهد است. هر ساله تعدادی از دانش آموختگان داخل و خارج در قالب فراخوان ها به نظام آموزش عالی وارد می شوند. به منظور اجرای مفاد آئین نامه های جذب و ارتقاء اعضای هیأت علمی که به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده اند، در سال 1389 برای نخستین بار فرآیند جذب اعضای هیأت علمی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت عتف از طریق انجام فراخوان متمرکز صورت پذیرفته است. این مقاله میزان تطابق تقاضای اجتماعی برای عضویت هیأت علمی در فراخوان متمرکز و اعلام نیاز دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری و نیز میزان انطباق فراخوان دانشگاه ها با برآورد نیاز هیأت علمی با توجه به مفاد اسناد بالادستی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهند که بیش از 80 درصد از تقاضای اجتماعی در کمتر از 35 رشته تحصیلی توزیع شده اند. همچنین نرخ عدم انطباق فراخوان دانشگاه ها با برآورد نیاز هیأت علمی در گام نخست از برنامه پنج ساله حدود 5/14 درصد است. نرخ عدم انطباق فراخوان دانشگاه ها با تقاضای اجتماعی نیز حدود 5/2 درصد است. لازم به ذکر است که نرخ عدم انطباق در رشته های دارای تقاضای اجتماعی بالا، به طور قابل ملاحظه ای بیشتر از متوسط نرخ عدم انطباق است.

رشد سریع جمعیت در دهه های گذشته، که پیامد آن افزایش تقاضای عمومی برای آموزش عالی بوده، نظام آموزش سنتی در بسیاری از کشورهای جهان را با مشکلات جدی روزه رو ساخته است. لذا توجه و اهتمام متولیان آموزش عالی به استفاده و به کارگیری روش های جدید آموزشی و اجرای برنامه هایی از قبیل آموزش باز و آموزش از راه دور و مجازی را اجتناب ناپذیر کرده است. ترسیم سیمای وضعیت توسعه دانشگاه پیام نور طی سال های فعالیت آن و همچنین بررسی میزان دسترسی به آموزش عالی از طریق دانشگاه پیام نور، از جمله پیش نیاز های نخستین هرگونه ارزیابی برای برنامه ریزی و آینده اندیشی در این قامرو است. در این مطالعه، به منظور بررسی روند توسعه دانشگاه پیام نور و مقایسه آن با اسناد بالا دستی، چهار قلم آماری از اطلاعات اصلی و مهم این دانشگاه یعنی تعداد پذیرفته شدگان (ثبت نام شدگان)، تعداد واحدها و مراکز دایر، تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل و تعداد کادر هیأت علمی از زمان تأسیس دانشگاه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. این مطالعه نشان می دهد علی رغم توسعه شاخص های کمی قابل توجه این دانشگاه خصوصا در طول برنامه چهارم توسعه (88-1384) و تأسیس 445 مرکز و در اختیار داشتن حدود 890 هزار دانشجو در سال 1388 و پیشی گرفتن از اهداف کمی بر اساس سند ملی توسعه آموزش عالی در برنامه چهارم توسعه، این دانشگاه از جهات عدیده ای با دشواری روبروست و توسعه آن مورد سوال قرار دارد. رشد کمی بدون توجه به تمهید مقدمات لازم، عدم توانایی د رجذب هیأت علمی مورد نیاز و برنامه ریزی برای فارغ التحصلان از جمله مواردی است که رشد این دانشگاه را با سوال مواجه کرده است.