سمیه باصری

کاشی کاری های به جامانده از دوران اسلامی و تزیینات منحصربه فرد آن ها که ازجمله مهم ترین مظاهر تجلی مفاهیم عمیق معنوی و جلوه های فرهنگی می باشند، به گنجینه های بی بدیلی از هنر اسلامی مبدل گردیده اند. این تزیینات اغلب دارای قابلیت های متعددی در زمینه طراحی و ارتباطات بصری بوده و استفاده از آن ها در هنرهای کاربردی معاصر، حائز اهمیت است. مستندات پژوه ش حاض ر آثار معماری اسلامی به ویژه کاشی کاری های مسجد نصیرالملک شیراز است. م طالعه و ب ررسی نگاره های کاشی کاری این مسجد می تواند باعث بازشناسی هویت فرهنگی آن گردد. این مقاله با تحلیل و توصیف داده های جمع آوری شده به صورت کتابخانه ای و میدانی در عرصه آرایه های تزیینی این بنا، در پی پاس خ گ ویی به این پرسش است که از تزیی نات کاشی کاری های این بنای تاریخی چگونه می توان برای طراحی پارچه و دکوراسیون داخلی منزل استفاده نمود. در این راستا ابتدا از کاشی کاری های مسجد نصیرالملک عکاسی کرده و سپس به تحلیل و ارزیابی نقش مایه های مذکور پرداخته شد. در مرحله بعد قابلیت های موجود در این نقش مایه ها برای طراحی پارچه موردبررسی قرار گرفت. درنهایت با انتخاب نقش های مناسب و انجام تغییرات روی آن ها، طراحی پارچه برای دکوراسیون داخلی منزل صورت پذیرفت. ن تایج این پژوهش نش ان داد ک ه اگ رچه نقش مایه های مسجد نصیرالملک تا حدی متأثر از هنرهای غربی و به صورت طبیع ت گ را و غیر انتزاعی می باشند، اما اصول زیبایی شناسی و ویژگی های خاص سنت ایرانی به طور ظریف و آگاهانه در این نقوش موردتوجه هنرمندان بوده و لذا این نقوش از قابلیت های کاربردی و بصری مناسب برای استفاده در هنرهای کاربردی ازجمله طراحی پارچه با هویت ایرانی و مطابق با معیارهای جامعه برخوردار هستند.

پوشاک سنتی یکی از مهمترین میراث فرهنگی می باشد که در ادوار مختلف تاریخی و فرهنگی ایران همواره از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. لباس همانند زبان می تواند هویت قومی، اجتماعی و جغرافیایی و منزلت اجتماعی و اقتصادی مردم را مشخص کند. در واقع پوشاک مانند مجموعه ای از علایم زبانی مادی می باشد که برای شناخت عمیق یک هویت می توان از آن بهره برد. بنابراین بررسی پوشاک سنتی یک سرزمین در گذشته، حال و آینده کاری شایسته تحقیق و دقت است و می تواند منجر به ایجاد ذهنیت های مناسبی برای طراحان و سازندگان گردد. قبا از جمله پوشاک سنتی اصیل و قدیمی ایران است که از دیرباز توسط زنان و مردان استفاده می شده است. در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از مستندات کتابخانه ای و روش تحلیلی و توصیفی به مطالعه قبا در سرزمین ایران از دوران باستان تا قرن حاضر، از لحاظ اندازه، سبک دوخت، تزیینات و موارد کاربرد آن در طبقات مختلف اجتماع، پرداخته شود. بر اساس این داده ها تلاش شد تا تأثیر 5 عامل زمینه ای «جغرافیایی-اقلیمی، فرهنگی-قومی، نحوه زندگی، روابط با کشورها و ملل دیگر و شرایط اقتصادی-اجتماعی مردم» بر الگوهای ساختاری و تزیینات قبا مورد بررسی قرار گیرد.

کشور ایران مانند بسیاری از کشورهای درحال توسعه در معرض تهدیدهای زیست محیطی قرار دارد. با توجه به نقش مهم زنان در مدیریت منابع پایدار در خانواده، با نیم نگاهی به حضور پررنگ آن ها در جامعه و همچنین سهم فعلی شان در نظام آموزشی کشور، توانمندسازی آنان در بحث توسعه پایدار و طراحی پوشاک برای آن ها براساس معیارهای محیط زیستی، حائز اهمیت است. هدف از این پژوهش این است که با استفاده از ضایعات کشاورزی برای رنگرزی و زائدات پارچه ها در طراحی و دوخت پوشاک اجتماعی زنان یعنی مانتو، متناسب با زیرساخت ها و امکانات موجود در کشور و با تکیه بر فرهنگ اصیل گذشته در جهت توسعه پایدار گامی برداشته شود. در پژوهش حاضر با روش توصیفی-پیمایشی، کنش رفتاری و ذهنیت مصرف کنندگان نسبت به مؤلفه های طراحی از طریق پرسشنامه در میان دختران دانشکده هنر دانشگاه سمنان ارزیابی می شود. حجم نمونه 102 نفر است که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. نتایج نشان داد همه مؤلفه های مانتوهای طراحی شده به غیر از مؤلفه اندامی بودن، توسط جامعه آماری پذیرفته شده و میزان آگاهی دختران از اصول توسعه پایدار پوشاک، بر میزان رضایتمندی آن ها از طراحی های انجام شده اثر مثبت دارد. این موضوع ضرورت برنامه ریزی بیشتر در این زمینه را نشان می دهد.