مبین رحیمی

هدف از این نوشتار بررسی برساخت مادرانگی، با توجه به ساختار ایدئولوژیکِ فیلم های منتخب در سینمای ایرانِ پس از انقلاب است. پرسش بنیادینِ این مقاله پرسش از بازنماییِ ایدئولوژیکِ مضمون مادری است. برای بررسی این موضوع، منظومه ای از مقوله های مطالعات جامعه شناختی زنان در زمینه بازنماییِ مادرانگی همچون مادری، مادرانگی، غریزه مادرانگی، تجربه مادرانگی، مادرانگی متکثر و اسطوره ای را به وام گرفته ایم. ایده نظری مقاله این است که سینما در ایران، مادرانگی را به مثابه یک تقابل برساختی به تصویر می کشد. در تداومِ کار با استفاده از روش نشانه شناسیِ انتقادیِ جان فیسک، فیلم های «مادر»، «مهرِ مادری»، «دعوت»، «گیلانه» و «من مادر هستم» مورد بررسی واقع شده اند. خوانش نشانه شناختیِ این فیلم ها، بیان از این دارد که سینمای ایران تحول مادرانگی را در از اسطوره مادرانگی تا بحران مادرانگی را بازنمایی می کند و در این زمینه مادرانگی را همچون نشانه ای در حال تحول که معنای آن در ارتباط با امور بیرونی و نه درونی زنان همچون مردسالاری، اسطوره-های فرهنگی، طبقاتی و طردشده بر می سازد.

مدرنیزاسیون در تمامیت خود به مثابه تجربه ای تاریخی آسیب زا و متناقض بود. در این میان تجربه جنگ به عنوان یکی از آسیب ها، بازنمایی از تجربه مدرنیته برای جوامع غیرغربی است. در چنین بستری است که سینما به به بازنمایی این تجربه می پردازد. هدف پژوهش حاضر هم فهم چگونگی بازنمایی تجربه جنگ به واسطه منظومه مفهومی والتربنیامین، در سینمای کُردستان است. در نگاه بنیامین اگرچه جنگ باعث فقیرشدن تجربه ها می-شود اما از ط رفی دیگر سی نمای سیاس ی توانایی بازچنگ آوری تجربه ای دیگر را برای انسان های بدون تجربه فراهم می کند. در چنین فضایی تئوریک است که فیلم های «آپارتمان مورچ ه ها، چه ار ترانه برای کرکوک ، ۷۴» مبتنی بر روش نشانه شناسی مورد خوانش واقع شدند که هر کدام از فیلم ها مبتنی بر یک دیالکتیک رمزگانیدرصدد بازنمایی کردن تجربه جنگ به مثابه یک تجربه فقیر هستند. حضور رمزگان های مستندگونه مبتنی بر غیاب داستان در فیلم ها، بازنمایی تجربه را مواجه با یک بحران می کند. اما از سویی دیگر، مستندگونگی، فضایی سیاسی را به فیلم ها می بخشد. در نهای ت می توان گفت چشم انداز سینمای ستم دیدگان بستری برای پروبلماتیزه کردن فیلم ها برای بتصویر کشیدن سطوری دیگر از تاریخ چندخطی رافراهم می کند.