مجید احمدنژاد کریمی

در دهه های اخیر سق فهای باز و بسته شونده به دلیل قابلیت های آن ها در دستیابی به یک معماری انعطاف پذیر و پویا مورد توجه معماران و مهندسان قرار گرفته است. مشارکت انواع ساختما نها از جمله مرا کز ورزشی، استخرها در ایجاد یک معماری پایدار، تطبیق پذیری با شرایط محیطی، کاهش مصرف انرژی، و پاسخگویی مناسب به الزامات عملکردی یک بنا در جهت آسایش کاربران آن، استفاده از این گونه سقف ها را در فضای معماری افزایش داده است. ساخت بسیاری از این بناها به دلایل سازه ای و زیباشناسی با انواع فرم های منحنی ساخته می شود. از سوی دیگر، طراحی سقف های باز و بسته شونده بر روی سقف با سطوح و سازه های منحنی به سبب ماهیت ظاهری آن ها نسبت به سطوح مسطح پیچیده تر می باشد. در این مقاله سعی شده است که الگویی از نحوه باز و بسته شدن سقف به همراه مجموعه ای از ساختار سازه ای و مکانیزم مکانیکی مناسب به عنوان استخوان بندی سازه ای و حرکتی که قابلیت استفاده در سطوح منحنی را داشته باشد، ارائه گردد. ایده طرح استفاده از میله های متحرک بر روی سقف با سطوح منحنی و قوسی با دهانه متوسط و حرکت دورانی آن ها می باشد.

مراحل شکل گیری سازه در یک فرایند طراحی شامل دو گام عمده طراحی سازه و تحلیل سازه است. «طراحی»، آفرینش و طرح کلی سازه را گویند که بیشتر در حیطه وظایف معماران است؛ لذا در این پژوهش، گام «طراحی سازه» انتخاب شده است که دارای بخش های گوناگونی است و برای فعالیت های معمار در مراحل ابتدایی فرایند طراحی معماری (مرحله طراحی مفهومی سازه) ضروری است. مسئله مهم در شکل گیری سازه، چگونگی انتقال دانش سازه در مراحل ابتدایی طراحی معماری است. هدف اصلی این تحقیق شناسایی چالش ها، مسائل و دشواری های به کارگیری دانش سازه در فرایند طراحی معماری به ویژه در گام طراحی مفهومی سازه است. روش پژوهش کیفی در قالب یک تحقیق اقدام پژوهی با استفاده از ابزارهای پرسشنامه، مصاحبه، یادداشت برداری و آزمون های عملی برای گردآوری اطلاعات و تحلیل داده ها انتخاب شده است. جامعه آماری تحقیق، از دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد معماری و فارغ التحصیلان معماری می باشند. نتایج تحقیق نشان می دهد که بسیاری از مشارکت کنندگان علی رغم داشتن دانش سازه ای لازم، با چالش هایی درزمینه مشارکت آن در فرایند طراحی معماری مواجه هستند. دلیل بسیاری از این چالش ها در عدم آگاهی کافی مشارکت کنندگان از نسبت میان طراحی معماری و طراحی سازه و عدم توجه به اهمیت شناخت هندسی از دانش سازه و سیستم های سازه ای مشاهده می شود.

الهام از طبیعت برای پاسخگویی به مسائل علمی در حوزه های گوناگون دانش، هدف بیونیک در رشته های مختلف است که در طراحی و ساخت سازه های معماری نیز نقش های مختلفی را پذیرفته است. در این میان، به منظور افزایش شناخت رابطه میان سازه در طبیعت و معماری، راهکار و نگرش طبیعت در برابر نیروهای محیطی از طریق کارآمدترین ترتیبات سازه ای می تواند در معرفی الگوهای باربری برای سازه های معماری گسترش یابد. در این راستا، هدف اصلی این پژوهش دسته بندی وجوه گوناگون الگوهای باربری با بررسی نمونه های گوناگونی از ساختارهای موجود از سازه های طبیعی خمش محور است. در این نوشتار با تکیه بر یک روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از ادبیات حوزه های اصلی پژوهش، الگوهای باربری در این نوع سازه ها در قالب بررسی دو وجه، شامل رویکرد راه حل های باربری و ماهیت راه حل های باربری تبیین شده است. در وجه اول، چگونگی پاسخ سازه و در وجه دوم، ویژگی پاسخ سازه در برابر نیروهای محیطی مورد بحث است. نتیجه اصلی پژوهش آن است که سازه های طبیعی به جای مقاومت در برابر نیروها، به طور عمده از روش مدیریت نیروها استفاده می کنند. در بحث ارائه شده، لزوم توجه دقیق به فرایند پیچیده انتقال این الگوهای باربری از طبیعت به حوزه سازه های معماری نیز مدنظر است.