فاضل کرد

طبقه متوسط جدید، نیروی اجتماعی شهر گرا ، دانشگاهی و مشارکت جویی است که در یک پروسه شکل گیری، در بدنه دولت یا خارج از ان، به مرکز ثقل تحولات سیاسی- اجتماعی تبدیل شده است. پرسش پژوهش ان است که، بسیج منابع رای دهی از سوی طبقه متوسط جدید در امر مشارکت انتخاباتی ( ۷۶- ۹۶) در ایران چگونه بوده است؟ فرضیه و یافته های پژوهش نشان خواهد داد که این گروه مدعی قدرت و چالشگر سیاسی، برای رسیدن به منابع حاکمیت، از ابزار ها و شیوه هایی همچون رسانه های جمعی، احزاب و تشکل های سیاسی و گفتار سیاسی رهبران استفاده کرده است. طبقه متوسط جدید در چارچوب کنش جمعی با متحدین فکری خود دست به ائتلاف زده و منابع خود را در جهت نفوذ بر دولت و حاکمیت بسیج می کند. این مقاله می کوشد که با استفاده از نظریه بسیج منابع چارلز تیلی و با روش تاریخی، در محدوده زمانی معین و از طریق یافته های ثانوی به سوال پژوهش پاسخ دهد.

هدف مقاله حاضر اثربخشی طبقه متوسط جدید بر تحقق مشارکت انتخاباتی در دو دهه اخیر(76-96) درایران است، فرضیه پژوهش آن است که،طبقه متوسط جدید پایگاه اصلی و نیروی عمده کنشگران و حامیان مشارکت انتخاباتی با خواسته ها و مطالبات معین در بافت اجتماعی است که بخش عمدهای از هدایت کنش جمعی را بر عهده دارد. طبقه ای که جهت دهنده فکری به شهروندان و تقویت کننده آن در شرایط مساعد سیاسی است. چارچوب نظری انتخابی برای تحلیل موضوع، نظریات نوسازی با رویکرد توصیفی - تحلیلی و با روش تاریخی - تطبیقی از نوع طولی است. یافته های تحقیق نشان میدهد که طبقه متوسط جدید در قالب طبقه ای مشارکت جو و با جهت گیری سیاسی مشخص، مهمترین نیروی اجتماعی است که با تمرکز بر مؤلفه هایی همچون توسعه سیاسی، جامعه مدنی، دموکراسی، رقابت مشارکتی و جهت گیری های سیاسی متفاوتی را از خود بروز داده و مدیریت کننده و ، عدالت خواهی هدایتگر کنش جمعی و حرکتهای مدنی بوده است.

بررسی موضوع اثربخشی طبقه متوسط جدید بر ایده و شاخص های حکمرانی خوب، از مهمترین موضوعات علوم اجتماعی و علوم سیاسی است. اگر رقابت و مشارکت سیاسی، مدیریت امور عمومی (دولت تسهیل گر و پاسخگو) توانمندسازی نهادهای مدنی و فرهنگ سیاسی را مفاهیم بازیگری طبقه متوسط جدید بر حکمرانی خوب (قانون گرایی، شفافیت، عدالت و پاسخگویی) در ایران پسا انقلاب بدانیم، پرسش پژوهش آن است که بازیگری طبقه متوسط جدید در ایده حکمرانی خوب چگونه بوده است؟ از آنجا که فرایند گذار به ایده حکمرانی خوب و رشد کیفی آن، در گرو ساخت دولت تسهیل گر و اعتماد اجتماعی میان شهروندان و دولت است، بنابراین شناخت طبقه متوسط جدید و دولت و ارتباط آنان با هم، امری لازم است. یافته های پژوهش نشان داده است که استحکام حکمرانی خوب در پرتو دولت توسعه گرا و تسهیل گر، مستلزم سازش میان نخبگان فکری و نخبگان ابزاری، تمرکز بر تقویت نهادهای مدنی، رقابت و مشارکت و چگونگی بر خورد طبقه متوسط جدید با فرهنگ سیاسی در امر مردم سالاری است. چارچوب نظری برای تحلیل موضوع، نظریات نوسازی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با روش تاریخی خواهد بود .

فرایند دولت سازی و هویت دولت در ایران (۷۶- ۹۶) روندی متمایز از دیگر کشورها داشته است. از آنجا که ساخت و ساز دولت رویه ای در کنترل سیاسی است، بنابراین طبقات اجتماعی و از جمله طبقه متوسط جدید برای تسخیر یا دسترسی به دولت، اقدام به داربست سازی سیاسی می کنند. شکل گیری داربست های سیاسی برای تسخیر دولت، گاه ناشی از الگو برداری از دولت های توسعه گرا و گاه ناشی از ایده های آرمانی و انقلابی بوده است. در سه دهه اخیر پسا انقلاب، فرصتی اجتماعی- سیاسی برای طبقه متوسط جدید به وجود آمد که اثربخشی خود را بر سازه های دولت نشان دهد. منظور از طبقه متوسط جدید، طبقه ای دین گرا و یا عرف گرا، با نگرش های سیاسی و فرهنگی و علمی است که بخش بزرگی از بافت اجتماعی ایران را تشکیل داده است. سؤال پژوهش آن است که داربست های سیاسی طبقه متوسط جدید در راستای ساخت و یا تسخیر دولت تسهیل گر کدامند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که طبقه متوسط جدید از طریق داربست های سیاسی همچون مشارکت و رقابت سیاسی در مردم سالاری، رسانه های گروهی و همگانی، احزاب و جریان های سیاسی، فرهنگ سیاسی، رهبری سیاسی و تکنوکراسی در بوروکراسی، دست به بسیج منابع رأی دهی در مشارکت سیاسی و در جهت خلق دولت می زند. چارچوب نظری برای تحلیل موضوع، نظریات نوسازی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با روش تاریخی است.