مهدی سقایی

امروزه گردشگری به عنوان یک صنعت پویا، با ارزش ها و دیدگاه های خاص خود، اهمیت بــسیاری در اقتصاد یافته است. این صنعت ضرایب بالایی را در، درآمدزایی، اشتغال زایی و انباشت سرمایه دارا می باشد که خود از کنش متقابل اجزای تشکیل دهنده آن ناشی می شود. بر این مبنا جاذبه های طبیعی در چارچوب عرضه محصول گردشگری، با توجه به رشد 20 درصدی طبیعت گردی در دهه های آینده قرن حاضر از جایگاه خاصی برخوردار است. سرزمین ایران با داشتن توان های مطلوب و زیاد طبیعی در زمینه های ژئومورفولوژیکی، ژئولوژیکی، هیدرولوژیکی، اقلیم و حیات گیاهی و جانوری، توانایی توسعه این صنعت جهت دستیابی به گردشگری پایدار را در صورت ترسیم راهبردهای آینده دارا می باشد. از این رو شناسایی گونه هایی بر پایه توان های محیطی در سطوح ملی و فراملی برای خلق راهبردهای گردشگری ضروری است؛ تا زمینه های کسب درآمد ارزی، اشتغال زایی و همچنین شادابی جمعیت جوان جامعه و پاسخگویی به تقاضای آنان را مهیا نماید. در این مقاله سعی شده تا به اختصار این مباحث مورد بررسی قرار گیرد.

هنگام بررسی وضعیت گردشگری روستایی پیرامون کلان شهرها، با دو بحث متفاوت ولی وابسته روبرو هستیم، که یکی از آنها در برگیرنده مقاصد گردشگری است، یعنی روستاهایی که گردشگران برای گذران اوقات فراغت خود به آن جا سفر می کنند و روستاها «محصول گردشگری» اند. اما بحث بعدی به دسترسی مربوط است، گردشگران بیشتر به روستاهایی سفر می کنند که علاوه بر داشتن جاذبه های گردشگری، از بعد حمل و نقل نیز در مسافتی قابل دسترس قرار داشته باشند. این موضوع نشان دهنده شکل گیری «حوزه نفوذ گردشگری» شهرها و کلان شهرهاست. مقاله حاضر، در وهله اول به بیان محصول گردشگری روستایی و نسبت بین کلان شهرها و گردشگری روستایی پرداخته و پس از آن با انتخاب کلان شهر مشهد به عنوان مطالعه موردی، بحث دسترسی و حوزه نفوذ گردشگری را مورد بررسی قرار می دهد. نتایج به دست آمده از این بررسی ها نشان دهنده آن است که حوزه نفوذ گردشگری در کلان شهر مشهد حدود 43.20 کیلومتر است و روستاهای دارای قابلیت گردشگری در این شعاع، به عنوان تفرجگاه های پیرامون کلان شهر، شکل دهنده محصول گردشگری روستایی هستند.

در عصر سنت: جهانگردی رنج سفر بردن، شناخت، آگاهی در افقهای اسطوره ای، دین باوری (زیارت) و ماوراءالطبیعه است هر چند که نباید انگیزه های دیگر مانند تجارت و آموزش را دست کم گرفت. اما اساس جهانگردی بر مینای سود و لذت بردن نیست در عصر سنت، سرمایه داری جایی در جهانگردی ندارد.در عصر مدرن: گردشگری نتیجه مدرنیته است. فرار از زندگی ماشینی، گذران اوقات فراقت، سفر، تجربه، تفریح، لذت بردن، آسایش طلبی، برتری جویی و سود جویی است. گردشگری مدرن پناه بردن به لذتهای جسمانی و سودجویی است. گردشگری پدیده ایست صنعتی در اختیار سرمایه داری. سرمایه داری بخشی از کره زمین(دریا، آفتاب، ماسه، سکس، کوهستان برفگیر و ...) را تبدیل به جایگاهی برای لذت بردن گردشگر و سودجویی صنعت توریسم کرده است. در عصر پست مدرن : گردشگری فرهنگی (دیدار آثار باستانی، تاریخی، بهره گیری از تنوع فرهنگی، خوراک، پوشاک، ساختمان، شیوه زندگی، زندگی شهری، روستایی، عشایری، جنگل نشینی) و دیدار از طبیعت، جنگل، کوه، کویر، زیر دریا و ... را مطرح می‌کند. در عصر پست مدرنیسم سرمایه داری، دریچه ای به وسعت همه کره ارض را از اعماق اقیانوس تا قلل کوه ها، از جنگل نشینان و عشایر آفریقا تا شهروندان نیویورکی را به سوی گردشکری می گشاید . در عصر پست مدرن همه جا و همه چیز می تواند سوژه گردشگری باشد.در عصر پست پست مدرن: عصر اطلاعات الکترونیکی، انسانها در خانه خود در روی مبل خود و در پشت میز کار خود با استفاده از تلویزیون، ویدئو، آنتن ماهواره،  اینترنت گردشگرند.گردشگرانی بی حرکت، مبل نشین و مجازی هستند. آنها با تصاویر از همه مواهب طبیعی و انواع فرهنگها، از دریا، آفتاب، ماسه، سکس، باستان شناسی ، تاریخ، پدیده های زیر دریا، روی دریا و اعماق آسمان استفاده می کنند و هر روز و هر شب، در گردشگری مجازی هستند و در خدمت سرمایه داری .این گردشگری دموکراتیزه و عمومی شده از نظر اقتصادی بیش از هر نوع گردشگری دیگر به صنعت توریسم الکترونیکی خدمت می رساند و ظاهرا بیش از هر نوع  گردشگری دیگر برای مردم فقیر به عدالت اجتماعی نزدیک تر است.آنهایی که هرگز نمی توانند به اسکی، دریا، به هاوایی، و هونولولو بروند در داخل خانه خود به هر جا حتی به اعماق جسم خود سفر می کنند.مهم آن است که در همین عصر پست مدرن همه انواع گردشگری از زیارت مکانهای  مقدس تا فرو رفتن جسم خویش هنوز وجود دارد.مقاله حاضر کوشش دارد مساله تبارشناسی گردشگری را به طور خلاصه بررسی نماید.

گردشگری در جهان معاصر در فضاهای جغرافیای برکنش های بسیاری در ابعاد درون متنی شکل می دهد که هر یک از این بر کنش ها، تاثیراتی را پیرامون تولید و مصرف فضای گردشگری ایحاد می کند و در راستای اشتغال و درآمد رویکرد به پردازش رفاه ‏مندی ساکنان محلی دارد. در این میان ساختار ‏شکنی گردشگری در چالش های پسامدرنیته نوع پردازش گردشگری و‌‌ جذب آنها را‌ به هریک از فضاهای جغرافیای در دورنمایی پساگردشگری انبوه تبلوری دیگر داده است. این گونه از گردشگری میل به تقاضای مصرف فضاهای سنتی و فرهنگی در یک نگرش میراث گونه دارد و از آنجا که جوامع عشایری به عنوان میراثی سترگ، برجای مانده اصالت کارکردی و طبیعی شدن هستی شناسانه انسان در روابطی متقابل با محیط همراه با نشانه¬هایی از بازتابندگی تاریخ مندی می باشند، می توانند در روندی از شناخت جریان پساگردشگری انبوه به عنوان مقاصد گردشگری ایفای نقش نمایند. از این رو این مقاله سعی بر آن دارد تا با رویکرد به پسا گردشگری انبوه، قابلیت گردشگری را در مناطق عشایری و شکل¬گیری گردشگری عشایری را به عنوان یک الگوی فضایی گردشگری با نگاهی به ایران مورد بررسی قرار دهد. آنچه مدنظر است رویکرد فراهم آوردن بنیانی هستی شناختی‌- جغرافیایی در روند دو سویه گردشگری و مناطق عشایری می باشد.

ساماندهی گردشگری در یک منطقه شامل شناخت وضع موجود در ابعاد کمبودها و نواقص است که در سه وجه گردشگر، محیط و میزبان صورت می گیرد. تفرجگاه های پیرامون کلان شهرها که به طور خودجوش توسط مردم و خارج از هدایت رسمی از سوی برنامه ریزان و دولت به عنوان مکانی برای گذران اوقات فراغت در نظر گرفته می شود، وقتی که حجم بازدیدکنندگان و کنش گری فضایی در آن مکان افزایش می یابد نیازمند ساماندهی از سوی مسوولان محلی و فرامحلی است. در صورت عدم ساماندهی این نوع مناطق نه تنها پایداری محیط با خطر مواجه می شود، بلکه امنیت اجتماعی مکان مربوطه دچار چالش می شود. علاوه بر آن، عدم ساماندهی باعث می شود نه تنها جریان گردشگری سودی برای ساکنان محل نداشته باشد بلکه خسارت هایی را نیز برای آنها به وجود آورد. از این رو، در این مقاله منطقه اخلمد به عنوان یک تفرجگاه پیرامون شهری مورد بررسی قرار گرفت و راهکارهای ساماندهی گردشگری در آن منطقه باز شناخته شد.

رویکرد به گردشگری روستایی به عنوان یک الگوی فضایی امروزه دامنه وسیعی یافته است. گردشگری روستایی میرود تا در کنار دیگر کارکردهای فضای روستایی، پراکنش هایی را در این فضاها شکل دهد. این در حالی است که از نظر اقتصادی نیز گردشگری روستایی پویایی اقتصاد روستایی را با ایجاد اشتغال و درآمد سبب میشود. براین اساس شناسایی قابلیتها و راهکارهای توسعه گردشگری روستایی در نواحی روستایی کشور از اهمیت اساسی برخوردار است. در این راستا نوشتار حاضر مدلی ترکیبی در شناسایی اولویتها براساس سنجش قابلیتها در روندی از توسعه فضایی گردشگری روستایی را در مقیاس منطقه ای مورد استفاده قرار میدهد تا اولویتهای آغاز و توسعه جریان گردشگری روستایی را مشخص سازد. مدل ترکیبی مورد نظر ترکیبی از برآورد شاخصهای گردشگری روستایی و آنالیز تاکسونومی (البته با تغییراتی) میباشد.

آماریکی از بنیانی ترین پارامترهای سنجش عملکرد زیارت و گردشگری در یک مکان محسوب می شود. از این رو ، امروزه داشتن اطلاعات آمارى در مورد شمار زائران خارجى و داخلى و میزان مخارج آنها در مقاصد گردشگری در جهت برنامه ریزی و پایداری گردشگری بسیار ضرورى است. به گونه ای که فقدان مبناهای آماری در رابطه با تعداد و دیگر شاخه های مرتبط ، گونه ای ناهماهنگی در ارائه خدمات سبب شده و مانع از مدیریت صحیح بحران بخصوص در ایام اوج گردشگری می شود. کلانشهر مشهد از جمله مقاصد زیارت و گردشگری در کشور است که برآورد آماری زائران و گردشگران این مقصد بیش از همه ضرورت یافته است. با این وجود جز آمارگیری در حجم بسیار گسترده در سال 1365 تا اکنون پژوهش های پراکنده ای صورت گرفته که آن هم در چارچوب برآورد حجم نمونه کوچک در پژوهش های با موضوعات غیر آماری بوده است. بر این مبنا این مقاله در چارچوب یک تحلیل محتوایی به بررسی اسناد، مطالعات و پژوهش های انجام گرفته در رابطه با آمار گردشگران کلانشهر مشهد پرداخته و در چارچوب تعمیم های صورت گرفته تعداد زائران ورودی به مشهد در دوره آماری 1380 تا 1390 برآورد نموده و با استفاده از مدل سری های زمان ARIMA و ARFIMA برآورد آماری تعداد زائران و گردشگران­داخلی را در افق پنج ساله پیش بینی نموده است. براساس نتایج به دست آمده تعداد زائران ورودی به کلانشهر مشهد در افق 1395 معادل 27654068 نفر برآورد گردیده است.

مقاله حاضر، توضیحی بر اولین مقاله شماره فصلنامه تحقیقات جغرافیایی منتشره در تابستان 1365 است. مقاله تلاش دارد که بحث سنت، مدرنیته و پسامدرنیته را در جغرافیا مطرح و تاثیرات تحولات علمی - تکنولوژیکی را بر فضای جغرافیایی بررسی نماید. کوشش مقاله آن است که از راه نگاه به مسائل تکنولوژی و علم مدیریت، جوامع در حال گذار از سنت به مدرنیته را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

زیارت به عنوان یک فرآیند اجتماعی دیرپا که در بطن جوامع انسانی ریشه دارد، با مکان مقدس که مقصد سفرهای زیارتی است در ارتباط قرار دارد. حرم مطهر امام رضا (ع) از جمله مکان های مقدسی است که هرساله میلیون ها زائر برای زیارت به این مکان سفر می کنند. در مقصد این سفرهای زیارتی و با توجه به کنش مستقیم مابین زائران و مجاوران امام رضا (ع) در محدوده شهر و در شعاع مشخص متنی فضایی حاصل از زیارت تولید می شود. این مقاله با تأسی به نظر دیالکتیسین ها، بخصوص نظر هنری لوفور درباره تولید فضا، به شناخت و مطالعه تولید متن فضایی زیارت امام رضا (ع) پرداخته و چگونگی تولید، خوانش، مختصات و ویژگی های این متن فضایی را مورد بررسی قرار می دهد. در نتیجه این تحقیق نظری و تحلیلی، متن فضایی زیارت امام رضا (ع) در چارچوب مدلی مفهومی در تطبیق با مدل لوفور توضیح داده شده وتقابل های دودویی و گونه شناسی موجود در متن فضایی زیارت مورد ارزیابی قرار می گیرد. بر مبنای این بررسی ها پیش یابی های مرتبط با متن فضایی زیارت ارائه و این نتیجه حاصل شده است که متن فضایی زیارت امام رضا (ع) متنی فرهنگی است که تمامی عناصر آن در خدمت معرفت افزایی و تعمیق آگاهانه زائران و مجاوران از زیارت و متن زیارت است. بنابراین، لازم است در هنگام تصمیم گیری برای هر عنصر کلان یا خرد متن فضایی زیارت امام رضا (ع)، میزان تأثیر آن در موارد فوق سنجیده شود و این سنجش مورد ارزیابی و اولویت گذاری قرارگیرد.

اهمیت گردشگری در جوامع جایگاه ویژه ای در فعالیت های علمی و پژوهشی، سیاست گذاری و برنامه ریزی های اقتصادی و اجتماعی را به خود اختصاص داده است. گردشگری نه تنها موضوع در دست بررسی مسئولان کلان، بلکه موضوع پژوهشی بسیاری از پژوهشگران و اندیشمندان این حوزه نیز قرار گرفته است. این پژوهش این پژوهش با هدف بررسی نقش قابلیت های گردشگری جاده ادویه بر توسعه گردشگری استان فارس به روش کمی انجام شده است. به منظور تعیین شدت و جهت تأثیر متغیرهای مستقل بر میزان توسعه گردشگری جاده ادویه از یک مدل معادله ساختاری بهره گرفته شده است که نحوه سنجش یک متغیر پنهان را با استفاده از دو یا تعداد بیشتری متغیر مشاهده شده تعریف می کند. رابطه اصلی در مدل برای بررسی ارتباط تاثیر قابلیت های گردشگری جاده ادویه بر روی توسعه گردشگری در ناحیه گردشگری جاده ادویه واقع در استان فارس تدوین شده و بر اساس یافته ها میزان این اثر گذاری 61/0 برآورد شده است. به عبارت دیگر 61 درصد از تغییرات توسعه گردشگری ناحیه گردشگری جاده ادویه واقع در استان فارس توسط قابلیت های گردشگری این منطقه تبیین و برآورد می شود.

در جهان معاصر رویکرد به گذارهای اقتصادی پیرامون قانون کالایی ارزش به قانون ساختاری ارزش، برای گردش گری در روندی از سرمایه داری سازمان نایافته این فرصت را مهیا نموده که در دستیابی به فضاهای درون متنی در شناسایی پتانسیل های بهره برداری گردش گری و با تجدید ساختاری در روند گردش گرپذیری، رویکردی رابه تسخیر فضاهای متفاوت شکل دهد. در این میان رویکرد فضایی به گردش گری بازتابنده الگوها و گونه هایی از جریان گردش گری می باشد که میل به تقاضای برآورد آن ها بین گردش گران فزونی گرفته است. از این رو پردازش این رویکرد گردش گری در فضاهای متنی و فرامتنی ضروری گردیده است تا از یک سو برآورد توسعه در فضاها انجام گرفته و از دیگرسو، سودمندی و ناسودمندی آن برای ساکنان محلی بازشناخته شود. در این مقاله گردش گری کشاورزی به عنوان یک گونه از گردش گری در الگوی فضایی گردش گری روستایی و آثار مختلف آن موردبررسی قرار می گیرد .

گسترش گردشگری مذهبی و سفرهای زیارتی در جهان و در ادیان مختلف، جایگاه مقاصد اینگونه از گردشگری را افزایش داده و به تبع بر مسائل و مشکلات آنها در برآورد خدمات اقامتی مورد نیاز گردشگران و زائران افزوده است. شهر مشهد نیز به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مذهبی و زیارت در این مجموعه قرار می گیرد. تراکم مراکز اقامتی و اسکان زائران و گردشگران در مناطق پیرامونی حرم مطهر امام رضا (ع) سبب شکل گیری یکسری از مشکلات کالبدی، اجتماعی فرهنگی و زیست محیطی گردیده که با توجه به نرخ رشد در حال افزایش تعداد زائران و گردشگران این کلانشهر در سال های آتی ضروت اخذ سیاست های بازساختی را در پخشایش مراکز اقامتی در سطح این شهر شکل داده است. از این رو، مقاله حاضر بر مبنای مدل AHP به تعیین پهنه های دارای قابلیت ایجاد خدمات اقامتی در چارچوب شاخص های همچون دسترسی، ریزدانگی و درشت دانگی، معابر، سازگاری و... پرداخته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که وضعیت کاملا مطلوب سطح شهر است که بیشتر در محور سمت توسعه شهر مشهد و محدوده شمال غرب این شهر قرار دارد. این امر در واقع با آنچه که در وضعیت موجود طرح های فرداست در زمینه طرح جامع و طرح توسعه و عمران کلانشهر مشهد مشاهده می شود دارای قابلیت همپوشی بوده به گونه ای که توسعه شهری و فضاهای لازم سمت توسعه شهر مهیا بوده و علاوه بر آن شعاع های دسترسی با توجه به حجم بالای مراکز اقامتی در محدوده منطقه ثامن تراکم بالایی را دارا بوده و از نظر وجود مکان های دارای قابلیت دارای محدودیت است.

گردشگری رویداد به عنوان یک گونه تازه از گردشگری، در الگوهای فضایی مختلفی به سرعت در جهان در حال رشد است. گردشگری رویداد تقریباً 400 میلیون دلار از تجارت سالانه در جهان را به خود اختصاص داده و برطبق گزارشات ارائه شده در دو دهه اخیر، گردشگری رویداد یکی از سریع ترین بخش های در حال رشد سفر و گردشگری بوده است. این در حالی است که ایران سرزمین سنت ها، آیین ها و آداب و رسوم و رویدادهای بزرگ است و هر یک از آن ها دنیایی از رازها و ناشناخته ها را در خود نهفته دارد. هر یک از این آیین ها و رویدادها در فضای سرزمین ایران قابلیت آن را دارد که در صورت « تولید محصول گردشگری» از آن ها، گردشگرانی را در مقیاس های داخلی و بین المللی جذب کرده و سرچشمه ایجاد اشتغال و درآمد برای ساکنان مقاصد گردشگری کشور باشد. در این بین، «جشنواره طلای سرخ» در قائنات که مصادف با فصل برداشت زعفران در منطقه قائنات برگزار می گردید، از جمله رویداد هایی بود که می توانست بستری مناسب درجهت شکل گیری گردشگری رویداد در منطقه قائنات باشد. با این وجود، این جشنواره تنها سه دوره برگزار گردید و متوقف شد. در این راستا، این مقاله در چارچوب یک روش ارزیابی استراتژیک، به بررسی گردشگری رویداد مبتنی بر جشنواره طلای سرخ قائنات پرداخته است و از تعداد 32 کارشناس و متخصص، به وسیله پرسشنامه محقق ساخت بر مبنای مدل SWOT، نظرخواهی کرده و نتایج به دست آمده را در چارچوب مدل MS-SWOT مورد ارزیابی قرار داده است. نتیجه نشان دهنده انتخاب استراتژی محافظه کارانه یا تدافعی (WO) است؛ از این رو لازم است که از فرصتی که توسط گردشگری کشاورزی، گردشگری تاریخی- فرهنگی و گردشگری عشایری در منطقه ایجاد می شود، هم پیوند با گردشگری رویداد استفاده کرده و جشنواره طلای سرخ توسط ساکنان محلی و سازمان های مردم نهاد برگزار شود. بازار هدف گردشگریِ رویداد جشنواره طلای سرخ در وهله اول در مقیاس ملی می باشد که نیازمند بازاریابی از طریق رسانه های دیداری داخل کشور است. برنامه ریزی تورهای مختلف گردشگری به مقصد قائنات در زمان جشنواره، اولویت اول بازار هدف، بازار تقاضای گردشگری داخلی است.

هدف این تحقیق، بررسی امکان سنجی توسعه گردشگری سلامت با ایجاد سایت لجن درمانی در یک پروژه مشخص در شهرستان گلوگاه استان مازندران است. در رویکرد نظری این پژوهش، گردشگری درمانی یکی از بخش های چهارگانه گردشگری سلامت می باشد. روش شناسی این پژوهش مبتنی است بر ترکیبی از آزمایشات تخصصی، روشهای اسنادی و پیمایشی که با توجه به ماهیت کاربردی تحقیق از آنها استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که لجن ساحل گلوگاه فاقد آلودگی و دارای عناصر مفید برای بدن است و به مراتب بهتر از لجنی است که در مراکز لجن درمانی هند، ترکیه و بحر المیت مورد استفاده قرار می گیرد. لجن گلوگاه از لجن بحرالمیت 20 برابر بیشتر آهن دارد و از نظر وجود روی (Zn) 16 برابر بهتر از آن است و حاوی ماده سیلسیوم (Si) بوده که برای درمان رماتیسم مفید است. همچنین نتایج تحلیل مصاحبه ها، مشاهده ها، ارزیابی ها و توجه به امکانات زیر ساختی مناسب حاکی از آن است که زمینه و امکان ایجاد طرح ها و پروژه های ترکیبی گردشگری ساحلی، دریایی ،گردشگری راه آهن و اکوتوریسم در شمال ایران به صورت انبوه و اقتصادی وجود دارد. تمرکز بر ایجاد پروژه لجن درمانی می تواند به گسترش مقاصد گردشگری و آمایش سرزمین در شمال ایران کمک کند. نتیجه پژوهش نشان می دهد که ایجاد سایت لجن درمانی و توسعه گردشگری سلامت و گردشگری ترکیبی در سایت ساحلی شهرستان گلوگاه ممکن است و در نهایت موجب توسعه اقتصادی و اجتماعی این منطقه می شود.

امروزه صنعت گردشگری به عنوان یکی از سودآورترین صنایع خدماتی نقش مهمی را در اقتصاد کشورها ایفا می کند. کلان شهر تهران به عنوان یکی از مناطق مستعد گردشگری مذهبی، به دلیل برخورداری از جاذبه های مختلف گردشگری ادیان توحیدی توانمندی های بالایی برای جذب گردشگران برخورداراست. این پژوهش باهدف بررسی جاذبه های گردشگری ادیان توحیدی در کلان شهر تهران جهت توسعه صنعت گردشگری صورت گرفت. تحقیق حاضر ازنظر دسته بندی تحقیقات بر اساس روش، یک تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی است. داده های تحقیق از طریق پرسش نامه، از 20 نفر از کارشناسان و خبرگان حوزه گردشگری مذهبی که بالای ده سال سابقه خدمت دارند، جمع آوری شد. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون t تک نمونه ای با استفاده از نرم افزار spss استفاده شد. نتایج نشان داد، اختلاف مشاهده شده بین میانگین های سؤالات مختلف به جز سؤال های وضعیت پارکینگ مجموعه ها، کمیت و کیفیت وسیله نقلیه برای گردشگران و دسترسی به مکان های گردشگری، تجهیزات بین شهری ازجمله رستوران، توالت، استراحتگاه، هماهنگی و مشارکت میان سازمان های دولتی و خصوصی مرتبط با گردشگران مذهبی، تهیه تابلو و اتیکت در مورد مکان ها، کتاب های جیبی، بروشور، نقشه و عکس، آموزش نیروهای متخصص در زمینه گردشگری ادیان توحیدی، تهیه فیلم های در مورد ادیان توحیدی و آثار باستانی موجود در کلان شهر تهران و ارتقاء کمیت و کیفیت آموزشی مردم نسبت به گردشگران از طریق رسانه های گروهی در سطح خطای کوچک تر از 05/0 معنی دار است. همچنین نتایج نشان داد،80 درصد پاسخ دهندگان میزان جاذبه های گردشگری ادیان توحیدی در کلان شهر تهران را متوسط به بالا ارزیابی کردند و 85 درصد آن ها نیز توانمندی های مذهبی ادیان توحیدی در کلان شهر تهران را متوسط و زیاد ارزیابی کردند. با توجه به مطالب ذکرشده و مستندات ارائه شد، می توان گفت کلان شهر تهران قابلیت تبدیل شدن به عنوان یک قطب بزرگ گردشگری مذهبی ادیان توحیدی را دارا است.

نگرش پساساختاری و رویکرد متن محوری به گردشگری به عنوان یک متن فضایی که تولید ، مهیا و عرضه می شود، ارتباطات استراتژیک بین عناصر مختلف و توجه به همکاری ذی نفعان در فرآیند برنامه ریزی و توسعه ؛ رکن اساسی توسعه گردشگری به حساب می آیند. این ارتباط ریزوم حول محور شبکه مقاصد متن فضایی گردشگری شکل می گیرد. از منظر این تئوری است که می توان همپیوندهای متن فضایی گردشگری را در بینامتن های منطقه ای مورد واسازی قرار داده و از طریق به شناسایی و مهیا نمودن نیازها و خواست گردشگران ، برقراری امکانات و تسهیلات مناسب با نیازها و اطلاع رسانی به گردشگران جهت انتخاب مسیر مناسب اقدام نمود. در این راستا جهت خوانش متن فضایی گردشگری در استان گلستان با تاکید بر ترسیم شبکه مقاصد متن فضایی گردشگری با استفاده از روش تحقیقی تحلیلی توصیفی انجام گرفته که با بهره گیری از نظریه شبکه، روش دلفی و تکنیک گلوله برفی و با پرسش از متخصصان در مقیاس منطقه ای و ملی ، شبکه مقاصد متن فضایی گردشگری در استان گلستان در ابعاد مختلف ترسیم گردید.نتایج نشان می دهد که اندازه تراکم شبکه مقاصد گردشگری در این تحقیق برابر با 0.437 می باشد . با توجه نسبتاً نزدیک به میانه ( 0.5 ) می توان متصور شد که این شبکه ، دارای تراکم کمتری است. ضریب خوشه بندی حاصل برابر با 0.678 ، که نسبتاً بالاست که نشان دهنده تمایل بالای مقاصد برای تشکیل خوشه در شبکه می باشند. یعنی ارتباط با اطمینان مشترک بین مقاصد گردشگری تشکیل شود. همچنین چهار مقصد متن فضایی گردشگری استان گلستان، برج قابوس گنبد با 78.002% و بازارچه اینچه برون آق قلا با 44.446% ، جنگل ناهار خوران گرگان با 23.549% و اسکله بندرگز با 18.882% با دارا بودن بیشترین مرکزیت بینابینی می توانند به عنوان مقاصدی باشند که گردشگران می توانند برای انتخاب مقصد گردشگری بعدی از آنها عبور کنند و با توجه به مرکزیتی 100% دارای بالاترین مرکزیت نزدیکی هستند.این بدان معنی است که این چهار مقصد دارای فاصله کوتاهتری نسبت به هر یک از مقاصد مجاور خود را دارند و دارای مرکزیت بیشتری هستند.

اکوتوریسم شکلی از گردشگری دوران پست مدرنیسم به شمار می آید، به طوریکه می توان ازآن به عنوان دومین گونه عمده گردشگری که در سطوح داخلی وخارجی گردشگران بسیاری را براساس گرایش های تقاضای بازار به مقاصد گردشگری جذب نماید، نام برد. واین درحالی است که اکوتوریسم به عنوان یک گونه از گردشگری  قادر است که در استفاده از توان های محیطی سبب افزایش همکاری وتاثیرات اقتصادی آن وهمچنین حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار شده و تحرک و پویایی را در اقتصاد محلی و منطقه ای به وجود آورد،که این خود بازار یابی قوی را در این زمینه می طلبد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی _ پیمایشی و با مطالعات کتابخانه ای انجام شده است.جامعه آماری تحقیق حاضررا 130نفراز گردشگران داخلی استان گلستان که شهرهای گرگان ، گنبد،علی آبادکتول و کردکوی را برای این نوع گردشگری انتخاب کرده اندتشکیل می دهند.جهت تعیین پایایی ابزارتحقیق پیش آزمون صورت گرفت که آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس اصلی پرسشنامه شامل: شناسایی الگوهای بازاریابی اکوتوریسم دراستان گلستان 72/0 درصدبود،که نشانگرپایایی قابل قبول است.نتایج تحقیق برمبنای اولویت نه"پی" بیانگرآن است که درموردعناصر تبلیغات،مشارکت،برنامه ریزی،مکان ضعف وجوددارد. همچنین براساس یافته ها،یک الگوی ریاضی توسعه داده شد.