مسعود نیک روش

مواجهه با افکار عمومی کشورهای حوزه خلیج فارس، برای جمهوری اسلامی ایران بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه از یک سو روابط فرهنگی گسترده ای میان ملت های این منطقه برقرار است و از سویی دیگر رسانه های بیگانه و معاند در راستای ایران هراسی، تصویری سیاه از ایران را به افکار عمومی در این منطقه عرضه کرده اند. بر همین اساس و مبتنی بر جایگاه محوری معاونت برون مرزی صداوسیما در عرصه دیپلماسی رسانه ای، این پرسش مطرح است که ظرفیت های برون مرزی رسانه ملی برای تقویت جایگاه ایران نزد افکار عمومی منطقه خلیج فارس چیست؟ در پژوهش حاضر در چارچوب نظری دیپلماسی رسانه ای، تلاش شده است تا با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته با 12 نفر از صاحب نظران رسانه ای، سیاسی و فرهنگی حوزه خلیج فارس، ظرفیت های رسانه ملی در ارتقاء سطح دیپلماسی رسانه ای جمهوری اسلامی ایران در این منطقه مطالعه شود. تعداد مصاحبه شوندگان بر اساس شیوه نمونه گیری هدفمند و اشباع نظری داده ها مشخص شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز بر اساس شیوه داده بنیاد بوده است. یافته ها حاکی از آن است که برون مرزی صداوسیما، این ظرفیت را دارد که با اقداماتی از قبیل تشکیل و تأسیس مجامع رسانه ای مشترک، تقویت تولید محتوا بر اساس ذائقه مخاطبان منطقه خلیج فارس، ارائه آموزش های رسانه ای و همچنین ارتباط مؤثر با ایرانیان مقیم کشورهای حاشیه خلیج فارس، در جهت ارتقاء دیپلماسی رسانه ای و تأمین منافع ملی کشور گام های بیشتری بردارد.

رسانهها همواره برای تثبیت حضور خود و تداوم فعالیتهایشان در سپهر ارتباطات نوین، به عنصری کلیدی به نام مخاطب و همچنین اعتماد او نیازمندند. رادیو نیز به عنوان یک رسانه گرم و اثرگذار، تاکنون حیات خویش را بر همین مبنا از دست نداده و با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد خود از جمله سهولت دسترسی و قدرت نفوذ بالا، جایگاهش را در میان رسانههای پرمخاطب دنیای امروز حفظ کرده است. در این بین، بررسی عنصر مخاطب در برنامههای دینی رادیو دارای اهمیتی مضاعف خواهد بود؛ چراکه برنامهسازان این حوزه امکان بهرهمندی از تمامی ظرفیتهای ممکن برای جذب مخاطب را نخواهند داشت و از برخی جهات در مضیقه هستند. لذا در پژوهش پیشرو سعی شد تا ضمن لحاظ این محدودیتها و با استفاده از روش اسنادی و نیز بهرهگیری از دادههای پیمایشی موجود، راهبرد موثر نگهداشت مخاطبان فعلی و جذب مخاطبان جدید در عرصه برنامهسازی دینی مورد مطالعه قرار گیرد تا بدینوسیله گامی نو در راستای رسالت اصلی این فعالیتها که همان ابلاغ پیام دین به مخاطبان است، برداشته شود. تحقیق و مطالعه صورتگرفته این نتیجه را به دنبال داشت که به طورمعمول، مخاطبان در انتخاب برنامههای رادیویی، به نیازهای روحی خود توجه کرده و در پی تأمین آن از طریق استماع محتوای رادیویی هستند. بنابراین برنامهسازان دینی رادیو میتوانند با عرضه صحیح و شایسته کارکرد دین که همان ایجاد رضایت و آرامش درونی از طریق ایجاد تغییر در بینش و رفتار مخاطبان است، آنها را به صورت پایدار به این دست از برنامهها متعهد و علاقهمند سازند و از به کارگیری شیوههای جذب کوتاهمدت نیز همچون استفاده از موسیقی، کمدی و ... بینیاز گردند.