ابراهیم سعدی

حیوانات، در فلسفه اسلامی، صاحب علم و ادراک اند. این مطالعه به منظور بررسی مبحث علم و ادراک در حیوانات مبتنی بر فلسفه ی حکمت متعالیه انجام گردید. حکمت متعالیه فلسفه ای وجودشناختی است. این سامانه فکری، اصالت را در هستی به «وجود» می دهد. بر پایه این نگرش، آنچه پهنه هستی را از خود آکنده، «وجود» است و ماهیات، حقایقی اعتباری اند. هستی، تحقق فعل خداوند است. هستی، مشکک است. هر مرتبه ای، جملگی کمالات مادون خود را دارا و از محدودیت های وجود مادون، مبراست. همین مرتبه نیز محاط مرتبه بالاتر از خود است. کمال و وجود، حقیقتی واحدند؛ چنانکه هر چه وجود شدیدتر باشد، کمالات نیز آشکارترند. جمادات، نباتات، حیوانات و انسان دارای کمال وجود مرتبه خود هستند. یکی از این کمالات، علم است؛ چرا که بر «وجود بما هو وجود» حمل می شود. بنابراین، حیوان به قدر مرتبه وجودیِ خود، صاحب کمال است. تشکیک وجود در هر مرتبه ای جریان دارد، بنابراین کمالات در هر مرتبه از وجود مشکک هستند، پس علم نیز در حیوانات تشکیکی است. حیوانات می توانند در معرض تعلیم واقع شوند. علم حیوانات، حسی و خیالی است. حیوانات قادرند با روش حسی و خیالی، در مسیر آموزش قرار بگیرند و مرتبه علم خود را شدت بخشند. مقاله حاضر به منظور بررسی مبحث علم و ادراک در حیوانات، مبتنی بر حکمت متعالیه، صورتبندی شده است.