فاطمه صادقی مندی

پژوهش حاضر باهدف بررسی و تحلیل اهداف، معیارها و فرایندهای ارزشیابی و تضمین کیفیت در ۱۷کشور پیشرو و دارای تجربه در این حوزه )شامل امریکا، کانادا، سوئیس، فنلاند، انگلستان، اتریش، دانمارک، سوئد، نروژ، آلمان، هلند، استرالیا، آفریقای جنوبی، هند، هنگکنگ، امارات متحده عربی، عربستان( و با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و بررسی تطبیقی بر اساس مؤلفههای تعیینشده انجام شده است.این مؤلفهها عبارتاند از: نوع فرایند تضمین کیفیت، اجباری/ داوطلبانه بودن فرایند، ساختار فرایند)دولتی، نیمهدولتی و غیردولتی(، مراحل اجرای فرایند، مستندات پشتیبان، تعداد و ترکیب هیئت ارزیابی، نویسنده گزارش، چرخه فرایند، پی گیری نتایج، گروههای مورد مصاحبه و سطوح ارزشیابی. در خصوص کاربرد معیارهای ارزشیابی و تضمین کیفیت مشخص گردید که ۱۱معیار کارکنان حرفهای و آموزشی، فراگیران، دورهها و برنامههای آموزشی و کارآموزی، یاددهی- یادگیری و کارآموزی، بهبود مستمر)تضمین و توسعه کیفیت(، ارتباط با صنعت و جامعه، برون دادها و پیامدها، اهداف و برنامهها، سازماندهی، مدیریت و رهبری، امکانات، منابع فیزیکی و فناوری، حمایت مؤسسه ایدر اکثر کشورهای مورد مطالعه مشترک بوده است.مقاله حاضر در راستای انتشار نتایج حاصل از این مؤلفهها و معیارها تدوین شده است

هدف: هدف از این پژوهش بررسی وضعیت استفاده از فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی در گروه های آموزشی مهندسی براساس نتایج حاصل از گزارش های ارزیابی درونی می باشد. روش: به منظور انجام پژوهش حاضر از روش فرا-تحلیل استفاده شده و گردآوری داده ها از طریق تحلیل گزارش های نهایی ارزیابی درونی گروه های مذکور صورت گرفته است. در تدوین این پژوهش از نتایج گزارش های ارزیابی درونی 80 گروه آموزشی مهندسی دانشگاه های دولتی تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که مجری طرح ارزیابی درونی بوده و در زمان تدوین پژوهش، گزارش آنها مورد تأیید بخش ارزشیابی آموزشی سازمان سنجش آموزش کشور بوده ، استفاده گردیده است. بر این اساس نشانگرهایی که در ارزیابی کاربرد فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی در عامل فرایند تدریس و یادگیری مورد استفاده قرار گرفته بودند در سه حوزه فناوری های اطلاعات و ارتباطات: 1-دانش و آگاهی، 2- مهارت و به کارگیری و 3- زیرساخت ها و امکانات بررسی شدند. یافته ها: تحلیل داده ها بیانگر این است که میزان آشنایی اعضای هیأت علمی با کاربرد فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در سطح مطلوب قرار داشته و آگاهی دانشجویان از تاثیر فناوری های اطلاعات در بالا بردن کیفیت تدریس دارای مطلوبیت نسبی می باشد، بنابراین دانش و آگاهی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات با امتیاز (5/2) در سطح مطلوب بوده و مهارت و بکارگیری فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی با امتیاز (2) از مطلوبیت نسبی برخوردار می باشد. امتیاز محاسبه شده برای زیرساخت ها و امکانات فناوری ها (6/1) نشان دهنده سطح نامطلوب این حوزه می باشد. در نهایت برای بهبود و ارتقای کیفیت آموزشی و استفاده مؤثر از این فناوری ها پیشنهادهایی ارائه شده است.

برنامه های درسی به عنوان یکی از مهمترین عناصر و دروندادهای نظام آموزشی به شمار می روند. امروزه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی درصدد هستند تا با استفاده از روش های مختلف به ارزیابی کیفیت برنامه درسی در گروه های آموزشی پرداخته، به نقاط ضعف و قوت آن ها پی برده و اقدامات مناسبی را در جهت اصلاح و بهبود کیفیت آن انجام دهند که یکی از این روش ها اجرای فرایند ارزیابی درونی در سطح گروه های آموزشی می باشد. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت برنامه درسی در80 گروه آموزشی مهندسی دانشگاه های تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سراسر کشور براساس نتایج حاصل از ارزیابی درونی انجام شده است. روش تحقیق مقاله حاضر تحلیل اسنادی و فرا- تحلیل می باشد و کیفیت برنامه درسی در گروه های مذکور با استفاده از 5 ملاک و40 نشانگر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه ارزیابی ملاک ها و نشانگرهای این عامل در گروه های مذکور نشان دهنده مطلوبیت نسبی آن می باشد. در خاتمه پیشنهادهای اساسی برای بهبود کیفیت برنامه درسی در گروه های آموزشی مهندسی ارائه شده است.

ارزشیابی عملکرد اعضای هیئت علمی در اکثر نظامهای دانشگاهی از اهمیت خاصی برخوردار است و نتایج آن می تواند جهت برنامه ریزی برای بهبود کیفیت استفاده شود. شیوه های گوناگونی برای ارزیابی عملکرد اعضای هیئت علمی وجود داشته و ارزیابی درونی به عنوان یکی از رویکردهای ارزیابی، کاربرد وسیعی در نظام آموزش عالی و ارزشیابی هیئت علمی دارد. هدف این پژوهش بررسی وضعیت فعالیتهای اعضای هیئت علمی در گروههای آموزشی مهندسی بر اساس نتایج حاصل از ارزیابی درونی است. با توجه به اینکه فعالیتهای هیئت علمی بهبخشهای آموزش، پژوهش و عرضه خدمات تخصصی مرتبط است و در فرایند ارزیابی درونی عملکرد آنها در این سه حیطه علاوه بر ملاکها و نشانگرهای عامل هیئت علمی، به نحوی در سایر عوامل ارزیابی نیز بررسی می شود، بنابراین با استفاده از معیارهای ارائه شده دانشگاههای کشورهای پیشرو در این زمینه، ملاکها و نشانگرهای مرتبط با این عامل از 50 گزارش ارزیابی درونی موجود در گروههای آموزش مهندسی استخراج و عملکرد اعضای هیئت علمی این گروهها در سه حیطه مذکور بررسی شده است. روش تحقیق مقاله حاضر تحلیل اسنادی و فرا - تحلیلی است. برای بررسی کیفیت عملکرد اعضای هیئت علمی، از 10 ملاک و 38 نشانگر استفاده شده و تحلیل داده ها نشان داد که کیفیت عملکرد آنها تا سطح مطلوب فاصله داشته و نیازمند بازنگری و اقدامات اصلاحی برای رسیدن به وضعیت مطلوب است؛ بر اساس نتایج مذکور پیشنهادهای لازم برای بهبود کیفیت آنها ارائه شده است.

امروزه بهبود، ارتقا و تضمین کیفیت از ضرورت های نظام های دانشگاهی در سراسر جهان است. کاربرد ارزیابی به منظور آگاهی از وضعیت موجود و شناسایی نیازها و مشکلات نظام آموزش عالی و بررسی میزان تحقق هدف های آن گامی مؤثر در جهت برنامه ریزی برای بهبود کیفیت نظام آموزش عالی خواهد بود. بدیهی است در صورتی که کیفیت مراکز آموزش عالی مطلوب نباشد، آینده علمی و فنی کشور اطمینان بخش نخواهد بود. از آنجا که در طی چند دهه اخیر تعدد و تنوع دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی از راه دور گسترش قابل توجهی داشته است، ضرورت تمرکز بر کیفیت آنها نیز بیش از پیش احساس می گردد. پژوهش حاضر با هدف بررسی چهارچوب اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش عالی از راه دور در کشورهای جهان(ده کشور صاحب تجربه در زمینه اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش عالی از راه دور) با استفاده از روش مطالعه اسنادی و بررسی تطبیقی انجام شده و با استفاده از نتایج این بررسی ها، پیشنهادهایی در زمینه ارزشیابی و تضمین کیفیت آموزش از راه دور در نظام آموزش عالی کشور ارائه گردیده است. 

ارزشیابی و تضمین کیفیت، از جمله مؤثرترین تدابیری است که می تواند نقش تسهیل کنندگی در کیفیت بخشی آموزش عالی ایفا کند. هدف از این پژوهش، بررسی نظام آموزش های کاربردی (اعم از دانشگاه های علمی-کاربردی و فنی و حرفه ای) و بهبود، ارتقاء کیفیت و ارزشیابی و تضمین کیفیت این نوع آموزش هاست. بدین منظور، نظام ارزشیابی و تضمین کیفیت آموزش های کاربردی کشورهای آمریکا، فنلاند، هلند، آفریقای جنوبی، امارات متحده عربی و استرالیا به عنوان نمونه هایی هدفمند و مطلوب از 5 قاره جهان مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از مؤلفه های بررسی شده در این کشورها، پیشنهادهایی برای ارتقاء و بهبود آموزش های کاربردی در ایران ارائه شده است. روش پژوهش مورد استفاده در این تحقیق، روش کیفی از نوع تحلیل اسنادی و بررسی تطبیقی است. فرایند ارزیابی درونی در نظام آموزش های کاربردی ایران به طور مستمر نبوده و نیازمند تعیین یک چرخه زمانی مشخص به منظور تکرار فرایند اعتبارسنجی و استفاده از نتایج به دست آمده از اجرای فرایند مذکور است.

ارزشیابی نظام های آموزش عالی از الزامات پویایی و رشد این نظام ها بوده و ارتقاء مستمر کیفیت آموزش عالی مستلزم استقرار زیرنظام ارزشیابی و تضمین کیفیت و استفاده از روش های علمی در این زمینه است. بر اساس تجارب جهانی نحوه جلب مشارکت مؤسسات آموزش عالی در فعالیت های تضمین کیفیت در طیفی داوطلبانه تا اجباری قرار می گیرد. تفاوت مهم بین نظام های تضمین کیفیت این است که آیا مشارکت در آنها داوطلبانه یا اجباری است. این پژوهش به بررسی 70 نهاد ارزشیابی و تضمین کیفیت در 60 کشور جهان از نظر اجباری و داوطلبانه بودن فرایندهای تضمین کیفیت پرداخته است. روش پژوهش، روش کیفی با شیوه تحلیل اسنادی است. به این منظور از روش تحلیل اسناد، داده ها و اطلاعات به دست آمده از پژوهش ها و مقاله های علمی-پژوهشی، کتاب ها، گزارش های پژوهشی و تجربیات نهادهای متولی اعتبارسنجی و تضمین کیفیت در آموزش عالی کشورهای دارای تجربه به عنوان جامعه مورد مطالعه استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که فرایندهای تضمین کیفیت در 64 درصد از نهادهای یاد شده، ماهیت اجباری و 27 درصد ماهیت داوطلبانه دارد. همچنین در 9 درصد از نهادها هر دو فرایند داوطلبانه و اجباری اجرا می شود. بر این اساس، با توجه به حساسیت عملکردی آموزش عالی و نقش و تأثیر آن در توسعه پایدار کشور، به نظر می رسد بازنمایی و بهبود کیفیت مستلزم نظام جامع ارزشیابی کیفیت است که دارای ماهیتی از داوطلبانه تا اجباری بر اساس نحوه مشارکت مؤسسات آموزش عالی باشد.