محمدعلی ترابنده

نقشه راه اصلاح نظام اداری کشور که در 8 برنامه تدوین شده است، مبتنی بر رئوس سیاست های کلی نظام اداری ابلاغی مقام معظم رهبری است و ثمره غایی آن محقق شدن نظام اداری بهره ور بر پایه ارزش های اسلامی است. در این پژوهش ابتدا با توجه به نقشه استراتژی که شالوده ای برای کارت امتیازی متوازن (BSC) تلقی می شود، به چیدن اهداف استراتژیک مبتنی بر 8 برنامه نقشه راه اصلاح نظام اداری در ابعاد کارت امتیازی متوازن پرداخته می شود؛ سپس برای تعیین ارتباطات علّی و معلولی هر یک از این اهداف در نقشه استراتژی از تکنیک دیمتل فازی (FDEMATEL) استفاده می شود و تأثیرگذارترین و تأثیرپذیرترین اهداف تعیین و بر اساس آن وزن اهداف محاسبه می شوند. در مرحله بعد، شاخص های عمومی ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی که ذیل هریک از اهداف تعریف می شوند بر اساس تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) با به کارگیری نرم افزار Super Decisions امتیازدهی می شوند؛ بنابراین نظامی برای ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی تدوین می شود که در آن امتیازدهی شاخص های ارزیابی عملکرد مبتنی بر اهداف استراتژیک نقشه راه اصلاح نظام اداری صورت می گیرد.

در این پژوهش با ارائه چارچوب قابلیت نوآوری ملّی در قالب نظام چندبخشی، یک مدل شبکه ای و پویا معرفی می شود. در این نظام به منظور شناسایی مسئله عملکردی کشور، ابتدا با استفاده از تحلیل کتاب شناختی و برگزاری جلسه های گروه کانونی با خبرگان، مراحل و شاخص های مدل فرایندی، شناسایی و طراحی شدند؛ سپس مدل تحلیل پوششی داده های شبکه ای پویا برای محاسبه عملکرد کشور، در مقایسه با سایر کشورهای منطقه به کار گرفته شد. نتایج مدل نشان داد که قابلیت نوآوری ملّی کشور در مرحله سوم، یعنی در تبدیل پتنت ها به صادرات محصولات با فناوری بالا و کالاهای خلاقانه، ضعیف است. در ادامه به منظور ارائه سیاست پیشنهادی در ارتقای عملکرد کشور در مرحله سوم، با استفاده از تحلیل تطبیقی کیفی مجموعه فازی (fsQCA) ترکیبات ابعاد نهادها، سرمایه انسانی و پژوهش، زیرساخت، پیچیدگی بازار و پیچیدگی کسب وکار موردبررسی قرار گرفت و برای کالیبره کردن داده ها از روش خوشه بندی K-MEANS استفاده شد. خروجی تحلیل یادشده نشان داد که ترکیب دو بُعد نهادها و سرمایه انسانی/ پژوهش در ارتقای عملکرد کشور شرط کافی است.

امروزه با گسترش رقابت میان شرکت ها، ساخت محصول یا خدمت مطابق با الزامات مشتریان، مسئله ای مهم تلقی می شود. به گفته دیگر، شرکت ها می بایست شناسایی مطلوبی از نیازمندی های مشتریان داشته باشند و بتوانند آنها را در الزامات فنی محصول خود پیاده سازی کنند و برای عملی کردن الزامات فنی محصول، باید تضادهای میان این الزامات را در کوتاه ترین زمان ممکن برطرف کنند. پژوهش حاضر، ابزاری برای طراحی محصول ترانسفورماتور مبتنی بر الزامات مشتری، در شرکت ایران ترانسفوری ارائه می دهد. برای این کار، ابتدا از ابزار QFD فازی استفاده شده است. در فرایند ماتریس خانه کیفیت، برای وزن دهی به الزامات مشتریان، فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی به کار رفته و از نرم افزار تصمیم گیری پیشرفته برای محاسبه پایایی استفاده شده است. در خروجی ماتریس خانه کیفیت، اهمیت الزامات فنی طراحی بر اساس الزامات مشتریان بیان می شود، اما بین این الزامات فنی تضادهایی وجود دارد که براساس اهمیت این الزامات، از ابزار TRIZ برای رفع تضادها در کمترین زمان ممکن استفاده شده است و این به معنای انتقال تکنولوژی است.

تمرکز بر صادرات محصولات با فناوری بالا به عنوان شاخص اثربخشی قابلیت نوآوری ملّی، یکی از اهداف مهم توسعه محسوب می شود. از این رو در این پژوهش به منظور طراحی یک نظام پویا در سنجش میزان دستیابی کشور به هدف مذکور، با بررسی سیر تحول ساختار فکری قابلیت نوآوری ملّی با استفاده از رویکرد تحلیل کتاب شناختی، مفاهیم کلیدی مرتبط با آن در قالب خوشه ها طبقه بندی، و بر اساس مفاهیم استخراج شده، اجزای اصلی مدل ارتقای قابلیت نوآوری ملّی شناسایی شدند. سپس بر اساس پیشینه پژوهش و برگزاری جلسات گروه کانونی با خبرگان، سایر متغیرهای  متناسب با ابعاد ارتقادهنده قابلیت نوآوری ملّی تعیین شدند و بر مبنای رویکرد پویایی نظام، یک مدل پویا ترسیم شد. سپس راهبرد های متفاوت ارتقادهنده قابلیت نوآوری بر اساس رفتار متغیر اصلی نسبت صادرات محصولات با فناوری بالا به اختراعات مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش بیانگر استخراج 5 خوشه فرارسی (جهش فناوری) و بهره وری، ظرفیت جذب دانش، قابلیت پویا، قابلیت فناوری، و اتحاد راهبردی، به عنوان مفاهیم اصلی استخراج شده حاصل از تجزیه و تحلیل کتاب شناختی بود. با اعمال دو راهبرد اصلی ایجاد مشوق در بازگشت نخبگان به کشور، و ارائه تسهیلات در تجاری سازی محصولات دانش بنیان، متغیر شبیه سازی شده نسبت صادرات محصولات با فناوری بالا به اختراعات، رفتار بهتری در آینده نشان خواهد داد.