محمدمهدی گودرزی سروش

خوشنویسی اسلامی تجلی گاهی است که رسالتش بیان مادی و زمینی مفاهیم آسمانی برگرفته از کلام وحی است؛ آنچنان که اصول و قواعد حاکم بر صورت آن حقیقت معنوی وحدت در کثرت را متعین ساخته و کلمات و عبارات روحانی برخاسته از کتاب و سنت حکایت از حقایق ازلی و ابدی دارد. این چنین هنری که واسط تجلی امر قدسی است واجد خصیصه تقدس نیز هست. به نظر می رسد کتیبه نگاری نیز به واسطه تلاقی با خوشنویسی و بستر ظهور مفاهیم الوهی و معنوی، از این دریافت قدسی بی بهره نباشد. هدف این پژوهش، بررسی نظری عوامل و عناصر مرتبط با این موضوع و روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی می باشد که در راستای مطالعات کتابخانه ای و میدانی، سعی در جهت برشمردن خصوصیات امر قدسی در رمزوارگی حروف خوشنویسی داشته و نحوه و ضرورت امکان انتقال خصیصه تقدس از خوشنویسی به کتیبه نگاری اسلامی با تکیه بر نمونه کتیبه نگاری های مسجد وکیل شیراز بیان می گردد.

با توسعه جوامع انسانی، توجه معماران، طراحان و برنامه ریزان به کیفیت فضا و ساختار کالبدی آن افزایش یافته و نقش طراحی به عنوان ابزاری در جهت شکل دادن به محیط زندگی و پاسخ گویی به توقعات و نیازهای انسان، اهمیت بیشتری یافته است. رفتار فضایی فرد، در محیط جغرافیایی که در آن زندگی می کند، متأثر از عناصر تشکیل دهنده محیط و ساختار کالبدی پیرامون او، بر پایه ی ویژگی های روان شناختی، شخصیتی، فرهنگی و اجتماعی شخص بوده، که در فضا رخ می دهد. ساختار کالبدی محیط، فرصت های متعددی را برای بروز رفتار فضایی افراد ایجاد می کند. مکان پایدار به عنوان محیط ایده آل و پاسخده، نشانگر میزان کیفیت محیط بوده و به نسبتی که قابلیت های عرضه شده در محیط بیشتر باشد، افراد بر اساس فرایندهای ادراک- شناخت و انگیزش های درونی، ارتباط مؤثرتری با محیط برقرار می کنند. درواقع ساختار کالبدی، مجموعه ایست متشکل از فضاها و عناصر فرعی که در کنار یکدیگر عنصر اصلی و کلیت طرح را شکل می دهند. این عناصر شامل: فضاهای داخلی، خارجی، مکان یابی، چیدمان و غیره است که متغیر های فیزیکی همچون صدا و نور رفتار فضایی فرد را در محیط تحت تأثیر قرار می دهد. پژوهش موجود، محصول مطالعه چندین منبع و مرجع هماهنگ با موضوع (روش کتابخانه ای) و میدانی (مشاهده عینی-مصاحبه دقیق) بوده و هدف از ارائه این مقاله، بررسی عوامل و مؤلفه های کالبدی مؤثر بر رفتار فضایی و تبیین راهکارهای مناسب در جهت بهبود کیفیتی، در ساختار کالبدی محیط فیزیکی است. در این پژوهش پایانه مسافربری استان همدان، به عنوان نمونه موردی، انتخاب شده است.

شهر های امروزی سرشار از نمادها و نشانه هاییست که گاه واجد معنای عمیق هستند و گاه عاری از هر گونه معناهای زیباشناسی می باشند. المان هایی که گاه می توانند هویت بخش باشند و از بستر تاریخ، فرهنگ و هنر یک سرزمین برخاسته باشند و المان هایی که فاقد هر گونه ویژگی های هویتی و فرهنگی هستند و حتی المان هایی که، روی ستیز با فرهنگ جامعه را دارند و با فرم ها و معانی خویش باعث استحاله فرهنگی افراد یک جامعه می باشند. پس بررسی و تحلیل نماد های شهری و نگاه موشکافانه و عمیق تر به آن، مسئله بسیار مهمی در طراحی شهر های امروزی است. در پژوهش های انجام شده درباره المان های شهری مطالب زیادی ارائه شده اما در این مقاله سعی بر این است تا از منظری دیگر به این موضوع نگاه شود و با مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و انجام مصاحبه های هدفمند این موضوع بررسی شود که خود انسان مسلمان می تواند یک نماد شهری بوده و به عنوان خلیفه الله جلوه و نمود جمال و کمال خداوندی باشد و با اعمال و کردار خود بر شهروندان و استفاده کنندگان از محیط تاثیر بگذارد .اهمیت بررسی این موضوع که انسان می تواند یک نماد شهری باشد بحث تاثیر متقابل بین محیط و رفتار می باشد زیرا یک محیط واجد ویژگی های الهی می تواند بر رفتار مردم تاثیر بگذارد، رفتار الهی مردم نیز می تواند منجر به ایجاد یک محیط دارای ارزش های ماورائی باشد و ما حصل ادامه این تاثیر متقابل شهری سرشار از معانی عمیق الهی میباشد، شهری که سیمایی با هویت دارد. رفتار و ارتباط انسان با محیط به دو شکل صورت می پذیرد ارتباط کلامی و غیر کلامی. در این پژوهش ارتباط غیر کلامی مورد بررسی قرار می گیرد. نمونه موردی انتخاب شده سروان نیروی انتظامی محمد رضا هیکلی است که در حوزه فعالیت خود یعنی شهرستان همدان و تقاطع سعیدیه به واقع نمودی از یک انسان تاثیر گذار می باشد. در این نوشتار سعی بر این است تا موضوع نماد ها از زاویه دیگر بررسی شود .

این پژوهش با هدف بررسی عوامل کالبدی محیط و شناخت عناصر محیطی تأثیرگذار بر فرایند ادراک و شناخت کودکان در محیط های یادگیری به معرفی مؤلفه هایی کیفی برای طراحی این نوع فضاها پرداخته است و با مطالعه و بررسی پتانسیل های موجود در محیط در جهت پیشبرد این نوع ساختارها و سازماندهی عوامل کالبدی محیط در کالبد فضاهای آموزشی گام برداشته است. بنابراین با نگاهی به روان شناسی محیط و تأمل بر اینکه محیط در رشد و پیشرفت فرد از راه های مختلف تأثیر می گذارد و نوع عادات و مهارت هایی که فرد کسب می کند مربوط به شرایط و اوضاع و احوال محیطی است که او در آن زندگی می کند، مشخص می شود که وضع تربیتی و زندگی اجتماعی فرد نیز تابع محیط است و تجربه هر فرد در زندگی محصول تأثیر متقابل میان آن فرد و محیط اوست. بنابراین محیط با ایجاد فرصت و تحریک و تشویق فرد، در فرایند ادراکی و شناخت او تأثیر می گذارد. در این مطالعه با تأکید بر عوامل اجتماعی و کالبدی فضاها و نقش ادراک و شناخت از محیط به بررسی مؤلفه های سازنده فضاهای آموزشی پرداخته شده است.

اجتماع پذیری عاملی است که باعث پیوند ارتباط بیشتر افراد با یکدیگر می شود. ابعادی که مرتبط با اجتماع پذیری است و بر آن تأثیرگذار می گذارد به سه دسته تقسیم می شود: بعد کالبدی، بعد فعالیتی و بعد اجتماعی. سکونتگاه های خودرو ازجمله فضاهایی است که می تواند اجتماع پذیری در آن ها مهم تلقی شود. سکونتگاه های غیررسمی به مناطقی اتخاذ می شود که در محلات فقیرنشین شهرهای بزرگ به وجود می آید و افراد ساکن در این مناطق نمی توانند به علل مختلف (اجتماعی، اقتصادی و...) وارد فضای شهری شوند. منطقه موردبررسی کوی خضر استان همدان است و بعد اجتماعی در نمونه، موردبررسی قرارگرفته شده و مؤلفه امنیت، گذراندن اوقات فراغت و تعاملات اجتماعی بیشترین تأثیر را بر اجتماع پذیری سکونتگاه های غیررسمی دارا بوده است. هدف از این پژوهش به دست آوردن بیشترین میزان تأثیر فضایی سالم و اجتماع پذیر بوده است که باعث بهبود مشکلات مدیریت و برنامه ریزی برای این مناطق شود. روش تحقیق پژوهش حاضر روش کمی و نحوه به دست آوردن اطلاعات با ابزار پرسشنامه و تحلیل آن با نرم افزار SPSS انجام شده است.

انسان همواره در طول تاریخ سعی می نماید به منظور ایجاد سرپناهی مناسب برای سکونت آن را با محیط پیرامون خود هماهنگ سازد تا بتواند شرایط مناسبی برای ادامه حیات خویش ایجاد کند و در حقیقت نوع ساخت و معماری در این شرایط مناسب دخالت مستقیمی دارد. اما امروزه معماری های متفاوتی به وجود آمده که به وسیله عدم توجه به اقلیم و شرایط زیست اقلیمی آسایش را از ساکنین آنها سلب نموده است. مساله این است که آیا مصالحی که امروزه در ساخت بناهای بلندمرتبه مورد استفاده قرار می گیرد با توجه به اقلیم منطقه انتخاب می شود؟ و آیا این موارد می تواند بر آسایش ساکنین تاثیرگذار باشد؟ در این مقاله به عنوان نمونه موردی دو ساختمان بلند مرتبه از دو طیف متفاوت ساختمانهای بلند شهر همدان انتخاب شده است و با استفاده از نظرسنجی از ساکنین ، داده های آن به وسیله نرم افزار spss تحلیل شده است. بدین ترتیب ساکنین ساختمانی که با مصالح وارداتی ساخته شده است در نبود آسایش حرارتی سکونت دارند. تابش آفتاب از جداره های شیشه ای و جریان هوای سرد از درزهای بین مصالح از عوامل برجسته ای است که باعث مختل شدن آسایش ساکنین می شود. توجه به این نکته ضروری است که استفاده از مصالح مناسب در نماسازی و ساخت و ساز ساختمانهای بلند مرتبه یکی از عوامل مهمی است که از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی و دست یابی به آسایش ساکنین نقش اساسی را ایفا می کند.

این بحث به باز شناسی تشابهات کالبدی و ذهنی و مطابقت نمادهاى موجود در باغ ایرانى، اسلامى با بهشت پرداخته و اجزاء آن را با توصیفات بهشت در قرآن مقایسه و بازبینی نموده است. از زمانى که آدم و حوا از بهشت برین رانده شدند همیشه آرزوى برگشت و سکونت در آن دیار باقى را داشته اند. دیار بى منتها، امن (حجر: 46 )، باقى (دخان: 56 ) که به پرهیزگاران در اسلام و ادیان دیگر وعده داده شده است. مسلمان ایرانی به دنبال ایجاد باغى فانى در دنیاى مادى نبوده است. اگر از نمادهایى متناظر با عناصر بهشتِ وعده داده شده استفاده نموده، و برآن تأکید کرده، به دنبال معنا بخشى و غنابخشى به معمارى باغ می باشد. تفکر سنتى به دنبال معناگرایى در این دنیا است، دنیایی که واقعیّتى، از حقیقتى لایزال است و در معمارى طى تاریخ معانى و مفاهیمى پایدار را ایجاد نموده است، که برگرفته از جهان بینى خود بوده است.

نیاز انسان به تعامل عاطفی با مکانی که در آن زندگی می کند و یا به عبارتی دلبستگی به مکان از جمله مهم ترین ابعاد رابطه انسان و مکان است که باید مورد توجه معماران، طراحان و برنامه ریزان شهری قرار گیرد. با ارزیابی به عمل آمده از دانشگاه ها ملاحظه می گردد که بخش اعظم آن را دانشکده ها و کلاس های درس و سایر فضاهای بسته تشکیل می دهند و تمام توجهات برنامه ریزان و طراحان معطوف به فضاهای درونی است. در این میان منظر و فضاهای باز از توجه شایسته مغفول مانده اند. در دانشگاه های ایران مطالعات و تحقیقات کاربردی با هدف ارتقا کیفیت فضاهای باز دانشگاه ها در خدمت یادگیری دانشجویان، به جز چند مورد جزئی انجام نشده است. در این راستا با توجه به خلاء علمی و حرفه ای موجود می توان از دانش معماری و حرفه منظر کمک قابل توجهی گرفت. در این راستا پژوهش حاضر سعی دارد بر پایه مرور متون و اسناد مرتبط در این حوزه ضمن ارائه تعاریف دلبستگی به مکان به بررسی علل و عوامل دخیل در آن بپردازد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی است. نمونه آماری شامل مجتمع های آموزشی دانشگاه آزاد همدان، دانشگاه بوعلی سینا همدان و دانشگاه امام صادق تهران می باشد. بر اساس نتایج یافته های پژوهش هویت مکان، دلبستگی عاطفی، افزایش کیفیت فضای کالبدی و پیوند اجتماعی بر دلبستگی مکان فضاهای باز آموزشی دانشگاه ها از سوی دانشجویان اثر معناداری دارند.