حبیب الله سهامی

با توجه به تراکم جمعیت درتهران به عنوان پایتخت کشور،حساسیت کاربری بیمارستان ونقش تاثیر گذار آن درتامین سلامت فردو جامعه،شناسایی مکانهای مناسب جهت احداث بیمارستان،امری مهم و ضروری دربرنامه ریزی وطراحی شهری محسوب می-شود.منطقه 4 تهران به عنوان یکی ازپرجمعیت ترین،وسیع ترین،مهاجر پذیرترین وپرساخت و سازترین مناطق تهران شناخته شده است.هدف ازاین تحقیق انتخاب مکان مناسب برای ایجادمراکزبیمارستانی وبررسی توزیع بهینه بیمارستانها درسطح منطقه 4 تهران بااستفاده ازروشها، الگوهای نوین و باتوجه به معیارهای موثردرمکانیابی مراکزدرمانی میباشد.در این پژوهش ابتدابااستفاده ازروش توصیفی- تحلیلی به جمع آوری اطلاعات پرداخته وشاخص های موثر در مکانیابی مراکزبیمارستانی استخراج گردیده است.سپس بااستفاده ازروشANPبه بررسی هدف،معیارهاوزیرمعیارهاودرنهایت به تجزیه و تحلیل لایه ها پرداخته شد. در ادامه با استفاده از نرم افزار ARC GIS و مدل همپوشانی مراکز مناسب جهت احداث بیمارستان تعیین گردید. از میان مکان های استخراج شده از نرم افزار GIS، مناسب ترین مکان جهت احداث بیمارستان با استفاده از الگوریتم رقابت استعماری(ICA) و پیاده سازی این الگوریتم در نرم افزار MATLAB، تعیین شد. در ادامه بااستفاده از روش کیوگزاره های مرتبط بامطلوبیت مکان نهایی استخراج شد.همچنین باپرسش ازمتخصصین در رابطه باگزاره های مرتبط بامطلوبیت مکان برگزیده، 13 گزاره استخراج گردید و با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی درنرم افزار spss، به 5 نگرش دسته بندی و گروه بندی گردیدند. به طوری که 53.84% از مشارکت کنندگان در دیدگاه گروه1، 15.38% در دیدگاه گروه 2، 15.38% در دیدگاه گروه 3، 7.69% دردیدگاه گروه 4 و 7.69%در دیدگاه گروه 5 جای گرفته اند.دیدگاه اول مطلوبیت فاصله ازفرودگاهها،ورزشگاهها،فضای سبز،دکلهای مخابراتی،رادیویی،تلوزیونی،پمپ بنزین ومراکز مشابه،کلانتری های پلیس و نیروی انتظامی،دیدگاه دوم مطلوبیت فاصله ازسایرمراکز بهداشتی درمانی وبیمارستانها وهمچنین فضاهای آموزشی،دیدگاه سوم مطلوبیت ازنظر فاصله ازمراکز صنعتی ومنابع آلودگی،دیدگاه چهارم مطلوبیت فاصله ازمراکز نظامی وپایانه های اتوبوس وغیره ودیدگاه پنجم مطلوبیت فاصله ازراههای ارتباطی اصلی ومراکزپرتراکم جمعیتی را شامل می شود.نگرش یک بیشترین مقدار ویژه ونگرش پنج کمترین مقدارویژه را دربرمی گیرند.

باتوجه به نیاز به برنامه ریزی جهت پایدارسازی شهر یزد در برابر مخاطرات امنیّتی نظیر حملات تروریستی شهری، اغتشاشات، ناآرامی ها، جنگ و سوانح طبیعی نظیر زلزله در بافت های کهن، فرسوده و تاریخی این شهر، که موجبات تهدید توسعه و امنیّت پایدار این بافت را با توجه به مشکلات کالبدی و وضعیت ناکارآمد حال حاضر آن فراهم می کند. با هدف شناخت راهبردهای مداخله در بافت فرسوده شهر یزد بمنظور بهسازی و کاهش آسیب پذیری، این تحقیق با سنجش نظرات نخبگان در قالب پرسشنامه ی مدل SWOT )تکمیل به روش (AHP و ماتریس برنامه ریزی کمّی(QSPM) انجام شد و راهبردهای مداخله در بافت دارای ارزش شهر یزد تدوین گردید. بررسی ها بر اساس مدل تحلیلی SWOT در ارتباط با عوامل تاثیرگذار روشن می سازد که عملکرد مدیریّت شهری در زمینه مسائل مدیریتی، شبکه معابر، بهسازی کالبدی و توسعه مسکن بمنظور بهبود ایمنی و امنیّت در بافت فرسوده دارای ارزش شهر یزد موفّق نبوده است و در جهت غلبه بر تهدیدات ذاتی و احتمالی، از نقاط قوت و فرصت های موجود در بافت بهره برداری شایانی نشده است. مویّد این مطلب ارزیابی ماتریس عوامل داخلی با مقدار 77/2 و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی با مقدار 05/3 می باشد که انطباق آن ها در نموار نشان گر نیاز به رویکرد مداخله تهاجمی برای غلبه بر تهدیدات در بافت است. در نهایت راهبردهایی نظیر تولید فضای امن، تسریع در تخلیه جمعیت با اصلاح شبکه معابر و ارائه الگوی ساخت و ساز ایمن توسط مدیریت شهری پیشنهاد شد که از جمله برنامه های عملیاتی در پدافند غیرعامل شهری میباشند.

بافت فرسوده در شهرها یکی از آسیب پذیرترین بخش ها دربرابر سوانح طبیعی از جمله زمین لرزه می باشد. ساختمان های واقع در این بافت ها به علت قدمت زیاد از مقاومت کافی برخوردار نبوده و لزوم سنجش میزان آسیب پذیری و ارائه راهکارهای کاهش آسیب پذیری آن ها را در برابر زمین لرزه در اولویت قرار داده است . هدف اصلی این مقاله، تحلیل و سنجش آسیب پذیری بافت فرسوده مرکز شهر بروجرد در برابر زمین لرزه و مدیریت بحران پس از وقوع زمین لرزه در این محدوده می باشد. ماهیت این پژوهش نظری کاربردی بوده که روش مطالعه آن توصیفی- تحلیلی است و داده های مورد نیاز به صورت کتابخانه ای و بازدید میدانی گرد آوری شده است. این پژوهش با روش تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل پارامترهای استخراج شده به کمک نرم افزار GIS و در محیط Arcmap انجام شده است. نتایج بررسی نمایانگر آسی بپذیری شدید ابنیه در صورت وقوع زمین لرزه می باشد و حاکی از آن است که نقاط آسیب پذیر بافت، در مرکز، غرب و جنوب بافت می باشند و هنگام وقوع زمین لرزه در مدت زمان بسیار کم به علت ناپایداری عناصر و فضاهای شهری در برابر نیروهای زمین لرزه و عدم آمادگی مردم، آسیب های فیزیکی، سبب ایجاد آسیب های جانی، مالی و عملکردی و در نتیجه از کار افتادن سیستم شهری می گردند. با آمادگی برای مقابله با بحران می توان اثرات زمین لرزه را کاهش داد و با اطلاع از بعد مکانی ساختمان های آسیب پذیر، جمعیت متراکم در ساختمان ها و آگاهی از شرایط شبکه ارتباطی، می توان با سرعت بیشتری وارد عمل شده و با استفاده بهینه از زمان، تلفات را کاهش داد که لازمه این امر وجود اطلاعات درباره پارامترهایی است که با ایجاد پایگاه داده مکانی این امر امکا ن پذیر می گردد.