شهاب طلایی شکری

توسعه گردشگری به علت وجود بازیگران و ذینفعان مختلف دارای پیچیدگی های زیادی است. این پیچیدگی و کنشگری بازیگران مختلف موجب شده است که جهت گیری پژوهش های حوزه گردشگری در یک دهه گذشته با رویکرد سیستمی روند رو به رشدی داشته باشد و تبیین پویایی های سیستم گردشگری در کشور، جایگاه خود را در بین مطالعات مختلف بازنماید. پرسش اصلی که در این مطالعه به دنبال آن بوده ایم، این است که انباشت تحقیقات صورت گرفته با این رویکرد سیستمی چگونه بوده و به دنبال پاسخ به کدام مسائل بوده اند؟ و دانش انباشته شده از چه روش هایی استفاده کرده و چه محتوایی را تولید کرده است؟ برای این منظور مجموع پژوهش های انجام شده در ارتباط با گردشگری و رویکرد سیستمی در فاصله سال های 1396-1386 مورد بررسی قرار گرفتند. این مطالعه از جنس مطالعات ثانویه بوده و به روش نظام مند انجام شده است و با مراجعه به پایگاه های علمی معتبر داخلی به بررسی مقالات، پایان نامه ها و طرح های پژوهشی در این زمینه پرداخته است. این مطالعه نشان می دهد که غالب پژوهش های گردشگری انجام شده در کشور با زمینه دانش جغرافیا تهیه شده اند و همچنان بررسی صنعت گردشگری با رویکرد سیستمی در مراحل ابتدایی قرار دارد. همچنین حجم کارهای علمی در این زمینه بسیار اندک بوده و تاکنون تولید ادبیات جامعی که بتواند عناصر و بازیگران سیستم گردشگری را تبیین نماید، صورت نگرفته است.

عوامل زمینه ای، نقش کلیدی در استقرار موفقیت آمیز مدیریت دانش در سازمان ها دارد. این تحقیق با مفروض دانستن اینکه مهمترین عوامل زمینه ای استقرار مدیریت دانش در هر سازمان نظام فناوری اطلاعات، فرایند های دانش و فرهنگ سازمانی است و بهره گیری از این مبانی منجر به استفاده هرچه کامل تر از دانش موجود در سازمان می شود، در پی تبیین و سنجش وضعیت هر یک از این عوامل برای استقرار مدیریت دانش است.  این پژوهش با هدف شناسایی عوامل زمینه ای مدیریت دانش در سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران انجام شد و پرسشنامه ای در میان کارکنان سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران در 22 منطقه شهرداری در مورد وضعیت و میزان اهمیت هرکدام از این عوامل در زمینه استقرار مدیریت دانش درجه بندی شده و با استفاده از نرم افزار SPSS و با توجه به آزمون فریدمن به رتبه بندی این عوامل پرداخته شد. بر اساس داده های منتج شده بر اساس دیدگاه کارکنان سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران مهمترین عامل برای استقرار مدیریت دانش بودن فرهنگ سازمانی درست و حامی، برای استقرار آن است، چرا که در صورتی ما تمامی زیر ساخت های مرتبط با استقرار مدیریت دانش را در یک سازمان فراهم کنیم ولی فرهنگ سازمانی که شامل عناصر مشارکت در تصمیم گیری، حمایت مدیریت  و حس تعلق سازمانی می باشد، در سازمان نباشد، مدیریت دانش مستقر نخواهد شد. به همین ترتیب و در ادامه اولویت بندی عوامل، نظام فناوری اطلاعات در جایگاه دوم و فراینده های مدیریت دانش در جایگاه سوم اولویت گذاری شده است. بنابراین قبل از راه اندازی و به کار گماری نظام فناوری اطلاعات، باید فرهنگ سازمانی در این زمینه که مدیران و کارکنان به راحتی دانش ضمنی خود را در اختیار سایرین قرار دهند به وجود بیاید چون هر چند که ما بتوانیم ساختار های فناوری را به صورت صیحیح فراهم کنیم و فرایند های مدیریت دانش را به صورت اصولی اجرا کنیم ولی فرهنگ سازمانی تقویت کننده این وضعیت نباشد به صورت قطع به یقین نظام مدیریت دانش سازمان نا کارآمد خواهد بود.

وجود ابعاد و اثرات گوناگون و ذینفعان مختلف دخیل در توسعه گردشگری موجب پیچیدگی و پویایی رفتارهای این حوزه شده است. امری که شناخت صحیح و دقیق صنعت گردشگری و ارزیابی و ارائه راهکارهایی برای بهبود و توسعه آن را ضروری می نماید. لذا، پژوهش حاضر سعی بر آن دارد که با بهره مندی از مدلسازی دینامیکی در قالب روش تحلیل پویاییهای سیستمی، مدل توسعه گردشگری کشور را با تاکید بر بازارهای همسایه ارائه دهد. در این خصوص با شبیه سازی رفتاری عوامل مختلف مساله در محیط نرم افزار Vensim و تجزیه و تحلیل ابعاد گوناگون آن، ضمن توصیف وضعیت صنعت گردشگری کشور راهکارهایی برای دستیابی به وضعیت مطلوب بهره مندی از این بازارها ارائه شد. از جمله مهمترین سیاستهایی که جهت بهبود وضعیت گردشگری کشور با اولویت قراردادن بازارهای همسایه پیشنهاد می شود عبارتند از: بهبود روابط با همسایگان و اولویتبخشی به آنها در برنامه های بازاریابی، تقویت زیرساختها و سیاستگذاری جهت توسعه گردشگری داخلی برای همه اقشار درآمدی، فرهنگ سازی جهت تقویت نگاه عموم جامعه ایرانی به گردشگران همسایه، افزایش تسهیلات و امکانات برای سرمایهگذاری داخلی و خارجی، توجه به تمام پتانسیل های گردشگری در تمام نقاط کشور، تسهیل و حذف مقررات زائد برای ایجاد کسب و کارهای گردشگری و آسان سازی سفر و بستر سازی برای تبادلات مالی با بازارهای هدف. در نهایت، با توجه به شبیه سازی سناریو های پیشنهادی در مدل دینامیکی می توان اذعان نمود که اعمال این سیاست ها می تواند موجبات توسعه گردشگری کشور در سالیان آتی را فراهم نماید.

اصل 83 قانون اساسی از جمله اصولی است که تا به حال در مورد آن قوانین و مقررات تکمیلی مصوب نشده است و هم چنان تعریف و معیارهای سنجش آن دارای ابهام است. طبق این اصل، بناها و اموال دولتی که در دسته نفایس ملی هستند بدون نظر مجلس شورای اسلامی قابل انتقال نمیباشند. مجریان امور میراث فرهنگی در دوره هایی به سه نگرش تجربی، اجماع و تکیه به ثبتهای جهانی در مورد آن تصمیم گیری کردهاند. تصمیمات اتخاذ شده در مورد این نفایس به واسطه نبود سازوکار مناسب تشخیص و واگذاری، میتواند موجب تخریب اصل یا بخشی از آثار شوند. رویکرد نظری تعریف مفهوم میراث فرهنگی، معیارهای تشخیص نفایس ملی است. این مطالعه کیفی با استفاده از مطالعات اسنادی، مصاحبه و از روش نمونهگیری گلولهبرفی پس از انجام 21 مصاحبه و استفاده از مشروح مذاکرات مجلس در مورد اصل 83 امکان پاسخگویی به سؤالات تحقیق را فراهم نمود. این تحقیق به جمع بندی در خصوص تعریف نفایس ملی و نفایسی منحصر پرداخته و پیشنهاد نمود تا برای شناخت نفایس ملی کمیتهای بیندستگاهی تشکیل شود تا بدون جهتگیری و تعارض منافع زمینه تصمیمگیری را فراهم سازد. هم چنین گستره شمول اصل 83 قانون اساسی به اموال غیردولتی و حمایت از مالکین این نفایس یا خرید نفایس ملی توسط دولت صورت پذیرد.

مقدمه : وضعیت طرد اجتماعی معلولان و چگونگی توزیع آن در بین آنان از موضوعات مهم مطالعات اجتماعی ناتوانی و عدالت اجتماعی محسوب می شود. در پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر، تأثیرات ابعاد طرد اجتماعی بر گرایش معلولان به سفر مورد بررسی واقع شده است. روش شناسی: این بررسی با روش کمی و مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. جامعه آماری شامل 2103 نفر از معلولان شهر بابلسر است و با استفاده از فرمول کوکران 325 نفر به عنوان نمونه آماری با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده از پرسشنامه استفاده شده است. تحلیل در قالب آماره های توصیفی واستنباطی و با نرم افزار SPSS انجام شد. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که گرایش معلولان به سفر، احساس محرومیت مادی و دسترسی به حقوق اجتماعی در سطح پایین تر از متوسط و مشارکت اجتماعی، یکپارچگی هنجاری و احساس خودکارآمدی در سطح متوسط قرار داشته است. مشارکت اجتماعی و احساس خودکارآمدی تأثیر مثبت بر گرایش معلولان به سفر داشته اند. به عبارت دیگر، با افزایش مشارکت اجتماعی و بهبود احساس خودکارآمدی، معلولان گرایش بیشتری به سفر پیدا می کنند. در مقابل، یکپارچگی هنجاری، احساس محرومیت مادی و دسترسی به حقوق اجتماعی بر گرایش به سفر تاثیری نداشتند. تحلیل های دو متغیره نیز حاکی از عدم وجود تفاوت معنی دار در گرایش به سفر معلولان برحسب جنس، وضعیت تأهل، سن، تحصیلات، نوع معلولیت می باشد. نتیجه گیری: این مطالعه تصویر متمایزتری از ابعاد طرد اجتماعی معلولان و تأثیر آن بر گرایش به گردشگری و سفر ارائه کرده است. معلولان با حقوق اجتماعی خود آشنایی چندانی ندارند و تنها از جانب خانواده خود حمایت می شوند. از آن جایی که گردشگری می تواند در تقویت سلامت روان و بازگشت آن ها به جامعه تأثیرگذار باشد، فراهم ساختن زمینه برای تشکل های مردمی معلولان و فراهم سازی زمینه برای گردشگری معلولان به عنوان یکی از بازارهای جدید گردشگری توجه بیشتری شود.

زمینه و هدف: گردشگری پدیده ای است که منجر به تقویت ارتباطات میان فرهنگ های مختلف می شود. با وجود زمینه های فرهنگی مشترک میان ملت ها دستیابی به ارتباطات میان فرهنگی در خلال گردشگری آسان تر شکل می گیرد. اگر گردشگری دارای اثرات مثبت فرهنگی بر گردشگران باشد، آن ها را تبدیل به مبلغان غیرمستقیم جامعه میزبان کرده و در نهایت منجر به تقویت دیپلماسی فرهنگی کشور میزبان در کشور هدف می گردد. با این تعریف، گردشگری می تواند ظرفیت های زیادی را در زمینه تقویت ارتباط ایران و پاکستان و ایجاد عمق راهبردی جمهوری اسلامی ایران فعال کند. دراین بین، گردشگری مذهبی از جایگاه قابل توجهی در میان انواع دیگر آن برای مخاطبان پاکستانی داراست.روش شناسی: مقاله حاضر از نظر هدف مطالعه، کاربردی و از حیث روش شناسی، کیفی است. محقق با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته به جمع آوری نظر خبرگان درباره این موضوع پرداخته و با بهره مندی از روش تحلیل مضمون به تفسیر یافته های به دست آمده اقدام نموده است.یافته ها: ظرفیت های موجود در گردشگری ایران برای پاکستانی ها (46 ظرفیت در قالب 10 مضمون فرعی)، موانع پیشروی توسعه گردشگری ایران برای پاکستانی ها (37 مانع در قالب 7 مضمون فرعی) و راهکارهای توسعه گردشگری ایران برای پاکستانی ها (23 راهکار درقالب 6 مضمون فرعی)، شناسایی و استقرا شدند.نتیجه گیری و پیشنهادات: طبق تفسیر یافته ها، ظرفیت های بالقوه برای توسعه و بهبود ورود گردشگران پاکستانی، موانع بر سر راه توسعه این امر و راهکارهای برداشتن موانع پیشرو احصاء و در نهایت مدل بهره مندی از این ظرفیت ها، موانع آن و راهکارهایی که منجر به بهترشدن جایگاه ایران در میان مردم پاکستان و در یک کلام تقویت دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این کشور می گردد، استخراج گردید.نوآوری و اصالت: با بررسی های انجام شده، تحقیقات کمی از منابع فارسی به محوریت گردشگری مذهبی در بهره مندی از آن در جهت دیپلماسی فرهنگی ایران پرداخته اند. این مسئله بخصوص در مورد مطالعه ما یعنی گردشگران مذهبی پاکستانی بدیع است.

اسناد بالادستی به مثابهٔ راهنما و جهت دهندهٔ اقدامات آتی سیاست گذارانه مورد استفاده و توجه هستند. سند راهبردی توسعهٔ گردشگری ایران، که در شهریور ۱۳۹۹ همسو با قانون برنامهٔ ششم توسعهٔ کشور تدوین شد، از مهم ترین اقدامات انجام شده برای توسعهٔ صنعت گردشگری کشور محسوب می شود. این مطالعه، که با روش کیفی و از نوع کاربردی است، با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی و دستیابی به اشباع نظری، درصدد پاسخ به این سؤال است که این سند چه میزان با اسناد بالادستی تطابق دارد و، از نظر محتوایی، چه کیفیتی دارد. مطالعه نشان داد که به بیش از چهل درصد اهداف تعریف شده در اسناد بالادستی در این سند نیز توجه شده است.اما این سند نتوانسته نقش انسجام دهنده و همگرا کننده ای ایفا کند. بنابراین، نامشخص بودن محورها و اولویت های توسعهٔ گردشگری، چیدمان ناصحیح ذی نفعان و بی هدفی در قبال گردشگری داخلی و خروجی به قوت خود باقی است. اهداف و آرمان های تعریف شدهٔ سند نشان می دهد که با این که گزاره های همواره صحیح و مطلوب صنعت گردشگری در این سند وجود دارند، به بسترها و نیازهای گردشگری ایران توجه نشده است. هرچند سند حاضر، با تأکید بر بخش خصوصی، توجه به ارزش ها و فرهنگ جامعه و توجه به جوانان و زنان، گام های مثبتی به سوی عدالت محوری برداشته است، کلیت قابل اتکا و منسجمی برای واقعیت گردشگری ایران مهیا نکرده است. «گردشگری مطلوب جمهوری اسلامی ایران» مفهومی است که تابه حال موردتوجه نبوده است و برای همگرایی برنامه های آتی گردشگری با اسناد بالادستی و رفع مشکلات سند حاضر به منزلهٔ سندی بالادستی نیاز به مفهوم سازی دارد.