محمدجواد منصورزاده

مقدمه: دسترسی به اطلاعات معتبر و روزآمد توسط کادر درمان می تواند به معنای تأمین سلامت یک جامعه باشد و این امر نیازمند نیروهای متخصص در زمینهء بازیابی اطلاعات است. این نیروها با عنوان کتابداران بالینی در کشورهای پیشرفته در حال ارائه خدمات و به این منظور نیازمند آموزش های خاصی هستند. هدف پژوهش حاضر، طراحی برنامه آموزشی کتابدار بالینی برای آموزش کتابداران ایرانی به منظور ارائه خدمات در محیط های بالینی است. روش ها: پژوهش حاضر، کاربردی- توصیفی و با رویکرد کیفی است. در مرحله اول با مرور منابع، 188 منبع مرتبط با کتابدار بالینی به دست آمد. بعد از ارزیابی اعتبار، 44 مورد انتخاب و تحلیل شد. مهارت های مستخرج از مرور منابع، در مرحله دوم با روش دلفی در دو دور به نظرسنجی از اساتید و دانشجویان دکتری کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در ایران گذاشته شد و از مهارت هایی منتخب برای ارائه برنامه پیشنهادی استفاده شد. یافته ها: نتایج مرحله اول نشان داد از بین 62 مهارت استخراجی از منابع، سواد اطلاعاتی، پزشکی مبتنی بر شواهد و تحلیل و ارزیابی انتقادی بیشترین فراوانی را در منابع داشتند. نتایج دو دور دلفی نشان داد که طراحی برنامه آموزشی در قالب دوره های آموزشی کوتاه مدت باشد و محتوای آن از مهارت های دارای بیشترین فراوانی در منابع و بیشترین میانگین ازنظر مشارکت کنندگان در دلفی باشد. موارد مذکور باهم هم پوشانی داشت. نتیجه گیری: از نتایج این مطالعه می توان نتیجه گیری کرد که نظرات مشارکت کنندگان در دلفی درباره مهارت های کتابدار بالینی تا حدود زیادی با مهارت های ارائه شده در منابع همسان است. بنابراین انتظار می رود برنامه طراحی شده در پژوهش حاضر بتواند راهنمایی برای استفاده طراحان برنامه های آموزشی کتابداری بالینی باشد.

با توجه به نیاز پژوهشگران حوزه علوم پزشکی به یافته های علمی روزآمد و معتبر در این حوزه، ارزیابی مجلات حوزه علوم پزشکی حائز اهمیت است. از سوی دیگر، پژوهشگران به منظور انتشار مقالات خود به دنبال مجلات معتبر حوزه فعالیت خود هستند. از آنجا که بخش عمده ای از مجلات حوزه علوم پزشکی در ایران توسط دانشگاه های علوم پزشکی منتشر می شود، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی مجلات دانشگاه های علوم پزشکی ایران در پایگاه استنادی گوگل اسکالر بین سال های 2010-2014 با تأکید بر دو عامل تأثیرگذاری علمی یعنی ضریب تأثیر و شاخص هرش انجام گرفته است. به منظور گردآوری داده ها از نرم افزار تحلیل استنادی publish or perish ، استفاده شده است . تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار اکسل و SPSS 16 صورت گرفته و در تحلیل داده ها از شاخص های توصیفی و آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش در مجموع 38717 عنوان مقاله از 130 عنوان مجله مورد بررسی در بازه زمانی پژوهش، در گوگل اسکالر نمایه شده بود که این تعداد مقاله، 61938 استناد دریافت کرده بودند؛ یعنی 6/1 استناد به ازای هر مقاله. میانگین کل شاخص هرش جامعه پژوهش 7 و میانگین کل ضریب تأثیر مجلات جامعه پژوهش 31/1 بود. نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که دو متغیر زبان مجله و تعداد مقالات مجله با شاخص های علم سنجی تعداد استناد دریافتی، شاخص هرش و ضریب تأثیر مجلات جامعه پژوهش رابطه ای مثبت و معنی دار دارند. همچنین، رابطه بین شاخص هرش و ضریب تأثیر مجلات جامعه پژوهش نیز معنی دار بود. به نظر می رسد با توجه به همبستگی بالا میان شاخص هرش و ضریب تأثیر مجلات، می توان در ارزیابی مجلات از این دو شاخص به عنوان مکمل یکدیگر استفاده کرد. با توجه به نتایج این پژوهش توصیه می شود دانشگاه های علوم پزشکی ایران که سهم عمده ای در تولید اطلاعات علمی حوزه های علوم پزشکی ایران دارند، با اقداماتی از جمله نمایه کردن مجلات خود در پایگاه های اطلاعاتی معتبر، دسترس پذیر کردن مجلات و نمایه کردن آن ها در موتور جستجوی علمی گوگل اسکالر از طریق انباره های داده و ترغیب پژوهشگران به انتشار مقالات خود در وب سایت های شخصی و یا شبکه های اجتماعی مثل ریسرچ گیت، شانس بازیابی و دریافت استناد بیشتر را افزایش دهند. همچنین، پیشنهاد می شود تمامی مجلات فارسی زبان جامعه پژوهش مقالات خود را به همراه چکیده انگلیسی و یا به صورت متن کامل به هر دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر کنند تا شانس دریافت استناد افزایش یابد.