مهرداد سرهادی

با بررسی تنها دو بعد هزینه و زمان، از بین ابعاد مختلفی که می توان برای ارزیابی موفقیت فرآیند بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری در ایران تعریف کرد، نامناسب بودن روند فعلی را با در نظر گرفتن شرایط ویژه کشور، به وضوح می توان مشاهده نمود. در این راستا این تحقیق با توجه به نقش پررنگ مسکن و فضای شهری مناسب در رفاه حال شهروندان، به دنبال تسهیل و بهبود این روند به وسیله بررسی راهکارهای تشویق سرمایه گذارن بخش غیر دولتی به منظور حضور هرچه جامع تر در این فرآیند است. در این چارچوب تلاش شده است با بهره گیری از روش تحقیق توصیفی تحلیلی، فرضیات تحقیق از منظر آمارهای توصیفی و استنباطی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. نتایج بدست آمده، بیانگر این واقعیت است که بر خلاف بی توجهی که به ابزارهای تشویقی غیر مستقیم به منظور تشویق سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در فرآیند بهسازی و نوسازی می شود، این ابزارها می توانند به میزان ابزارهای تشویقی مستقیم که عمدتا پایه مالی دارند در تشویق سرمایه گذاران موثر واقع شوند. همچنین نتیجه ناشی از آزمون فرضیه دوم نشان دهنده رابطه همبستگی بین میزان تمایل به سرمایه گذاری در بافت های فرسوده شهری و میزان تمایل به استفاده از روش های ساخت و ساز صنعتی در این بافت ها است، این مهم فرصت مناسبی پیش روی تصمیم سازان به منظور ترغیب به استفاده از روش های ساخت و ساز صنعتی فراهم می نماید، چراکه به دلیل گستردگی فوایدی که با خود به همراه دارد به طور ذاتی منجر به افزایش تمایل سرمایه گذاران و حتی شهروندان به سرمایه گذاری در محدوده بافت های فرسوده شهری می شود.

مهندسی ارزش به عنوان ابزاری قوی برای حل مسائل بر پایه خلاقیت و کارکردگرایی، سال هاست که در پروژه های عمرانی مورد استفاده قرار می گیرد و در این سال ها توانسته فواید خود را به تمامی اعضای این صنعت اثبات کند بااین حال این ابزار نیز مانند سایر ابزارها قابلیت ارتقا و افزایش سطح بهره وری را دارد. این تحقیق به دنبال ارائه چارچوبی تلفیقی از مهندسی ارزش و مدیریت ریسک است، بر این اساس پس از شناسایی مدل های موجود در این دو حوزه، مدل هایی که با صنعت ساخت و ساز ارتباط بیشتری دارند، برگزیده و با استفاده از نظر خبرگان مدل های برتر برای تلفیق انتخاب شدند، سپس خبرگان با استفاده از روش دلفی برای گام های این چارچوب به اجماع رسیدند. این چارچوب پس از منطبق سازی های لازم در سازمان بنادر و کشتیرانی به عنوان صحت سنجی پیاده سازی گردید. با استفاده از این چارچوب روند مهندسی ارزش بهبود یافت و مدیریت ریسک با استفاده از نظر خبرگانی که بر تمام زوایای پروژه اشراف دارند، در دو سطح و براساس منطق فازی، با صرف هزینه و زمان کمتر اجرایی شد.

بافت فرسوده شهر همدان بیش از 35 درصد مساحت شهر را در برمی گیرد و بیش از 50 درصد جمعیت شهری را در خود جای داده است، و به دلیل تأثیرات چندگانه و مخرب اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی که متوجه ساکنان این بافت ها می کند، یکی از مناطق با اولویت بالا محسوب می شود. روش های ساخت وساز صنعتی به عنوان رویکردی در جهت ساخت ساز پایدار، با عوارض زیست محیطی کم و قابلیت انطباق با سبک های مختلف معماری مطرح شده اند، و می توانند به عنوان راهبرد مؤثری در جهت مواجه با چالش های زمانی، هزینه ای و کیفیتی پروژه های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری محسوب شوند. این تحقیق که با رویکردی قیاسی و کمی به انجام رسیده است در تلاش است تا با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، و بررسی استنباطی داده های میدانی، تأثیر فعالیت های آموزشی و اطلاع رسانی را بر افزایش تمایل سرمایه گذاران به استفاده از این روش ها مورد مطالعه قرار دهد. نتایج نشان می دهند که فعالیت های آموزشی و اطلاع رسانی به ترتیب 56  و 65 درصد بر تمایل سرمایه گذران فعال در حوزه بافت های فرسوده، و سرمایه گذاران فعال در خارج از این بافت ها، به منظور استفاده از روش های ساخت وساز صنعتی تأثیرگذار هستند و این تأثیر بر سرمایه گذارانی با توان مالی بالاتر، بیشتر از سایر سرمایه گذاران است. همچنین یافته ها بیانگر این واقعیت است که سرمایه گذاران فعال در بافت های فرسوده تمایل بیشتری به استفاده از این روش ها از خود نشان می دهند. این یافته ها می تواند تأثیر چشمگیری بر افزایش اثربخشی و کارایی فعالیت های ترویجی در حوزه سیاست گذاری شهری داشته باشد.

مشارکت به عنوان یک راهکار کارآمد در سطوح مختلف و در حوزه های متعدد مدیریت، به ویژه مدیریت پروژه توانسته است پاسخ جامعی را در برابر انتقادهای جریان پست مدرنیسم از مدیریت مدرن فراهم نماید. اما آنچه کمتر به آن توجه شده است موضوع زیربناها و عوامل تاثیر گذار بر بهبود مشارکت است. عواملی که شناسایی آنها می تواند تاثیر چشمگیری بر امکان ارائه راهکارهای عملیاتی و اثربخش در جهت بهبود پدیده مشارکت داشته باشد. این تحقیق با هدف پر کردن این شکاف در ادبیات موضوع بر نقش تعیین کننده کیفیت نظام ارتباطی پروژه بر بهبود احساس مشارکت تیم پروژه به عنوان یک عامل مهم و تقویت کننده مشارکت متمرکز شده است. برای این منظور با رویکرد کمی و با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی داده های میدانی گرد آورده شده اند و از آزمون عاملی به منظور شناسایی عوامل شکل دهنده دو مفهوم کیفیت نظام ارتباطی و همچنین احساس مشارکت تیم پروژه استفاده شده است. بر مبنای نتایج حاصل از آزمون عاملی زمینه برای ارائه راهکارهای عملی و آزمون فرض تحقیق فراهم شده است. در نهایت آزمون فرض تحقیق با استفاده از ضریب هبستگی پیرسون نشان دهنده همبستگی مثبت بین کیفیت نظام ارتباطی پروژه و احساس مشارکت تیم پروژه است.