علیرضا دربان آستانه

مدیریت روستایی در ایران پس از فراز و فرودهای بسیار، با شکل گیری شوراهای اسلامی و استقرار نهاد دهیاری، تجربه جدیدی را آغاز نمود. اکنون که حدود دو دهه از آغاز فعالیت الگوی نوین مدیریت روستایی می گذرد، با توجه به تعدد و پراکندگی روستاها از یک سو و مسایل و مشکلات مرتبط با تجهیز، توانمندسازی، صرفه اقتصادی ارایه خدمات و . . . از سوی دیگر، بازآرایی الگوی جاری ضروری بوده و در این فرآیند نیز سنجش رضایت روستاییان به عنوان ذی نفعان اصلی حائز اهمیت است. پژوهش حاضر از لحاظ ماهیّت کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی می باشد. داده ها به دو روش میدانی و کتابخانه ای جمع آوری شده اند. جامعه آماری آن مشتمل بر تمامی شهرستان های استان قزوین می باشد. از هر شهرستان یک یا دو بخش با مد نظر قرار دادن شاخص های گستردگی فضایی و تعداد روستاهای دارای دهیاری انتخاب،در سطح هر بخش نیز، یک دهستان انتخاب و در هر دهستان نیز متناسب با تعداد روستاهای دارای دهیاری، روستاهای هدف براساس شاخص های موصوف انتخاب شده اند. در مجموع تعداد 427 پرسشنامه از اهالی 40 روستا تکمیل شده است. رضایت روستاییان از عملکرد دهیاری ها در سه بعد؛ الزامات عملکردی، الزامات اساسی و الزامات انگیزشی و در هشت مولفه مرتبط با این ابعاد، با استفاده از مدل کانو، ارزیابی شکاف کیفیت خدمات و نرم افزار Spss مورد تجزیّه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق گویای آن است که، بیشترین میزان رضایت در ابعاد سه گانه موصوف، مربوط به بعد عملکردی بوده است. همچنین در بین 9 بخش مورد مطالعه از شش شهرستان استان قزوین، بالاترین میزان رضایت از عملکرد دهیاری ها، به ترتیب مربوط به بخش دشتیابی شهرستان بویین زهرا و بخش طارم سفلی شهرستان قزوین و کمترین میزان رضایت نیز به ترتیب مربوط به بخش بشاریات شهرستان آبیک و بخش رامند شهرستان بوئین زهرا بوده است.

آنچه در تعیین هدف توسعه کشورها بسیار حائز اهمیت است بررسی مدیریت روستایی و عملکرد آن در برنامه ریزی روستایی از پایین به بالا می باشد. دهیاری به عنوان سازمان اصلی مدیریت روستایی نقش مهم و تأثیرگذاری در تحقّق توسعه پایدار روستایی دارد. این توسعه تا حد زیادی به رضایت اعضای آن بستگی دارد؛ بنابراین، هیچ توسعه ای بدون مشارکت، رضایت مندی و اعتماد اجتماعی روستاییان شکل نمی گیرد. براین اساس پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و تحلیل رضایت مندی روستاییان از عملکرد دهیاری ها، از لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می باشد. داده ها به دو روش میدانی و کتابخانه ای جمع آوری شده اند. جامعه آماری آن را سه شهرستان ازنا، خرم آباد و کوهدشت از استان لرستان تشکیل می دهند. ۳۴۴ روستا براساس سه شاخص: توزیع فضایی در سطح شهرستان، درجه دهیاری و سابقه تأسیس دهیاری انتخاب شدند. رضایت روستاییان از عملکرد دهیاری ها در سه زمینه کارکردهای پایه و عملکردی، کارکرد انگیزشی و کیفیت خدمات (قابلیت اطمینان، مسؤولیت پذیری، بُعد فیزیکی، سبک مدیریت و همدلی)، موردمطالعه و با استفاده از مدل کانو، ارزیابی شکاف کیفیت خدمات و نرم افزار Spss مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که بیشترین رضایت ساکنین منطقه مورد مطالعه به ترتیب از: قابلیت اطمینان، مسؤولیت پذیری، بُعد فیزیکی، سبک مدیریت، کارکرد انگیزشی، کارکرد پایه ای و عملکردی می باشد و کمترین رضایت آن ها از همدلی دهیاری ها است.