داوود حاج خدادادی

زمینه: مطالعات متعددی پیرامون فرزندپروری و کیفیت رابطه والد - فرزندی انجام شده است، اما پژوهشی که به بررسی اثربخشی برنامه فرزندپروری مثبت بر والدگری مؤثر و کیفیت رابطه والد - فرزندی در مادران دارای نوجوان پرداخته باشد مغفول مانده است. هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی برنامه فرزندپروری مثبت بر والدگری مؤثر و کیفیت رابطه والد - فرزندی در مادران دارای نوجوان پسر انجام شد. روش: پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه گواه بود. جامعه آماری، شامل مادران دارای دانش آموز سیزده تا پانزده سال در شهر اصفهان در سال تحصیلی 98-1397 بود. 16 آزمودنی با روش نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (8 نفر) جایگزین شدند. ابزارهای پژوهش حاضر عبارتند از: پرسشنامه والدگری مؤثر آلاباما (1991)، پرسشنامه کیفیت روابط والد – فرزندی (1983) و برنامه فرزندپروری مثبت (لارزره و همکاران، 2016). تحلیل داده ها با روش تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر انجام شد. یافته ها: برنامه فرزند پروری مثبت بر والدگری مؤثر و کیفیت رابطه والد - فرزندی تأثیر معنادار داشت (0/001 P< ). نتیجه گیری: میزان والدگری مؤثر و کیفیت رابطه والد – فرزندی در مادرانی که در برنامه فرزندپروری مثبت شرکت داشتند افزایش یافت.

پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه تأثیر برنامه فرزندپروری مثبت و آموزش والدگری مبتنی بر مواجهه با چالش های فرزندپروری بر ابعاد والدگری مؤثر و سازگاری زوجی مادران انجام شد.  روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و پی گیری یک ماهه با گروه گواه بود. جامعه آماری، مادران دارای فرزند نوجوان شهر اصفهان در سال تحصیلی 98-1397بودند. از افرادی که در فراخوان شرکت کردند 24 آزمودنی با روش تصادفی انتخاب و در گروه ها گمارش شدند. مداخلات به صورت هشت جلسه دو ساعته انجام شد. داده ها با استفاده از پرسش نامه های والدگری آلاباما و سازگاری زوجی اسپانیر (1976) گردآوری شدند. برای تحلیل داده ها از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. نتایج نشان داد میان برنامه فرزندپروری مثبت و گروه گواه در والدگری مثبت و نظارت ضعیف تفاوت معنی داری وجود دارد، همچنین بین گروه والدگری مبتنی بر مواجهه با چالش ها و گروه گواه از نظر والدگری مثبت، تنبیه بدنی و اطلاع، تفاوت معنی داری دیده شد. هر چند تفاوتی میان تأثیر دو روش آموزشی بر ابعاد والدگری مؤثر و سازگاری زوجی یافت نشد (05/0P<). بر پایه یافته ها می توان گفت برنامه فرزندپروری مثبت و آموزش والدگری مبتنی بر مواجهه با چالش های فرزندپروری، هر کدام می توانند برخی کارکردهای والدگری را ارتقا دهند. در واقع می توان نتیجه گرفت هیچ کدام از روش های آموزش فرزندپروری به تنهایی جامعیت نداشته اند و لذا با توجه به اثربخشی متفاوت دو روش آموزشی، توصیه می شود برای ارتقای کیفیت فرزندپروری و به منظور تأثیر بیشتر، ترکیبی از برنامه های آموزشی استفاده شود.

یکی از دغدغه های خانواده های دارای فرزند نوجوان، مشارکت پدر در فرزندپروری است. به همین دلیل شناسایی عوامل تأثیرگذار بر آن دارای اهمیت است. این پژوهش با هدف پیش بینی مشارکت پدر از طریق سازگاری زوجی، کیفیت رابطه مادر- نوجوان و سطح تحصیلات پدر انجام شد. روش پژوهش، همبستگی از نوع تحلیل مسیر بود. جامعه این پژوهش شامل کلیه خانواده های دارای نوجوان پسر 13 تا 15 ناحیه4 (آموزش و پرورش) شهر اصفهان در سال تحصیلی 98-1397 بودند. روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای بود. سیصد و شش تن (102 خانواده، شامل نوجوان به همراه والدین) به پرسشنامه-های والدگری آلاباما (مشارکت پدر)، سازگاری زوجی و پرسشنامه کیفیت رابطه والد - فرزندی پاسخ دادند. داده ها با استفاده از رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر و بوسیله نرم افزارهای SPSS و AMOS مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان دادند که مدل پیشنهادی از برازش خوبی برخوردار است و تمامی ضرایب مسیر مستقیم معنی دار شدند. همچنین در مدل مسیر حاضر، کیفیت رابطه مادر– نوجوان نقش واسطه ای را برعهده دارد. در مجموع می توان گفت متغیرهای موجود در مدل، بویژه سازگاری زوجی و کیفیت رابطه والد – نوجوان می توانند مشارکت پدر را به خوبی تبیین نمایند. نتایج پژوهش حاضر مؤید نقش برجسته تعاملات خانوادگی در دخیل شدن و مشارکت پدر در امر فرزندپروری بود و یافته ها می تواند یاری رسان متخصصان در زمینه ارتقای سلامت و انسجام خانواده باشند.

عوامل بسیاری در بروز رفتارهای پرخطر دانش آموزان نقش دارد که از آن جمله می توان فقدان مهارت های لازم جهت نحوه روبرو شدن با شرایط دشوار زندگی را نام برد. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان گروهی مبتنی برخود شفقت ورزی بر شادزیستی و تاب آوری دانش آموزان دارای رفتارهای پرخطر انجام شد. طرح این پژوهش نیمه آزمایشی و از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه اول شهر سمیرم بود که 24 نفر از آنان به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده و به شکل تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هرگروه 12 نفر) جایگذاری شدند. برنامه درمان مبتنی برخود شفقت ورزی فقط برای گروه آزمایش به مدت 8 جلسه 90 دقیقه ای اعمال شد وگروه کنترل چنین مداخله ای را دریافت نکرد. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس خطرپذیری دانش آموزان ایرانی ( IARS )، پرسش نامه شادزیستی آکسفورد ( OHI ) و مقیاس تاب آوری ( CD-RIS) بود. داده ها از طریق تحلیل کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که درمان مبتنی برخود شفقت ورزی بر میزان تاب آوری و شادزیستی دانش آموزان اثربخش بود ه است (01/0 > p ) . براساس نتایج پژوهش حاضر می توان گفت استفاده از درمان مبتنی برخود شفقت ورزی، تاثیر مهمی بر زندگی دانش آموزان دارای رفتارهای پرخطر داشته است و منجر به بهبود شادزیستی و تاب آوری این دانش آموزان گردیده است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی سهم متغیرهای عملکرد خانواده (حل مشکل، ارتباط، ایفای نقش، همراهی عاطفی، آمیزش عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کلی)، هیجان خواهی و پرخاشگری در پیش بینی اعتیاد به بازی های ویدیویی دانش آموزان بوده است. روش پژوهش، همبستگی بود. به همین منظور، 302 دانش آموز پسر دوره متوسطه اول از مدارس شهر کرج در سال تحصیلی 1392-1391 با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه عملکرد خانواده (FAD)، پرسش نامه اعتیاد به بازی های ویدیویی (PVP)، پرسش نامه هیجان خواهی زاکرمن (SSS) و پرسش نامه پرخاشگری باس و پری بودند. برای تجزیه و تحلیل آماری از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شده است. نتایج به دست آمده، بیانگر همبستگی معنادار بین عملکرد خانواده در همه ابعاد (حل مشکل، ارتباط، ایفای نقش، همراهی عاطفی، آمیزش عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کلی) با اعتیاد به بازی های ویدیویی (r=0.31, P<0.01)؛ هیجان خواهی با اعتیاد به بازی های ویدیویی ( r=0.27, P<0.01) و پرخاشگری دانش آموزان با اعتیاد به بازی های ویدیویی (r=0.47, P<0.01) بود. نتایج رگرسیون نشان داد که از بین متغیرهای پیش بین، متغیرهای پرخاشگری، ایفای نقش (از ابعاد عملکرد خانواده) و هیجان خواهی توانسته اند اعتیاد به بازی های ویدیویی را پیش بینی کنند. به طور کلی 4/28% از واریانس اعتیاد به بازی های ویدیویی توسط متغیرهای پیش بین تبیین می شود.