آرش شهریاری نیا

افزایش روزافزون رقابت میان شرکت ها موجب انتقال این رقابت به زنجیره تأمین شرکت ها و موجب اهمیت یافتن زنجیره تأمین چابک به عنوان پاسخی به شرایط پویا و ناپایدار شده است. موفقیت عملیات در یک زنجیره تأمین چابک وابسته به توانایی شرکت ها در انتخاب مناسب ترین همکار در هر شرایط است. در این پژوهش برای شناسایی معیارها و بیان روابط بین معیارها، پس از مطالعه ادبیات پژوهش های مرتبط و مصاحبه با مدیران شرکت مورد مطالعه، از تکنیک غربالگری فازی و سپس مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) و تحلیل MICMAC استفاده شد. پس از تحلیل داده ها، متغیرها در هشت سطح مختلف طبقه بندی شدند و با توجه به روابط گراف ISM ترسیم شد. پس از تحلیل MICMAC متغیرها در سه گروه متغیرهای مستقل یا کلیدی، ارتباطی و وابسته قرار گرفتند و هیچ متغیری در گروه متغیرهای خودگردان قرار نگرفت. تعیین روابط بین متغیرها و نوع متغیرها می تواند به درک بهتر موضوع و اتخاذ تصمیمات مناسبی در مساله انتخاب همکار منجر گردد..

مفهوم همکاری در ذات زنجیره تامین نهفته است، اما به اذعان پژوهش ها یکی از دلایل اصلی ضعف عملکردی زنجیره های تامین عدم ایجاد همکاری موثر میان اعضای زنجیره است. پیشینه تمرکز بر ایجاد همکاری موثر به اوایل دهه نود میلادی و سرمایه گذاری شرکت های پیشرو جهت توسعه و به کارگیری مکانیزم های همکاری زنجیره تامین باز می گردد. با توجه به پیامدهای قابل ملاحظه همکاری در زنجیره تامین، تاکنون این مفهوم به صنایع بسیاری گسترش یافته است، اما علی رغم این اقبال فراگیر، توجه زیادی به این مفهوم در زنجیره های تامین کشور نشده است. از سوی دیگر صنعت لوازم خانگی یکی از صنایع باسابقه است که جایگاه مهمی در کیفیت زندگی و رفاه جامعه دارد و بنابراین، بهبود عملکرد آن اهمیت ویژه ای دارد. با توجه به این که جهت ایجاد همکاری در زنجیره تامین نیاز به شناخت دقیق عوامل موثر بر همکاری وجود دارد، در این پژوهش، با استفاده از روش مرور نظام مند، پژوهش های حوزه همکاری زنجیره تامین بررسی و انواع عوامل موثره شناسایی شده است و سپس الگویی مفهومی از دریچه نظریه ی اقتضایی و میدان نیرو ارایه شده است زیرا تئوری اقتضایی همکاری در زنجیره را پاسخی به پیچیدگی فزاینده و شرایط متلاطم بازار می داند و نظریه ی میدان نیرو نیز بر تقویت نیروهای پیشران و تضعیف موانع همکاری جهت ایجاد تغییر به نفع همکاری تاکید دارد. همچنین در راستای اجرای همکاری زنجیره تامین، با استفاده از روش ریاضی اجماع گسسته که قابلیت ایجاد اجماع میان خبرگان را دارد، وزن عوامل در دو بخش عوامل زمینه ساز و سازنده همکاری تعیین گردید. نتایج این پژوهش ضمن ساده سازی مفهوم پیچیده همکاری زنجیره تامین از طریق شناسایی انواع عوامل موثر، تعیین می کند که برای پیاده سازی موفق همکاری زنجیره تامین در صنایع لوازم خانگی بر روی کدام عوامل باید تمرکز و سرمایه گذاری نمود.  

همکاری زنجیره تأمین بعنوان یک رویکرد جمعی مؤثر علیه رقبای بازار، در پی بهبود عملکرد زنجیره تأمین است. برای شکل گیری همکاری در زنجیره تأمین باید به این پرسش پاسخ داد که عوامل مؤثر بر همکاری زنجیره تأمین کدام اند و روابط میان آنها چگونه است؟ برای پاسخگویی به این سؤال ها، این پژوهش با به کارگیری رویکردی ترکیبی در پی توسعه مدلی از عوامل مؤثر بر همکاری زنجیره تأمین است. بدین منظور پس از مرور نظام مند پژوهش های حوزه همکاری زنجیره تأمین که با هدف شناسایی عوامل مؤثر انجام شد، با به کارگیری مدل پشتیبانی اجماع گسسته میان خبرگان اجماع حاصل شد و عوامل منتخب شناسایی شدند؛ سپس با به کارگیری دو رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری و نقشه های شناختی فازی، ضمن شناسایی روابط و تعاملات و همچنین تقسیم بندی نوع متغیرها، قوت روابط میان آن ها نیز تعیین شد. به کارگیری این دو روش مکمل، ضمن رفع نقاط ضعف این دو رویکرد، موجب تقویت مدل ساختاری حاصل به شکل کمّی کردن قوت روابط می شود. مدل حاصل ضمن اینکه نحوه اثرگذاری متغیرهای مؤثر بر همکاری را از حیث سطوح و تقدم و تأخر مشخص می سازد، قدرت انتخاب در مورد قوت متغیرها را نیز فراهم می آورد که می تواند مبنایی مناسب برای تصمیم گیری مدیران به منظور توسعه همکاری زنجیره تأمین فراهم کند.