کریم عبدالملکی

تحلیل­های ارائه­شده پیرامون «شاکله» در تفاسیر قرآنی ما را به تعابیر حکما درخصوص «صورت نوعیه انسانی» رهنمون می­شود. در این بستر، ادراکات محور اصلی شکل­گیری و تحولات شاکله و علت ناقصه در عملکرد آن خواهد بود. در مقاله حاضر به روش پژوهش تطبیقی در تفاسیر و آثار حکما و جمع­بندی دیدگاه مفسران و مقابله دیدگاه دو مفسر فیلسوف، علامه طباطبایی و فخر رازی، ابتدا معنایی جامع از شاکله ارائه می­شود و سپس هم­سنخی صورت نوعیه فلسفی با شاکله قرآنی به اثبات می­رسد؛ ضمن اینکه متعلَّق فعل و انفعالات نفس از صرف اعمال، به همه ادراکات علمی و عملی تعمیم داده می­شود.

حدیث به عنوان مفسر و مبین قرآن کریم، دومین منبع استنباط احکام اسلام می­باشد. بنابراین بحث پیرامون چگونگی نقل و کتابت حدیث، از زمان رسول خدا(ص) تا کنون از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و محدثین اسلامی در این­باره تحقیقات گسترده­ای انجام داده­اند و اکثر آنها بر مرسوم بودن نقل شفاهی حدیث در زمان رسول خدا تأکید کرده­اند. اکثر علمای شیعه با بررسی دلایل روایی، تاریخی و عقلی، بر این باورند که حدیث در زمان رسول خدا علاوه بر نقل شفاهی، به صورت مکتوب نیز توسط برخی از صحابه از جمله امیرالمؤمنین(ع) ثبت شده و از این طریق به نسل­های بعد منتقل شده است.

ایمان به خدا واعتقاد راسخ وپایداری درراه حق که ازآن به عنوان معنویت نام می بریم ،عامل اصلی درتقویت روحیه جهادی وپیروزی انبیاء واولیای الهی درطول تاریخ بشربوده وبراین اساس،عمق بخشی به ایمان وتحکیم پایه های اعتقادی بربنیانهای دانش وبینش صحیح ویقینی وایجادبسترهای لازم به منظور ایستادگی وپایداری وتقویت روحیه جهادی درمسیرحق ،رهیافت اصلی برای موفقیت درکارهای سخت خواهدبود؛رهیافتی که صحت وروایی آن درآزمونهای بزرگی درطول تاریخ تقابل همیشگی حق وباطل به اثبات رسیده است . انسان درسایه تقویت معنویت قادربه فتح قلل رفیع ودشوارسعادت وکمال نهایی خواهدبود قطعا" نقش معنویت در جهاد انبیاء واولیای الهی با گروه کافران ومشرکان ومنافقان بویژه درغزوات وسرایای تحت فرماندهی رسول گرامی اسلام (ص)،پیروزی اعجازگونه انقلاب اسلامی ویا ایستادگی ملت مسلمان ایران درهشت سال دفاع مقدس برکسی پوشیده نیست واین موفقیت ها فقط با افزایش معنویت وتقویت روحیه جهادی در ملت صورت گرفته است. بنابراین میان معنویت وروحیهجهادی ، ارتباط مستقیم وجود دارد وهر چه ایمان ومعنویت افزون گردند، چنین روحیه ای قوی تر خواهد شد تا جایی که همه انگیزه های مادی را تحت تأثیر قرار خواهد داد بنابراین معنویت وروحیه جهادی مانند دوبال پیشرفت وحرکت تکاملی جامعه اسلامی عمل می کند.

نظریه فطرت افزون بر مسائل اعتقادی، در حل مسائل دیگر، از جمله مسائل تاریخی نیز می تواند الهام بخش باشد. یکی از این گونه مسائل مسئله اختلاف در چگونگی نگارش حدیث بین علمای اهل سنت و عالمان شیعه است. بیشتر علمای اهل سنت بر مبنای برخی روایات منقول و نیز بعضی ادله عقلی، معتقدند تدوین و نگارش حدیث تا پایان قرن اول هجری انجام نشده است. از طرفی نقدهایی نیز بر پایه استدلال های عقلی و دلایل نقلی، از طرف اندیشمندان شیعه بر این باور وارد شده است. پژوهش حاضر با روشی تحلیلی سعی دارد ضرورت تدوین و نگارش حدیث در زمان رسول اکرم (ص) را با استفاده از ویژگی های ذاتی نوع انسان اثبات کند. ویژگی حقیقت جویی و کمال طلبی انسان، دلایلی بر ضرورت ارتباط با نبی و به تبع آن، دلایلی بر ضرورت تدوین حدیث هستند؛ اگرچه ویژگی نسیان انسان این ضرورت را دوچندان می کند.

قرآن کریم معجزه ای جاوید برای هدایت بشر است. یکی از جنبه های اعجاز قرآن که تا اندازه بسیاری متأثر از رایانه و برنامه های نرم افزاری است، اعجاز عددی آن است. موضوعی که بسیاری از قرآن پژوهان بدان پرداخته اند و باعث شکل گیری بحث ها و دیدگاه های موافق و مخالف فراوانی دراین باره شده است. ازآنجاکه سروکار محقق در اعجاز عددی با شمارش حروف، کلمات، آیات و سوره هاست و بدین صورت به نتایج موردنظر دست می یابد، ضروری می نماید که اشکالات وارده به دقت بررسی شود تا درستی و نادرستی گفتار مخالفان روشن گردد. پژوهش پیش رو، با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای درپی تحقق این هدف نگارش یافت. ارائه نظریه برپایه گزینش دیدگاه خاص در مسائل اختلافی در علوم قرآن، پایبند نبودن به اصول و روش های پذیرفته شده، پیروی نکردن از قواعد منطقی و بیان نتایج اغراق آمیز، جزء مهم ترین ایرادات وارده است. بنابراین انتظار اعجاز عددی از قرآن، توقعی نابجاست و نمی توان پذیرفت که خداوند با بندگان خود از راه رمز و معما سخن گفته باشد و اساساً با بیان قرآن در تضاد است؛ زیرا قرآن خود را کتابی روشن و پُرمحتوا معرفی می کند، نه کتابی اسرارآمیز و معماگونه!