محمدکریم بیات

هدف از این پژوهش شناسایی انواع رسانه های اجتماعی و کاربرد آن ها در کتابخانه های دانشگاهی است، که پژوهشگران در پژوهش های خود به آن پرداخته اند، بدین معنی که پژوهشگران در پژوهش های خود بیشترین کاربرد رسانه های اجتماعی را در کتابخانه ها کدام رسانه معرفی کرده و این رسانه ها چه کاربردهایی در کتابخانه های دانشگاهی داشته اند. روش این پژوهش ازنظر هدف ازجمله پژوهش های کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری داده ها در زمره پژوهش های توصیفی (غیرآزمایشی) با رویکرد اسنادی است که با تحلیل پژوهش های پیشین به بررسی کاربرد انواع رسانه ها در کتابخانه پرداخته می شود. جامعه آماری این پژوهش شامل پژوهش هایی است که به کاربرد رسانه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی پرداخته است. بررسی پژوهش ها نشان داد کاربردهای گوناگونی رسانه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی بسیار متنوع است و بیشتر کاربردهایی که می توان از رسانه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی انتظار داشت، در مقالات بررسی شده به آن ها اشاره شده است. رسانه های اجتماعی گوناگون در فعالیت های روزمره کتابخانه های دانشگاهی نقش داشته اند. مروری جامع بر کاربرد رسانه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی وضعیت کنونی این پدیده را در کتابخانه های دانشگاهی به تصویر می کشد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، تعیین و شناسایی مؤلفه های برنامه راهبردی کتابخانه های دانشگاهی است تا با توجه به این مؤلفه ها، کتابخانه های دانشگاهی بتوانند در مسیر پیشبرد اهداف خود بهتر گام بردارند. روش: این پژوهش با روش توصیفی و با مرور متون مربوط به برنامه ریزی های راهبردی و بررسی برنامه های راهبردی کتابخانه های دانشگاهی انجام شد؛ با بررسی تعداد ۶۵ برنامه ریزی راهبردی کتابخانه های دانشگاهی جهان، مؤلفه های مشترک در برنامه های راهبردی کتابخانه های دانشگاهی را شناسایی و متداول ترین مؤلفه ها در قالب الگویی ارائه گردید. یافته ها: با بررسی برنامه های راهبردی دانشگاه ها، ۲۲ مؤلفه یا شاخص مهم از بین شاخص ها انتخاب گردید که بیش از ۵۰ درصد کتابخانه ها مؤلفه های برگزیده شده را دارا بوده اند، با توجه به این شاخص ها یافته ها نشان داد، بسیاری از کتابخانه ها به بیشتر مؤلفه های (شاخص های) موردنیاز در برنامه ریزی های راهبردی اشاره نموده و تا حدودی از برنامه ریزی راهبردی خوبی برخوردار بودند و به بیشتر اصول اصلی و مواردی که لازمه برنامه ریزی راهبردی است توجه داشتند.

هدف این پژوهش شناسایی رسانه های اجتماعیِ مورد استفاده در کتابخانه های دانشگاه های دولتی در شهر تهران و بررسی میزان کارایی و سودمندی آن ها برای کاربران و ارائة خدمات برای ارتقا و پیشبرد اطلاعات علمی و تبادلات علمی است. این پژوهش از نوع کاربردی و با روش پیمایشی تحلیلی انجام شده و جامعة آماری آن کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران است. برای جمع آوری داده ها پرسشنامة الکترونیکی تهیه شد و تحلیل و بررسی داده ها نیز با استفاده از نرم افزار spss انجام گرفت. داده ها و اطلاعات به دست آمده نشان داد که بسیاری از رسانه های اجتماعی جایگاه مناسبی در کتابخانه های دانشگاهی ندارند و از آن ها استفادة چندانی نمی شود و حتی برخی از کتابخانه ها نیز اطلاع چندانی از کاربرد آن ها ندارند. این مسئله ممکن است به علت برخی محدودیت ها یا کمبود برخی زیرساخت ها باشد که باعث شده از انواع رسانه های اجتماعی مورد نظر در پژوهش اخیر به جز چند نوعِ شناخته شده استفادة چندانی در کتابخانه های دانشگاهی نشود و کارایی آن ها نیز چندان محرز نباشد. برای این مشکل پیشنهاد می شود که کتابداران شناخت بیشتری از رسانه های اجتماعی داشته باشند و برای تحقیقات علمی برخی محدودیت ها از این رسانه ها برداشته شود. لازم به ذکر است که مقاله حاضر در هشتمین همایش ملی اتحادیه انجمن های علمی دانشجویی علم اطلاعات و دانش شناسی ایران (ادکا) با عنوان ""رسانه های اجتماعی در مراکز اطلاع رسانی"" که با حمایت مادی و معنوی انتشارات سوره مهر در آبان ماه سال جاری برگزار گردید، ارائه شده و برای اولین بار در شماره های هفدهم و هجدهم فصلنامه کتاب مهر منتشر می گردد.

سبک زندگی می تواند به عنوان یک الگوی شناخته شده در هر محل، منطقه، یا کشور باشد، که البته بر اساس نظر برخی از صاحب نظران، نمادی فردی یا اجتماعی است که عوامل گوناگونی بر آن تأثیرگذار هستند. امروزه و با پیشرفت های گوناگون علمی و فناورانه، تجهیزات و فناوری های جدیدی در زندگی شخصی و اجتماعی افراد وارد شده و ارتباطات و تبادلات روزمره را دگرگون نموده است. در بین این فناوری های نوین، رسانه های اجتماعی نقش بسزایی را در بخش های گوناگون زندگی ایفا می کنند و تأثیرهای زیادی نیز بر افراد و جوامع گذاشته اند. این پژوهش با روش توصیفی و با توجه به شاخص های مهم سبک زندگی مانند: پوشاک، طرز رفتار، تغذیه، برخورد و... نقش رسانه های اجتماعی در زندگی اجتماعی و فردی اعضای کتابخانه های عمومی استان فارس را با استفاده از تحلیل سوات[1] مورد بررسی قرار می دهد و هدف آن تعیین و شناسایی میزان تأثیر آنها در کم یا زیاد کردن و یا بهبود و ارتقاء و یا تنزل سبک زندگی و نظم و امنیت در شاخص های ذکرشده و همچنین در پایان راهکارهایی جهت ارتقای سبک زندگی با استفاده از رسانه های اجتماعی، ارائه شده است.

مطالعات علم سنجی در سال های اخیر بسیار فزونی یافته است. بیشتر این مطالعات به گزارش های اجرایی شبیه بوده است و متخصصان این حوزه نیز از این مسأله ابراز نگرانی کرده اند. اینکه علم سنجی یک حوزه فرارشته ای، میان-رشته ای، و یا چندرشته ای است در پژوهش های بسیار فراوان پیشین چندان مورد توجه نبوده است. در این پژوهش، با استفاده از یک رویکرد علم سنجی به بررسی مقالات منتشرشده با عنوان علم سنجی پرداخته می شود و نتایج آن در قالب پاسخ پرسش های زیر ارائه می گردد: 1) آیا علم سنجی رویکردی میان رشته ای است؟ 2) سهم حوزه های علمی گوناگون از مقالات علمی با عناوین علم سنجی چقدر است؟ 3) تحولات اخیر علم سنجی به کدام سمت وسو سیر می کند؟ داده های این پژوهش از پایگاه «وب آوساینس» استخراج گردید و براساس آن به ترسیم ارتباطات حوزه های علمی گوناگون در تولید مقالات با عنوان علم سنجی پرداخته شد. نتایج نشان می دهد مطالعات علم سنجی را می توان در زمره مطالعات میان رشته ای قلمداد کرد که بیشتر در سیطره دو رشته علوم کتابداری و اطلاع رسانی و علوم رایانه قرار دارد. همچنین، سهم حوزه های علمی گوناگون از مطالعات علم سنجی یکسان نیست و بیشترین میزان مقالات منتشرشده با این رویکرد، به دو حوزه علمی پیش گفته تعلق دارد. گفتنی است سال های 2006 تا 2010 پررونق ترین دوره زمانی انتشار مقالات با عناوین علم سنجی است. در این سال ها، حوزه های علمی به مطالعات علم سنجی بیشتر روی آورده اند و به احتمال، این مسأله ناشی از توجه کشورهای مختلف جهان به مطالعات سنجش کمّی در حوزه علم و سیاست گذاری و برنامه ریزی برای پیشی گرفتن از یکدیگر است.