عمار جلالی منش

مسئله پایداری سیستم تولید گندم برای تغذیه نسل کنونی از منابع موجود، به صورتی که تغذیه نسل های بعد به خطر نیفتد، یکی از مسائل مهم عصر حاضر است. در این پژوهش، عوامل مؤثر بر سیستم تولید گندم در ایران و پایداری آن با استفاده از رویکرد پویایی شناسی سیستم بررسی شد. نمودارهای علّی-حلقوی ارتباط این عوامل با تولید گندم، با توجه به سابقه رفتار آنها و پژوهش های مرتبط، ترسیم و تجزیه وتحلیل شده است؛ سپس با ترسیم نمودار جریان، مسئله شبیه سازی شد و بعد از اعتبارسنجی، سناریوهای مختلفی، ازجمله افزایش استفاده از کودهای ارگانیک و کاهش استفاده از کودهای معدنی برای افزایش کیفیت خاک و افزایش سطح تکنولوژی کشاورزی و نوسان های حجم بارش سالیانه برای مشاهده تأثیر آنها در پایداری سیستم تولید گندم، شبیه سازی و بحث و بررسی شد. با توجه به حساسیت زیاد تولید گندم به نوسان های بارشی و سطح تکنولوژی، افزایش برنامه ریزی و سرمایه گذاری برای استفاده بهتر و مؤثرتر از این دو منبع توصیه می شود.

پژوهش های اخیر نشان می دهد داده بعنوان یکی از ارزشمندترین منابع هر سازمان شناخته می شود. ازسوی دیگر امروزه داده های علم و فناوری در رشد و توسعه هر کشور به پایه و عنصری کلیدی تبدیل شده است. سامانه گنج نقشی کلیدی در اشاعه علم و فناوری در کشور و ارائه خدمات به پژوهشگران در راستای انجام پژوهش های اثربخش و کارا برعهده دارد. بر این اساس، کیفیت عملکرد این سامانه یکی از عوامل تاثیرگذار در این ماموریت محسوب می گردد. از سوی دیگر، بخش عمده مشکلات کیفی مشاهده شده در حوزه اشاعه اطلاعات از سوی این سامانه، بصورت ریشه ای به خروجی سامانه دیگری با عنوان سامانه ثبت برمی گردد که در مرحله آغازین کلان فرایند ثبت، سازماندهی و اشاعه اطلاعات قرار دارد. تعیین وضعیت (یا سطح کیفیت) مطلوب در هر فیلد از فراداده از جنبه های کیفی مختلف مانند دقت، صحت، نامتناقض بودن، کامل بودن و ... یکی از حیاتی ترین اقدامات در حوزه کیفیت سامانه ثبت به حساب می آید. در پژوهش حاضر پس از بررسی مدل های استاندارد مدیریت کیفیت داده، چارچوبی جامع بمنظور تعیین ابعاد کیفیت سامانه ثبت ایجاد شد. مدل مدیریت کیفیت جامع داده ( TDQM ) بعنوان یکی از پرکاربردترین مدل های کیفیت داده بمنظور ارزیابی اجزاء سامانه از چهاربعد اصلی ذاتی، دسترس پذیری، زمینه ای و نمایشگری انتخاب شد. سپس در قالب طرح کیفیت سامانه ثبت عوامل کلیدی در کنترل کیفیت سامانه ثبت تعیین خواهد شد. طرح کیفیت داده ارائه شده پس از اعتبارسنجی توسط کارگروه خبرگان بعنوان مرجع تعیین عدم انطباق های آتی داده ها قرار گرفت. در انتهای پژوهش حاضر اقدامات کاربردی بمنظور ارتقاء کیفیت این سامانه نیز ارائه شد .

نمایه سازی ماشینی به گونه ای از نمایه سازی گفته می شود که در آن با استفاده از الگوریتم رایانه ای، واژه های کلیدی یک مدرک از عنوان یا متن، استخراج و سپس به شکل مدخل های نمایه مرتب و سازمان دهی می شوند . با وجود نیاز روزافزون به کاربرد رایانه در نمایه سازی، تاکنون برای زبان فارسی، نمایه ساز ماشینی ساخته نشده است . از این رو در این مقاله نتیجه بررسی و شناخت جنبههای علمی و عملیاتی این سیستم نمایهسازی در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران ارائه می شود که بر پایه مأموریت و دانش سازمانی خود یکی از آماده ترین بسترها را برای ساخت اینگونه نمایه ساز دارد. به این منظور، ابتدا به پیوند میان نمایه سازی و بازیابی اطلاعات، مباحث نظری و سیر تحول نمایه سازی ماشینی، نمایه سازی ماشینی از دیدگاه های عملیاتی و فرایندی، پروژه های موفق نمایه سازی به زبان های گوناگون در دنیا پرداخته شده و نیازمندیهای نمایه ساز ماشینی برای زبان فارسی توصیف شده است . سپس اجزای یک نمایه ساز برای زبان فارسی تشریح و مدل مفهومی نمایه ساز ماشینی و همچنین روابط میان اجزا، جزئیات زیرسیستم ها، و مدل مفهومی سیستم طراحی شده اند. در پایان، نیازمندی های ساخت نمایه ساز ماشینی برای این پژوهشگاه به بحث گذاشته شده است و وضعیت پروژه های انجام شده و تجربه های موجود در این زمینه نیز تبیین شده اند.

پژوهش حاضر با مطالعه وضعیت پراکندگی «ثروت علمی» در ایران، به بررسی چگونگی مصورسازی تولید و مصرف علم کشور با استفاده از نقشه های جغرافیایی می پردازد. در بخش نخست، مدل های مفهومی مطلوب برای طراحی یک سامانه مکانی برای نمایش چگونگی تولید و توزیع علم در کشور بر اساس پایگاه های داده کتابشناختی ارائه و تبیین شده است. سپس ساختار اولیه یک سامانه پیشنهادی و نتایج به دست آمده بر اساس نمونه هایی از مصورسازی اطلاعات بر روی نقشه ارائه شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که نقشه های جغرافیایی تعاملی مانند گوگل مپز و گوگل ارت توانایی بازنمایی پراکندگی علم در سطح کشور را دارند و از سوی دیگر، بیشتر منابع تولید و نمایه شده علمی به دلیل داشنن بار مکانی، می توانند مورد تحلیل جغرافیایی قرار گیرند. یافته های پژوهش حاضر می تواند در ایجاد یک سامانه تحلیلی مکانمحور برای مطالعه روندهای توزیع و بهره گیری از ثروت علمی به کار رود.

این پژوهش با استفاده از روش های علم سنجی و کتاب سنجی، در صدد پرداختن به این مسأله است که مجموعه تولیدات علمی در حوزه مدیریت دانش در سطح بین المللی در بازه زمانی 10 ساله (2001-2010)، چه رویکردی داشته و به چه حوزه هایی پرداخته است. بدین منظور، پس از شناسایی و انتخاب واژه های کلیدی و زیرشاخه های این حوزه به کمک منابع اطلاعاتی مختلف، کار جستجوی پیشرفته واژه های گزینش شده در پایگاه اطلاعاتی «وب آوساینس» انجام شد. داده های استخراج شده از این پایگاه ها، در حیطه های موضوع، زبان، کشور، نویسنده، سال انتشار، مجله، مؤسسه یا دانشگاه، و نوع مدرک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. سپس، همه پیشینه های مربوط به پایگاه «وب آوساینس» برای ترسیم ساختار علم به نرم افزار «هیست سایت» وارد شد و پس از انجام تحلیل های لازم، نقشه علم نگاشتی انتشارات این حوزه در این بازه زمانی، توسط این نرم افزار ترسیم شد. یافته های پژوهش نشان داد مقدار متوسط نرخ رشد سالانه انتشارات حوزه مدیریت دانش در طی سال های مورد بررسی در پایگاه وب آوساینس ، 9/10 درصد است. در میان 164 کشور تولیدکننده مدارک این حوزه، تولیدات علمی دانشمندان ایرانی، با دارا بودن رتبه 35 و تعداد 221 مدرک، 4/0 درصد کل تولیدات علمی این دانشمندان را تشکیل می داد. به لحاظ موضوعی، بیشترین گرایش به برخی فنّاوری های اطلاعاتی پشتیبان، به ویژه «داده کاوی» و نیز مفاهیم و جنبه های سازمانی و اجتماعی حوزه مدیریت دانش بوده است.