محمود حضرتی

هدف اصلی این مقاله بررسی رابطه میان ابعاد معنویت محیط کاری(احساس تعلق و وابستگی به گروه، همسویی ارزش های فردی و سازمانی، معناداری در کار) و ادراک کارکنان از ویژگی مدیرانشان براساس چهار مولفه رهبری خدمتگزار (خدمت­رسانی، تواضع و فروتنی، قابلیت اعتماد، مهرورزی) می­باشد. برای سنجش مولفه­های خدمتگزاری از پرسشنامه محقق ساخته (قلی پور و همکاران،1388) استفاده شد و به منظور سنجش معنویت محیط کاری، با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی پرسشنامه­ای طراحی شد. بعد از طراحی فرضیه های تحقیق، در پژوهشی پیمایشی126پرسشنامه جمع­آوری شد که به منظور آزمون فرضیات تحقیق، از آزمون همبستگی پیرسون، تحلیل معادلات ساختاری، آزمون میانگین یک جامعه آماری و تحلیل واریانس فریدمن استفاده شد که نتایج نشان دهنده این است که بین ارزیابی کارکنان از جو سازمان بر اساس مولفه­های معنویت در محیط کار و ارزیابی مدیرانشان بر اساس مولفه­های خدمتگزاری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد لذا می­توان انتظار داشت با بهبود معنویت در محیط کار ارزش های خدمتگزاری در رهبران تقویت شود.

رفتارهای شهروندی سازمانی رفتارهایی هستند که در شرح شغل و شرایط احراز بیان نشده و از کارکنان نیز انتظار نمی¬رود. محققان پیامدهای فردی و سازمانی بسیاری را برای این گونه رفتارها ذکر کرده¬اند، از این رو مدیران تمایل دارند که کارکنانشان این گونه رفتارها را در سازمان نشان دهند. لذا در این مقاله به تعیین و تشخیص متغیرهای تأثیرگذار مستقیم و غیرمستقیم بر بروز رفتارهای شهروندی سازمانی با استفاده از روش تحقیق توصیفی و بکارگیری تحلیل ماتریس کوواریانس و با روش مدل سازی معادلات ساختاری پرداخته می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه کارکنان و مدیران سه سازمان دولتی در تهران به تعداد 2700 نفر است که تعداد 97 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شده است. یافته¬های پژوهش بیانگر این است که متغیرهای اعتماد، تعهد سازمانی، ادراک از انصاف و عدالت، ادراک از حمایت و پشتیبانی مدیران و سازمان، به صورت مستقیم و متغیرهای جامعه¬پذیری، احساس هویت سازمانی، فضای سیاسی و متغیر ویژگی¬های کارکنان به صورت غیرمستقیم بر بروز رفتارهای شهروندی در ارتباط می¬باشند.

ضرورت توجه به منافع عمومی در مدیریت دولتی ایجاب می‌کند که مدیران دولتی در فراگردها و رفتارهای روزمره خود، نوعی جهت گیری عمومی داشته باشند. ضرورت تاکید بر اعتماد عمومی و اعتماد درون سازمانی که روز به روز در حال کاهش است و همچنین الزام توزیع قدرت و توانمند سازی در کشورهایی که فراگرد دموکراتیزه شدن را طی می‌کنند? وجود رهبری خدمتگزار را ضروری ساخته و ایده خدمات دولتی نوین دنهارت به مثابه مفهومی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است? بر ضرورت توجه الگوی رهبری خدمتگزار افزوده است. در این راستا این تحقیق در صدد است تا اثرات الگوی رهبری خدمتگزار را بر اعتماد و توانمندسازی در سازمان‌های دولتی بررسی نموده و رهنمودهایی را برای اثربخشی هر چه بیشتر مدیران دولتی ارائه کند. از این رو رابطه متقابل رهبری خدمتگزار با اعتماد سازمانی و توانمند سازی از طریق تحلیل تحقیق همبستگی مورد بررسی قرار گرفته، نتایج حاصله بر وجود رابطه‌ای قوی میان رهبری خدمتگزار? اعتماد سازمانی و توانمندسازی دلالت دارند. همچنین یافته‌های تحقیق بیانگر آنند که تفاوت معناداری میان ادرک کارکنان و مدیران از رهبری خدمتگزار وجود دارد.

با تغییر و تحولاتی که در محیط کار روی داده است، مدل ها ی سنتی رهبری دیگر پاسخگوی نیازها و الزامات عصر و دوره حاضر نیستند و نیاز به مدل های جدید رهبری بیش از هر زمان دیگری به چشم می خورد. تا کنون مدل ها و تئوری های متفاوتی از رهبری ارائه شده است که در این میان تئوری رهبری خدمتگزار از جمله تئوری هایی به شمار می رود که می تواند برای مدیران و رهبران سازمان ها کمک بزرگی باشد و برای مشکلاتی که سازمان ها با آن روبرو هستند راه حل های مناسبی ارائه دهد. در این مقاله سعی شده است با توجه به ادبیات تحقیق و ویژگی های ارائه شده توسط نویسندگان و نظریه پردازان مختلف ،ابزاری به منظور سنجش رهبری خدمتگزار ارائه گردد. به منظور استخراج عامل ها از روش تحلیل عاملی استفاده شد. بدین منظور از نرم افزارهای Spss و لیزرل Lisrelبرای تحلیل داده ها کمک گرفته شد. در نهایت نیز چهار عامل(خدمت رسانی، تواضع و فروتنی، قابلیت اعتماد و مهرورزی) برای رهبری خدمتگزار استخراج شد.