سید محمود محدث کسائی

یکی ازمسائلی که درفلسفه زیباشناسی مطرح است مساله مناقشه:لفظ و معنااست ازاین جهت که آیا معیارزیبایی سخن که ازجهت فنی پایه واساس ""بلاغت"" رادرسخن عرب تشکیل می دهد لفظ یا معنا؟ ناقدان در نقد و بررسی این ارزیابی چند گروه اند: گروهی معیار زیبایی را در جانب معانی و گروهی آن را در جانب الفاظ می دانند. و گروه سوم‘ لفظ ومعنا هر دو را معیار می دانند. و در نظر ایشان‘ هر دو برابرند. و گروه چهارم که به نظر اینجانب‘ مهمترین نظریه را ابراز داشته""معیار زیبایی و فضیلت"" را در جانب الفاظ می داند؛ از این جهت که الفاظ‘ نقش تفهیم معانی را بازی می کنند و بر تفهیم معانی ونظم و نسق آن‘ دلالت دارند. و این موضوع‘ تحقیق گسترده ای را می طلبد که در این مقال‘ همراه با مصداق از نمونه قرآنی آمده است.

در بررسی برخی از شیوه های معنی شناسی نخست سخن از شناخت وحدت و انسجام معنی است ‘ و اینکه اجزای سخن‘گاه از واحدهای بسیط‘تشکیل می شوند‘وگاه از واحدهای مرکب. امام بلاغت((عبدالقاهر)) ‘ نخستین کسی است که از این نوع سخن یاد کرده‘و میگوید: (( نوعی سخن داریم که ساختار جمله ها و بافت داخلی آنها و شبکه های فرعی به گونه ای است که نشان از انسجام معنی ترکیبی واحد است.)) آنگاه سه نمونه ارائه میدهد که از آنها میتوان نتیجه گرفت که ساختار درونی و بافت مشبک فرعی جمله ها سبکهای متفاوت دارد. 1- سبک عطف –یک یا چند جمله – اصلی یا فرعی – شرطی یا غیر شرطی .2- سبک صله و موصول‘تداخل مفرد یا جمله فرعی دیگر در صله.مقاله در سبک دوم به تحلیل نمونه هایی از آیات پایانی سوره مبارکه ((فرقان))‘پرداخته و 13‘آیه را درباره یک ساختار یعنی ((شناخت عبادالرحمن)) ونخبگان امت می آورد. ساختاری که نهادش ‘ فقط عبدالرحمن است. وسنگهای زیربنای آن از گزاره های متداخل ومشبک تشکیل می گردد‘و 8 گزاره را با یک متد‘-متد صله و موصول- برای یک نهاد ارائه میدهد‘و نهاد را چنان مشخص وممتاز می گرداند که جای هیچ شک و تردیدی باقی نمی گزارد.