امیرحسین غلامزاده نطنزی

موسیقی پدیده ای اجتماعی است که با بیشتر عرصه های زندگی بشر امروز پیوند خورده است. در سال های اخیر موسیقی هایی در سطح جامعه ما رواج یافته است که خواستگاه بومی ندارند. در واقع این دست از موسیقی ها سبک های جدیدی هستند که بخشی از ارزش های فرهنگی جامعه را به چالش کشیده اند. در این میان جوانان به عنوان مصرف کنندگان اصلی این نوع موسیقی ها شناخته می شوند. از آنجا که در شهر تهران به عنوان پایتخت ایران، بخش زیادی از جمعیت را جوانانی تشکیل می دهند که مصرف موسیقی آن ها در حد بالایی است و نیز در سال های اخیر اقبال گسترده ای به سبک های جدید موسیقی از جمله موسیقی زیرزمینی پیدا کرده اند، در این تحقیق بر آن شدیم تا به تحلیل و تبیین این موضوع بپردازیم. سؤال اصلی تحقیق عبارت بوده است از این که به چه دلیل این موسیقی ها در سطح جامعه رواج یافته اند؟ و آیا وجود نیازهایی در سطح جامعه است که منجر به مصرف گسترده این گونه موسیقی ها شده است؟ در این بررسی از رویکرد استفاده و خشنودی بهره برده ایم و با استفاده از نمونه گیری خوشه ای، تعداد 264 نفر از دانش آموزان پایه سوم متوسطه را در دبیرستان های دخترانه و پسرانه مناطق 3، 8 و 18 شهر تهران، به عنوان نمونه تحقیق مورد مطالعه قرار دادیم. داده های مورد نیاز به کمک پرسش نامه گردآوری شدند. نتایج تحقیق نشان داد که: نیاز شناختی، نیاز گریز از تنش، نیاز انسجام بخش شخصی و نیاز عاطفی به ترتیب بیشترین اثرگذاری را بر نوع مصرف موسیقی داشته و تأثیر نیاز انسجام بخش اجتماعی در آزمون فرضیات مورد تأیید قرار نگرفت.

این مقاله سعی میکند براساس نظریه منش و میدان بوردیو و با استفاده از روش پیمایش و میدانی و با مطالعه رابطه منش جوانان تهرانی و مصرف موسیقایی آنها به برخی پرسش ها پاسخ دهد. برجسته شدن تمایزهای مبتنی بر مصرف انواع متفاوتی از موسیقی به ویژه موسیقی غیر ایرانی در بین جوانان کشور ، پرسش های زیادی را در مورد ساختیافتگی آنها، ماهیت این گرایش ها و میزان توفیق سیاست های فرهنگی مطرح کرده است. مطالعه ما نشان میدهد که تنوع قابل ملاحظه ای در مصرف انواع موسیقی در بین افراد مورد مطالعه وجود دارد و این الگوها با منش های مورد بحث بوردیو از قبیل پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی، منطقه محل سکونت، رشته تحصیلی، قومیت و جنسیت جوانان رابطه معناداری دارند. به لحاظ اهمیت تاثیر این متغیرها، مطالعه نشان میدهد که منطقه محل سکونت، پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی، رشته تحصیلی و جنسیت افراد به ترتیب بیشترین تاثیر را بر روی نوع موسیقی مورد مصرف دارند و متغیر قومیت در این خصوص هیچ گونه تاثیری ندارد. یافته های پژوهش در زمینه تنوع در انواع مصرف موسیقایی و تاثیرات متغیرهای زمینه ای و اقتصادی و اجتماعی، بیانگر نضج و رواج سبکهای متفاوت موسیقایی و پیدایش نوعی گرایش خرده فرهنگی در درون فرهنگ کلی است که به نوبه خود عدم موفقیت سیاست های فرهنگی رسمی را در خصوص جوانان در سازگاری با فرهنگ کلی (حاکم) برجسته میسازد.