فرهاد قربان دوردی نژاد

متخصصان و کارشناسان تعلیم و تربیت در مباحث خود از اصطلاحاتی همانند (صنعت آموزش و پرورش)، «مهندسی تعلیم و تربیت»، «رهبری آموزشی»، «ارزش افزوده دانش آموز»، «تولید دانش آموز ماهر»، «محصول آموزش و پرورش»، «مشتری آموزش و پرورش»، «راندمان تدریس»، «کیفیت کلاس»، «شاخص های ارزیابی» و… استفاده می کنند. این امر نشان می دهد که موفقیت های بخش صنعت، تاثیر زیادی در آموزش و پرورش داشته است؛ بنابراین، پیش از آنکه به بحث درباره امکان استفاده از تجارب بخش صنعت در آموزش و پرورش بپردازیم، بهتر است درباره چگونگی این امر سخن بگوییم. بی شک، مدیریت کیفیت جامع بیشترین تاثیر را در ادبیات نوین آموزش و پرورش داشته است. تلاش های گسترده ای برای اجرای اصول مدیریت کیفیت جامع در آموزش و پرورش انجام شده است اما هنوز در مراحل ابتدایی کار هستیم. برخی از مدارس و دانشگاهها این اصول را در زمینه های بخش صنعت و با اهداف خاصی به کارگرفته اند ولی به کارگیری مدیریت کیفیت جامع در قلب تعلیم و تربیت یعنی در فرایند یاددهی- یادگیری- کمتر مورد توجه بوده است. این مقاله می کوشد با ارایه تعریفی از مدیریت کیفیت جامع، اصول چهارده گانه ادوارد دمینگ در صنعت و دلالت های آن در آموزش و پرورش به راهبردهای کیفیت در فرایند یاددهی- یادگیری در کلاس درس بپردازد. در انتها نیز یک الگوی طرح درس نمونه مبتنی بر مدیریت کیفیت جامع مطرح شده است.

مطالعة حاضر را با هدف ساخت، رواسازی و پایاسازی پرسش نامة انگیزش و نگرش یادگیری زبان انگلیسی انجام دادیم. برای رسیدن به این هدف، از پرسشنامه فارسی مجموعه آزمون نگرش و انگیزش گاردنر در یادگیری زبان انگلیسی استفاده کردیم. با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، نمونة 245 نفری (135 پسر و 110 دختر) از دانشجویان کارشناسی در رشته های مختلف دانشگاه های تهران را برگزیدیم و پرسش نامه را روی آنان اجرا کردیم. این مطالعه دارای دو سؤال پژوهشی است: 1. آیا پرسش نامة انگیزش و نگرش یادگیری زبان خارجی، از روایی لازم برخوردار است؟ و 2. آیا پرسش نامة انگیزش و نگرش یادگیری زبان خارجی پایایی لازم را دارد؟ برای ارزیابی پایایی و روایی ابزار (پرسش نامه و عوامل)، از روش روایی سازه (تحلیل عامل تأییدی) و پایایی (محاسبة ضریب آلفای کرونباخ) استفاده کردیم. پایایی این پرسش نامه از طریق محاسبة آلفای کرونباخ 937/0 به دست آمد. در نتایج حاصل از محاسبة تحلیل عامل تأییدی، چهار عامل را شناسایی کردیم که نگرش دربارة اهمیت زبان، نگرش والدین نسبت به یادگیری زبان فرزندان، نگرش نسبت به سخنگویان بومی و انگیزة گرایشی نسبت به یادگیری زبان را اندازه گیری می کنند. با درنظر گرفتن نتایج این پژوهش، می توانیم بگوییم که این پرسش نامه از پایایی و روایی مناسبی برخوردار است و عوامل به دست آمده یک مدل مناسب مفهومی را دربارة نگرش و انگیزش یادگیری زبان انگلیسی زبان آموزان ایرانی ایجاد می کنند. تحقیق حاضر مانند تحقیقات قبلی نشان داد که این پرسش نامه از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است و عوامل به دست آمده از تحلیل عاملی می توانند انگیزش و نگرش یادگیری زبان خارجی دانشجویان را به گونه ای مناسب اندازه گیری کنند.

تدریس فکورانه و سبکهای تدریس از عوامل اصلی پیشرفت حرفه ای تدریس به شمار می آیند و معلمان زبان خارجی با سطح بالای تدریس فکورانه و سبکهای تدریس مناسب، می توانند مؤثرتر تدریس کنند. این پژوهش به منظور بررسی نقش تدریس فکورانه و سبک تدریس معلمان زبان در پیشرفت درسی زبان آموزان انجام شده است. برای تحقق بخشیدن به این امر، هفتاد معلم زبان انگلیسی دوره متوسطه استان قزوین (سوم دبیرستان) در این مطالعه شرکت داده شدند. داده های پژوهش با استفاده از دو پرسشنامه تدریس فکورانه،ترجیحات سبک تدریس معلمان و نمرات نهایی دانش آموزان هر معلم گردآوری شد. نتایج پژوهش نشان داد که رابطه معناداری میان تدریس فکورانه و سبک تدریس معلمان وجود دارد. همچنین مشخص شد که از میان شش مؤلفه تدریس فکورانه معلمان، عوامل عاطفی و اخلاقی به طور معنادار می توانند سبک تدریس معلمان را پیش بینی کنند. در بررسی نقش تدریس فکورانه معلمان و سبک تدریس آنها در دستاوردهای دانش آموزان سطح بالا و سطح پایین،نتایج حاکی از آن بود که عامل اول می تواند دستاوردهای دانش آموزان را پیش بینی کند؛ همچنین اثبات شد که از میان عوامل تدریس فکورانه، عامل فراشناختی می تواند به طور معنادار دستاوردهای دانش آموزان را پیش بینی کند. این پژوهش بیانگر آن است که توجه به عوامل تدریس فکورانه و سبک تدریس معلمان در کلاس های پیش از خدمت و ضمن خدمت معلمان می تواند رشد حرفه ای معلمان را مؤثرتر سازمان دهی کند.