محمدسهیل بهرام نسب

«روش شناسی اجتهاد»، شناسایی توصیفی یا تحلیلی مراحلِ منضبطِ فرایند استنباط حکم شرعی و «روش اجتهاد»، شیوه ای است که در آن، فقیه براساس مبانی پذیرفته شده، استدلالی را سامان می دهد و بر پایه آن استنباط می کند. روش تجمیع ظنون (روش تحلیلی) و روش صناعت محور (روش تطبیقی) دو روش محوری در روش های اجتهاد است که مکتب فقهی قم از روش اول و مکتب فقهی نجف از روش دوّم بهره برده و هر روش، دارای مختصات، آثار مترتّب بر روش و گام های تولید فتوا است. با بررسی روش اجتهادی دو مکتب فقهی قم و نجف و مقایسه آن با مختصات روش اجتهادی این کتاب، این نتیجه به دست آمده است که روش اجتهادی این کتاب، روشی « تحلیلی - تاریخی - واقعی» است که می توان آن را، روش اجتهادی جامع نگر یا جامعیّت محور نامید که جامع بین فقه سنتی (اصالت) و فقه نوین (معاصرت) می باشد. به نظر می رسد روش شناسی اجتهاد این کتاب می تواند مقدّمه ای بر کشف مکتب فقهی مؤلّف ژرف اندیش و جامع نگر آن باشد. نواندیشی های فقاهتی این کتاب که بیشتر در باب «امان» یافت می شود، شامل نواندیشی های محتوایی، ساختاری و محصول جدید علمی است.