سهیلا ترابی فارسانی

سهیلا ترابی فارسانی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۲ مورد.
۴۱.

تحلیل عملکرد دولت مرکزی و حاکمان محلی آذربایجان در رویارویی با شورش شیخ عبیدالله شمزینی (1297و1298ق/1880و1881م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۴۰) 115-133

کلید واژه ها: ناصرالدین شاه میرزاحسین سپهسالار نیروهای نظامی شیخعبیدالله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۷۰۷
شورش شیخ عبیدالله شمزینی، به مثابه یکی از بحران های مهم سیاسی اجتماعی دوره قاجار، از زوایای گوناگون شایان تأمل است. این شورش در سطح عالی ترین مقام های حکومت ایران واکنش هایی در پی داشت. عمر شورش شیخ عبیدالله کوتاه بود؛ ولی باتوجه به زمینه ها و ابعاد و پیامدهای داخلی و خارجی آن، از وقایع مهم اواخر دوران ناصری محسوب می شود. بررسی اسناد دوره موضوع بحث نشان می دهد برای ایران، مسائل مربوط به شیخ عبیدالله بسیار مهم بود و ذهن دولتمردان قاجار را به خود مشغول کرده بود. این نوشتار از زاویه تحلیل عملکرد دولت مرکزی و حاکمان محلی آذربایجان در رویارویی با شورش شیخ عبیدالله شمزینی (1297و1298ق/1880و1881م)، به موضوع نگریسته و توصیف و تحلیل رویدادها به روش کتابخانه ای و اسنادی انجام شده است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که عملکرد نیروهای نظامی که برای مقابله با شورشگران به کار گرفته شد بر مهار بحران چه ﺗﺄثیری گذاشت. به نظر می رسد بخش عمده ای از ناکارآمدی حکومت در مدیریت بحران شیخ عبیدالله را باید در ضعف عملکرد و مدیریت غلط دولت مرکزی و شخص ناصرالدین شاه قاجار، در مقام عالی ترین مدیر بحران، دانست. تعامل ضعیف بین دولت مرکزی با حکومت آذربایجان و ضعف ساختاری و کارکرد نادرست دستگاه های مرتبط، ازجمله قوای دولتی، از دیگر مؤلفه های ناکارآمدی در مدیریت این بحران است.
۴۲.

تحلیل اسامی مدارس لرستان در عصر پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 253 - 276

کلید واژه ها: لرستان پهلوی اسامی مدارس خانواده سلطنتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۹ تعداد دانلود : ۴۲۵
نهاد آموزش رسمی دارای ظرفیت بالایی جهت گسترش و تثبیت ایدئولوژی حاکم بر جامعه است. در این راستا حکومت پهلوی از اهمّیت، جایگاه و ظرفیت های آموزش و پرورش در راستای دیدگاه های کلی خود و در جهت پیشبرد اهداف حکومت بهره گرفته است. انتخاب نام مدارس با عناوین همسو با ارزش های حکومت مثالی از ظرفیت های استفاده شده در آموزش و پرورش دوره پهلوی، به منظور القاء و تثبیت ارزش ها است؛ بنابراین انتخاب نام مدارس ارتباط مستقیمی با دیدگاه های حاکم داشته است. هدف این پژوهش بررسی اسامی انتخاب شده برای مدارس شهرها و بخش های استان لرستان در دوره پهلوی است. در این مقاله تلاش شده است تا به روش توصیفی تحلیلی و بر اساس اسناد و مدارک آرشیوی و همچنین با استفاده از نمودار و جداول به این سؤالات پاسخ داده شود: برای مدارس لرستان در دوره پهلوی اول و دوم بیشتر از چه عناوینی استفاده شده است؟ عوامل مؤثر در انتخاب نام مدارس لرستان چه بوده است؟ چه ارتباطی میان دیدگاه های حکومت پهلوی و نام مدارس استان وجود دارد؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که دیدگاه های کلی حکومت پهلوی با مؤلفه های ایدئولوژیکی همچون ملی گرایی، تأکید بر زبان فارسی، باستان گرایی و تمرکز گرایی، از طریق مسؤلین دولتی و نمایندگی ها و ادارات آموزش و پرورش در بخش ها و شهرستان های لرستان در انتخاب نام مدارس استان تأثیر مستقیم داشته است و نوع اسامی انتخابی مدارس در دوره پهلوی اول نسبت به دوره دوم، متأثر از حوادث تاریخی و جابه جایی قدرت، تفاوت  های اساسی دارد.
۴۳.

تحلیل تاریخ نگاری محلی ایران پسامشروطه (1336-1324ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ (پیاپی ۱۰۹) 213 - 230

کلید واژه ها: تاریخ محلی قاجار مشروطیت تاریخ نگاری ملی گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۳۴۲
تاریخ نگاری محلی دوره قاجار، تحت تأثیر تحولات سیاسی اجتماعی این دوره دگرگونی هایی یافت. این پژوهش با معرفی 6 اثر از تاریخ نگاری محلی پسامشروطه، سه شاخص را در آنها بررسی می کند: ملی گرایی (باستان گرایانه)؛ بازتاب وقایع سیاسی مشروطه در این آثار؛ و فقدان نگرش و چشم انداز برون مرزی. هدف پژوهش میزان تأثیرپذیری تاریخ های محلی پسامشروطه از جنبش مشروطه و مواضع نویسندگان در این خصوص است. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای و با شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی داده ها پرداخته است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که تاریخ بختیاری و تاریخ دلگشای اوز طرفدار مشروطه و تاحدی آشنا با مفاهیم ملی گرایی بوده است و به گونه ای وقایع مشروطه در آنها بازتاب یافته، ولی دو اثر مخالف مشروطه، آثارالرضا و تاریخ نصف جهان به ملی گرایی و وقایع مشروطه بی اعتنا بوده و دو اثر بندرعباس و خلیج فارس و تاریخ لارستان که موضعی بی طرفانه ابراز کرده اند؛ ملی گرایی را بازتاب داده، اما به وقایع مشروطه نپرداخته اند و درمجموع تمامی آنها چشم اندازی گسترده و برون مرزی نداشته اند.
۴۴.

شرکت اتحادیه: از صرافی تا چالش های تجارت (از خلال اسناد بایگانی اتحادیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال سی ام پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۹) 54 - 78

کلید واژه ها: شرکت اتحادیه تجارت صرافی شرکت های تجاری قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۲ تعداد دانلود : ۸۹۵
هدف: ادغام ایران در اقتصاد جهانی، عصر امتیازات و ورود سرمایه های بیگانه، پیروزی جنبش مشروطه، جنگ جهانی اول و روی کارآمدن دولت پهلوی هرکدام چالش ها و فرصت های بسیاری را برای تجار و مؤسسان شرکت های تجاری فراهم کرد.پژوهش حاضر به دنبال بررسی فعالیت های صرافی و تجاری شرکت اتحادیه و چالش های پیش روی این شرکت است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش مبتنی بر روش اسنادی و با تکیه بر اسناد آرشیو خصوصی شرکت اتحادیه انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: شرکت اتحادیه با پیروزی جنبش مشروطه فعالیت خود را متنوع و گسترده کرد و در دورانی نیز به واسطه گری برای شرکت های خارجی پرداخت. این شرکت در ادامه به توان مالی خود افزود و کوشید با سرمایه های خارجی به رقابت بپردازد.
۴۵.

بررسی روند چگونگی شکل گیری و گسترش نهاد نوین پست در دوره قاجار و پهلوی اول(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵۱ 105 - 122

کلید واژه ها: چاپار پست دوره قاجار پهلوی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۳ تعداد دانلود : ۴۹۰
زمان روی کارآمدن قاجارها، هیچگونه سیستم ارتباطی منظمی در کشور وجود نداشت. کشور از یک دوره نسبتاً طولانی جنگ و کشمکش های نیروهای سیاسی برای دست یابی به قدرت، آسیب جدی دید بود و بسیاری از زیرساخت های ارتباطی شبکه حمل و نقل خصوصاً چاپارخانه ها نابود شده بود. در زمان نادرشاه، حتی سربازان شاغل در این مراکز به میدان های جنگ فراخوانده شده بودند؛ در نتیجه هیچ سازمان رسمی جهت فرستادن اطلاعات از یک بخش به بخش دیگر از کشور، حتی بین والیان و دولت مرکزی وجود نداشت. اصلاحات عمیق دامنه دار و وسیعی در خطوط ارتباطی و شبکه حمل و نقل در دوره پهلوی ایجاد شد. راههای شوسه ساخته شد بنابراین ساختمان پست مرکزی در تهران و برخی از نواحی شهری بزرگ ساخته شد. هدف پژوهش حاضر، بررسی روند چگونگی شکل گیری و گسترش نهاد نوین پست در دوره قاجار و پهلوی ایران بود. روش این پژوهش تاریخی از نوع تحلیلی است که بر پایه مطالعات و بررسی های کتابخانه ای و اسناد آرشیوی است. گردآوری داده ها پس از نقد و بررسی آنها مورد تفسیر و تحقیق قرار گرفت.
۴۶.

تحلیل اسطوره جمشید نقل شده در شاهنامه و تاریخ های اسلامی با رویکرد نقد کهن الگویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 87 - 104

کلید واژه ها: اسطوره کهن الگو جمشید شاهنامه تاریخ های اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۲ تعداد دانلود : ۴۷۴
تمامی مضامین اسطوره ای و جهان بینی اقوام ابتدایی و مفاهیم مذهبی ملت های مختلف را که نشان دهنده نمونه های عام سلوک آدمی است، باید کهن الگو نامید. این مضامین اسطوره ای در جوامع مختلف تکرارشونده و مشترک اند. در اسطوره جمشید که در شاهنامه و برخی دیگر از آثار نویسندگان مسلمان نقل شده است نیز، همچون اسطوره های سراسر جهان، نقش آفرینی کهن الگوها را مشاهده می کنیم. براساس این کهن الگوها می توان اسطوره مدنظر را تحلیل کرد. پژوهش حاضر با رویکرد نقد کهن الگویی و به روش توصیفی تحلیلی و براساس داده های کتابخانه ای تدوین شده است. هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل برخی از مهم ترین کهن الگوهای موجود در اسطوره جمشید، نقل شده در شاهنامه و تطبیق آن با مهم ترین آثار تاریخی نویسندگان مسلمان است که اسطوره جمشید را نقل کرده اند. نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که در شاهنامه و دیگر آثار ذکرشده، نقش آفرینی کهن الگوهایی همچون: کهن الگوی نبرد خیر و شر (کهن الگوی نبرد قهرمان و ضد قهرمان)، کهن الگوی آرمان شهر، کهن الگوی پرواز، کهن الگوی جشن سال نو، کهن الگوی عمر طولانی، کهن الگوی گناه در اثر فریب خوردن از نیروهای اهریمنی، کهن الگوی سایه، کهن الگوی نقاب، کهن الگوی مجازات و... مشاهده می شود. براساس این کهن الگوها، تحلیل اسطوره جمشید امکان پذیر می شود.
۴۷.

تببین الگوی مفهومی حکومت داری امیرکبیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال سی ام پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۷ (پیاپی ۱۳۷) 135 - 171

کلید واژه ها: امیرکبیر ایران قاجاریه مدیریت دولتی چارچوب مفهومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۳۸۷
پژوهش حاضر ناظر به تدوین الگویی برای مدیریت دولتی است و نگارندگان درصدداند با استفاده از علم تاریخ این فرصت را در اختیار تصمیم گیران، سیاست گذاران و مدیران دولتی قرار دهند تا بتوانند الگویی از حکومت داری را به دقت بررسی کنند. یکی از بهترین الگوها در این باره، حکومت داری امیرکبیر است. در این مطالعه با پیروی از رویکرد چارچوب مفهومی و با بهره گیری از روش پژوهش اسنادی با محوریت مطالعه و بررسی کتب و متون دست اول، داده های مهم موجود در منابع تاریخی استخراج شده است که ضمن نقد و بررسی در قالب طرحی اکتشافی و استقرایی، تصویری نسبتاً مشخص از شیوه حکومت داری امیرکبیر ارائه شده است. چارچوب مفهومی پیشنهادی این پژوهش مشتمل بر 189 مفهوم است که در قالب 23 مقوله، 12 تم و 6 بُعد ساماندهی شده است. مفاهیم استخراج شده نیز دسته بندی شده و هر دسته در یک مقوله گنجانده شده است و مقولات هم دسته در یک تم قرار گرفته اند و تم های هم دسته ابعاد را تشکیل داد ه اند. ابعاد شناسایی شده عبارت است از: اقدامات سیاسی، اقدامات فرهنگی، اقدامات بروکراتیک، اقدامات حفاظتی، اقدامات اقتصادی و اقدامات اجتماعی؛ که با هم اندیشی کانون خبرگان به دست آمده است. چارچوب مذکور مبنایی برای درک جوانب مختلف حکومت داری امیرکبیر ایجاد کرده و در نهایت الگویی مفهومی از اقدامات این سیاستمدار ارائه داده است که می تواند دستمایه مدیران و سیاست گذاران مدیریت دولتی در ایران باشد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که می توان از داده های تاریخی برای تعریف مفاهیم جدید و مؤلفه های جدید در مدیریت دولتی استفاده کرد.
۴۹.

علل همگرایی در نهضت های شیعی - صوفی روزگار تیموریان (با تأکید بر نقش علوم غریبه)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 23-54

کلید واژه ها: نوربخشیه مشعشعیان تشیع تصوف تیموریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۱۹۸
نهضت های شیعی_صوفی روزگار تیموریان بر بستر مؤلفه هایی مشترک بروز و ظهور یافت. رهبران این نهضت ها با درک الزامات زمانی و محیطی و با اغتنام فرصت تلاش کردند ضمن بهره گیری از مؤلفه های مشترک موجود و به کارگیری همه ظرفیت ها به موفقیت هایی دست یابند. آن ها هوشمندانه و البته بلندپروازانه سعی کردند از خلأ حاصل از سقوط خلافت عباسی و زوال قدرت ایلخانان سود جسته و با استفاده از اطاعت پذیری صوفیه، در کنار برانگیزانندگی آموزه های انقلابی تشیع و قدرت بسیج کنندگی بالقوه ی مهدویت، زمینه هم گرایی این نهضت ها را فراهم نمایند.سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه در این زمینه نقش برجسته ای داشتند. این پژوهش بدنبال پاسخ به این سوال است که تحت تأثیر چه عواملی مؤلفه های مشترک سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه موجب همگرایی این گروه ها شد؟ به نظر می رسد مهمترین عامل همگرایی نهضت های شیعی_صوفی، تسامح مذهبی مغولان می باشد. ضمن آنکه وجود ادعاهای مشترک و ظهور دراویش بزرگ با چهره ای موجه که دوستدار اهل بیت علیهم السلام نیز بودند هم می تواند از دیگر عوامل تأثیرگذار در این زمینه باشد .چرایی این نزدیکی و همگرایی، مساله اصلی این پژوهش است که تلاش خواهد شد با نگاهی تحلیلی، توصیفی ضمن نقد و بررسی مؤلفه های مشترک سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه، به رمزیابی علل همگرایی نهضت های یاد شده پرداخته شود.
۵۰.

بازتاب فدک درکتاب های تاریخ اسلام ایران (از سال 1358تا1397ه.ش)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 95-114

کلید واژه ها: فدک تاریخ نگاران ایرانی اسلام خلفا فاطمه زهرا ‏‫(س)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۱۴۵
فدک زمینی وسیع با کشاورزی حاصلخیز و چشمه های پر آب بود که پس از شکست خیبر، یهودیان آن را بدون مقاومت و با پیمان صلحی مشابه پیمان خیبر، تسلیم پیامبر(ص) نمودند. چون فدک بدون جنگ فتح شده بود،نصف درآمد آن «خالصه» رسول خدا گشت، و تا روز رحلت پیامبر (ص) در اختیار حضرت فاطمه (س) قرار داشت. پس از رحلت پیامبر اسلام (ص)، ابوبکر از واگذاری زمین مذکور خودداری کرد و بر سر مالکیت فدک اختلاف به وجود آمد . با توجه به نگارش کتاب های متعدد تاریخ اسلام در ایران، دراین پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و در پاسخ به این پرسش که پژوهشگران ایرانی تاریخ اسلام چگونه به موضوع فدک نگریسته اند؟ کوشیده شده با در نظر داشتن چگونگی بازتاب موضوع فدک در کتاب های تاریخ اسلام ، دیدگاه نویسندگان کتاب های یاد شده مورد بررسی قرار داده شود. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد، موضوع فدک تنها در ده درصد کتاب های تاریخ اسلام هیچ گونه اشاره ا ی نشده است . در 70 درصد پژوهش ها به تفصیل و در 20 درصد به صورت گذرا بازتاب یافته اند . فدک غالبا با نگرش های شیعی و از دیدگاههای سیاسی ، اقتصادی و با محوریت ارث و استدلال حقانیت و مالکیت حضرت فاطمه(س) نسبت به فدک در کتاب های تاریخ اسلام که بین سالهای 1358 تا 1397 به رشته تحریر در آمده مورد بررسی قرار داده شده است .
۵۱.

واکاوی تداوم عناصر اندرزنامه نویسی سیاسی باستان در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 131-152

کلید واژه ها: اندرزنامه دوره قاجار سیاست عدالت پادشاه مردم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۷۲
اندرزنامه های سیاسی اگرچه آثاری هستند که در زمینه سیاست و تأملات سیاسی در ایران و اسلام و با هدف توصیه رفتار مناسب در زندگی سیاسی و تأثیرگزاری بر رفتار سیاسی صاحبان قدرت به رشته تحریر درآمده است، اما این اندرزنامه ها به مباحث اخلاقی و اجتماعی نیز می پردازد. محور مباحث اندرزنامه نویسان سیاسی، ارائه چارچوب قدرت حاکم، حفظ و اصلاح آن است. اندرزنامه ها به تفاسیر و توجیهات خود مبتنى بر اصولى چون توأمان بودن دین و سیاست، عدالت، اخلاق و دین، تجربیات پیشینیان و پند و حکمت قرار پرداخته اند. هدف اندرزنامه ها ارائه چگونگی رفتار مناسب در «کسب قدرت» و «حفظ قدرت» است. اندرزنامه های سیاسی به چگونگی کارکرد نظام سیاسی و تأثیر عوامل موجود در تولید و توزیع قدرت سیاسی می پردازند. یافته های این مطالعه نشان داد هدف عمده اندرزنامه های دوران قاجار یافتن راه حل هایی عملی است برای خارج کردن کشور و رعیت از وضعیتی که عموماً آن را اسفناک ارزیابی می کنند. از این منظر اندرزنامه های عصر قاجار تفاوت های زیادی با نوشته های پیشینیان دارند. از دلایلی که باعث شده رسائل عصر قاجار در زمره اندرزنامه نویسی جای داده شوند آن است که مخاطب بسیاری از آنها، همچون متون پیشینیان، اول شخص کشور است. مهمترین وجوه عنصر تداوم در سیاست نامه های قاجار مباحثی چون عدالت، تمرکز بر قدرت پادشاه، قانون، رابطه شاه و رعیت (مردم) و پیوند دین و سیاست می باشد.
۵۲.

تبیین و تحلیل شبکه ارتباطی شهرهای ساسانی و نقش این شبکه در فتوحات اعراب

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸ ۱۳۲-۱۱۵

کلید واژه ها: ساسانیان اعراب شهرهای ساسانی فتح شبکه ارتباطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۲۶۷
قلمروهای گسترده حکومت های ایران باستان، در نگاه نخست، افزون بر نمایش اقتدار و تسلط شاهنشاهان، این پرسش را در ذهن مخاطب شکل می دهد که حکومت های مرکزی چگونه سلطه خود را بر این مناطق گسترش داده، از این سرزمین ها در برابر تهدیدات خارجی دفاع می کردند. در شاهنشاهی وسیع ساسانی، یکی از سیاست های شاهنشاهان این سلسله برای گسترش سلطه خویش بر کشور، بنای شهرهای جدید و احیاء شهرهای کهن بود. این اقدامات لزوم احداث و بازسازی مسیرهای بین شهری را برای جا به جایی کالاها و سپاهیان به وجود آورد، به گونه ای که به تدریج شبکه ای گسترده متشکل از شهرها و مسیرها شکل گرفت. در این شبکه، شهرها نقش گره هایی را داشتند که منابع و تدارکات لازم را برای دولت مرکزی کنترل و فراهم می کردند؛ بنابراین می توان فرض کرد این شبکه شهری علاوه بر گسترش قدرت، بر سقوط ساسانیان نیز تأثیرگذار بوده است. این پژوهش با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که شبکه ارتباطی شهرهای ساسانی چه نقشی در فتوحات اعراب داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهند که شبکه ارتباطی گسترده شهرهای ساسانی نَه تنها لشکرکشی و جابه جایی سپاهیان اعراب را تسهیل کرد، بلکه آن ها توانستند با مسدودسازی راه های پشتیبانی، توان دفاعی شهرها را تضعیف ساخته، با در اختیار گرفتن نقاط اتصال این شبکه، یعنی شهرها، حضور و سلطه خود را تثبیت کنند.
۵۳.

تبیین و تحلیل سازوکار شکل گیری شهر سازی در شاهنشاهی ساسانی(224-651م.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 187 - 213

کلید واژه ها: ساسانیان شهرسازی کشورداری سازه های آبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۱۸۱
شهرسازی در دوره ساسانی همواره مورد توجه پادشاهان این سلسله بوده و اهمیّت آن را می توان از نام بسیاری از شهرهای کنونی دریافت که هنوز نام برخی از پادشاهان این سلسله را بر خود دارند. ساخت و نام گذاری شهرها با ترکیبی از نام پادشاه یا ایران با کلمه فرّه، گویای گرایش های ملّی و مذهبی آن ها و تلاش برای اثبات مشروعیت خویش است. این پژوهش با یهره گیری از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که چه عواملی برساز و کار شکل گیری شهرسازی در دوره ساسانی مؤثر بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهند که عوامل جمعیت شناختی، ساخت سازه های آبی، دفاع از مرزهای کشور و همچنین مقابله با مدعیان سلطنت از عوامل شکل گیری شهرهای ساسانی محسوب می شوند. این عوامل با یکدیگر و با شکل گیری شهرها رابطه تعاملی داشته اند، به گونه ای که گاهی ایجاد سازه های آبی ساخت شهر جدید را میّسر می نمود و گاهی همانند فلات مرکزی ایران، انتقال جمعیت ، امکان آبادانی و ساخت سازه های آبی و در نتیجه گسترش شهرها در مسیر این سازه ها را فراهم می کرد.
۵۴.

تحول گفتمان روزنامه های روشنفکری در قبل و بعد از جنبش مشروطه (با تکیه بر قانون، روح القدس و صوراسرافیل)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پنجم زمستان ۱۳۸۸ شماره ۱۷

کلید واژه ها: روشنفکران ترقی خواهی صوراسرافیل قانون روح القدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶
جریان روشنفکری ایران پیش از پیروزی انقلاب مشروطه و در پی فرستادن دانشجویان ایرانی به اروپا و آشنایی آنان با مبانی و مفاهیم اندیشه مدرن زاده شد. یکی از ابزارهای طرح افکار جدید روشنفکران ایرانی نشر روزنامه بود. در این بین، روزنامه قانون که به دست میرزا ملکم خان در لندن منتشر می شد طیف مهمی از اندیشه های جدید را نمایندگی می کرد و بر جریان فکری در درون کشور بسیار تاثیر نهاد. میرزا ملکم خان در روزنامه قانون اصلاح گری ترقی خواهانه را تبلیغ می کرد و دگرگونی ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور را بر الگویی مبتنی بر گونه ای لیبرالیسم محدود و هدایت شده استوار ساخته بود. پس از پیروزی مشروطیت روزنامه رادیکال و تاثیرگذار صوراسرافیل به مدیریت و نویسندگی میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و میرزا علی اکبرخان دهخدا نماینده جریان رادیکال روشنفکری پس از پیروزی انقلاب مشروطه به شمار می رفت، که از یک سو به آزادی خواهی سیاسی لیبرالی و از سوی دیگر به عدالت اقتصادی سوسیالیستی باور داشت. روشنفکران رادیکال پس از پیروزی انقلاب مشروطه، افرادی از طبقه میانه حال بودند که به رادیکالیسم دمکراتیک باور داشتند. پس از پیروزی انقلاب مشروطه، جریانی تندرو و افراطی که پیشینه روشنفکری نداشت و آبشخور عقیدتی آن سنت برابری جویانه اسلامی بود، سربرآورد. روزنامه روح القدس به مدیریت و نویسندگی شیخ احمد تربتی ملقب به سلطان العلما خراسانی، ناشر آرای این دسته از مشروطه طلبان برابری خواه بود که از مشروطه، عدل را در مفهوم سنتی آن خواهان بودند و از آن نه ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عادلانه که کنش دادگرانه فرد عادل را فهم می کردند.
۵۵.

والیان ایل شادلو و طوایف ساکن در ولایت آلاداغ، در عصر افشاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۲۴) 76 - 100

کلید واژه ها: آلاداغ افشاریه ایل شادلو طایفه والیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۲۳۵
هدف : بررسی نقش و جایگاه حکمرانی والیان ایل شادلو و طوایف ساکن در «ولایت آلاداغ»، در تحولات نظامی و سیاسی ایران در عصر افشاریه. روش/رویکرد پژوهش : با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و ازطریق جست وجو در متون تاریخی، ادبی و اسناد نقش مذکور بررسی و تحلیل می شود. یافته ها و نتیجه گیری : «ولایت آلاداغ» در عصر افشاریه مرکز حکمرانی والیان ایل شادلو و محل استقرار ده ها طایفه مختلف بوده است که مقارن با حاکمیت صفویان از کردستان ترکیه به خراسان کوچانده شدند و در این سرزمین ساکن شدند. به نظر می رسد والیان ایل شادلو و طوایف ساکن در «ولایت آلاداغ» در دولت افشاریه حضوری جدی و اثرگذار داشته اند. آن ها که از نیرومندترین حکمرانان و طوایف کرد در خراسان شمرده می شدند کوشش این والیان  معادلات سیاسی و نظامی در مخالفت و سپس در موافقت با حکومت نادرشاه و جانشینانش به هم ریخت. ایشان درنهایت به یکی از متحدان اصلی نادر در لشکرکشی هایش تبدیل شدند. ایشان علاوه مرزداری، در نبرد با عثمانی ها، افغان ها و ترکمن ها حضور  فعال داشتند و همواره  پشتیبان نادرشاه و جانشینانش بودند.
۵۶.

تأثیر تجارت بر«اقتصاد شهری» اصفهان درعصر شاه عباس اول(996-1038ه ق.)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 109-132

کلید واژه ها: صفویه اصفهان شاه عباس اقتصاد شهری تجارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۱۳۱
اقدامات و اصلاحات شاه عباس اول آغازگر یک دوره تحول وتوسعه در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی تاریخ ایران است و مرکز این تحول شهر اصفهان می باشد. براساس اندیشه ها و سیاست های شاه عباس ومشاوران وی ساختار اقتصادی ایران دستخوش تحول قرار گرفت. یکی از جنبه های تحول اقتصادی این دوره که اثری ماندگار بدنبال داشت، شکوفایی نظام «اقتصاد شهری» اصفهان، پایتخت صفویه بوده است. شکل گیری و توسعه اقتصاد شهری اصفهان در این مقطع تاریخی تحت تأثیرعواملی چند از جمله «توسعه تجارت»، توسط شاه عباس رقم خورد. این پژوهش بدنبال پاسخ به این سوال است که اقدامات و اصلاحات شاه عباس در زمینه «تجارت» کدامند؟ و چه تأثیری در شکل گیری و توسعه نظام «اقتصاد شهری» اصفهان داشته اند؟ پژوهش حاضر تحقیقی تاریخی است که به روش توصیفی- تحلیلی بر اساس مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است. یافته های این پژوهش را می توان درسیاست های مؤثر شاه عباس به مرکزیت شهر اصفهان در تأمین امنیت، حمایت از تجّار ارامنی، تقویت وگسترش عناصرشهری و تسهیلات شهری دانست که زمینه رونق تجارت و در نتیجه توسعه اقتصاد شهری اصفهان شدند.
۵۷.

واکاوی چالش های و سیاست های امویان در اداره کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 145 - 158

کلید واژه ها: خلافت امویان کرمان چالش های اداری ولایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۴۰
کرمان در دوره باستان از زمان هخامنشیان تا پایان ساسانیان همواره ساتراپی، استان و ولایتی مستقل بوده که گاه توسط شاهزادگان ساسانی اداره می شد. این ولایت پس از فتح توسط اعراب مسلمان تا دهه 50 ولایت مستقلی نبود چراکه از نیمه دوم قرن اول هجری تا حدود سال 129 ه.ق (یا 156 ه.ق/ 779 م) ضمیمه خراسان شد. موقعیت جغرافیایی کرمان و دوری این منطقه از مرکز خلافت موجب شد تا این ولایت کانون چالش های متعدد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی گردد. در این بررسی که به روش توصیفی– تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه ای انجام یافته است، کوشش شده تا با واکاوی مشکلات و چالش های پیش روی والیان اموی در اداره کرمان، سیاست ها و اقدامات آنان مورد بررسی قرار داده شود. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که فعالیت گروه های مخالف خلافت مانند خوارج، نارضایتی مردم، فشارهای مالیاتی و استقلال والیان و عاملان حکومتی، اداره کرمان را با چالش های متعدد مواجه ساخته بود. امویان با اعزام والیان متعدد کوشیدند تا با اعمال سیاست های خشونت آمیز و سخت گیرانه شرایط را تحت کنترل خویش درآورند؛ با این حال عدم مدارای آنان با اهالی کرمان موجب از دست رفتن امنیت و موقعیت اقتصادی این ولایت شد و کرمان را هرچه بیشتر به کانون شورش ها تبدیل کرد.
۵۸.

بررسی تقابلات و تعاملات عاملان سیستانی ولایات ایران در برابر ناآرامی های قندهار و حمله افغانان به اصفهان در عصر صفوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال چهارم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۵) 428 - 440

کلید واژه ها: افغان کیانیان سیستان صفویه قندهار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۱۶
در جریان نا آرامی های برخی از افاغنه قندهار در دوره شاه سلطان حسین صفوی(1135-1105) و تسلط این گروه بر اصفهان عاملان سیستانی دولت صفوی در کرمان، قندهار، سیستان، تون و طبس در واکنش این جریان به تقابل و تعامل یا افاغنه بر آمدند. فرض اصلی این است که پراکندگی عاملان سیستانی در ایران و همجواری قندهار و سیستان، برخورد میان این دو گروه را غیر قابل اجتناب می کرد. سوال مهم در این مقاله که به آن پاسخ داده می شود این است که این عاملان چه کسانی بودند؟ ودیگر اینکه تقابلات و تعاملات آنها چه تاثیری در کیفیت و کمیت توان نظامی افاغنه داشت؟ در این مقاله که با استفاده از داده های تاریخی و با بهره گیری از روش تحلیلی- توصیفی آماده شده به این نتیجه می رسیم که این عاملان در صورت مدیریت صحیح توسط صفویان و اقدامات عاقلانه تر می توانستند از سقوط پایتخت جلوگیری کنند. کلید واژه: افغان، کیانیان سیستان، صفویه، قندهار
۵۹.

نگاهی تازه بر تامین امنیت اجتماعی دوران رضا شاه (با تاکید بر آزادی های اجتماعی- سیاسی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۱

کلید واژه ها: امنیت اجتماعی آزادی های اجتماعی - سیاسی ناامنی اجتماعی پهلوی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۰۱
در این پژوهش به بررسی تبیین و تحلیل جایگاه امنیت اجتماعی درسیاست های عصر پهلوی اول پرداخته شده است. دوره سلطنت رضاشاه به دلیل تلاش حکومت برای تأسیس دولت مدرن و گسترش غربگرایی و تلاش شخص رضاشاه و روشنفکران همراه وی برای کسب مشروعیت سیاسی از طریق پیوند دادن سلطنت پهلوی با پادشاهی های باستانی ایران، یک مقطع دوران ساز و مؤثر در شکل دهی بنیان های فکری ایران نوین به شمار می رود. در این میان ناسیونالیسم که به عنوان یکی از ایدئولوژی های اصلی و ماهوی جریان تجدد خواهی، با پیروزی انقلاب مشروطیت در فضای سیاسی و فرهنگی ایران تثبیت شده بود، از یک نقش محوری در تحولات فکری عصر پهلوی اول برخوردار شد.دولت پهلوی اول باعث تغییرات در عرصه های گوناگون حیات اجتماعی ایران شد؛ از جمله این تغییرات، دگرگونی هایی بود که در عرصه ایجاد امنیت اجتماعی و متعاقب آن ناامنی اجتماعی رخ داد. در کشور ایران با وجود تلاش هایی که در عصر رضا شاه صورت گرفت، نوسازی به ایجاد جامعه ای مدرن و توسعه یافته نینجامید. این نوشتار درصدد است تا علل ناامنی های اجتماعی که در برنامه های نوسازی پهلوی اول ایجاد شد را دریابد و به این سؤال پاسخ دهد که سیاست های عصر پهلوی اول چه پیامدهایی برای امنیت اجتماعی در برداشت و راهکارهای امنیت اجتماعی در عصر پهلوی اول چه بوده است. روش تحقیق به کار گرفته شده در این پژوهش روش توصیفی است تا از طریق آن بتوان اطلاعات تاریخی به دست آمده را بهتر تحلیل کرد.
۶۰.

تحولات سیاسی و اجتماعی مشهد در دوره حکومت ملک محمود سیستانی(1134- 1139ه.ق)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۶

کلید واژه ها: مشهد صفویه ملک محمود سیستانی نادرقلی افشار شاه طهماسب دوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۷۷
ملک محمود سیستانی که همزمان با حمله افاغنه به اصفهان بر مناطق تون و طبس حکومت می کرد، موفق شد تا با سقوط اصفهان صفویه، بر شهر مشهد و بخش های زیادی از خراسان حدود چهار سال مسلط شود. وی در بدو امر با سرکوب مخالفان در مشهد محیط امنِ توام با رعب و وحشت ایجاد کرد. در ادامه به دیگر شهرهای خراسان حمله برده و با تاجگذاری و ضرب سکه مساله ای دیگر در شرق کشور پدید آورد. در سایه این اقتدار خطر ابدالیان و ازبکان که مدتها شهر و منطقه را تهدید می کرد، رفع گردید. دست اندازی ملک محمود به اموال حرم رضوی و تغییر تولیت و همچنین برخوردهای او با رعایا و اخذ مالیات های سنگین موجبات فراهم آمدن نارضایتی عمومی شد. شاه طهماسب دوم سرانجام به کمک نادرقلی افشار مشهد را محاصره و ملک محمود دستگیر و مقتول گردید. آنچه در این تحقیق در پی آن هستیم این است که به این سؤال پاسخ داده شود که اوضاع سیاسی و اجتماعی مشهد قبل و بعد از تسلط ملک محمود چگونه بوده است؟ این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر منابع و پژوهش ها، زمینه های حضور ملک محمود در مشهد را مورد بررسی قرار داده و سلوک وی با شهروندان و اثرات این دوره در امنیت داخلی و دفع حملات خارجی را تحلیل و تشریح کند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان