داریوش پیرنیاکان

ساز تار یکی از آلات خوش طنین و خوش صدا بین سازهای دیگر موسیقی ایرانی است و برای نشان دادن حالات مخصوص موسیقی ایرانی بهترین اسباب است. در این مقاله سعی شده است که نکات تاریک و ناگفته پیرامون مکتب، شیوه و سبک های تارنوازی در 150 سال اخیر که آثار ثبت و ضبط شده از استادان بنام فن نوازندگی تار در دست داریم باز شده و به بحث و بررسی بگذاریم. در این مقاله سعی شده است تا از آثار صوتی باقی مانده از استادان دوره قاجار همچنین اوایل دوره پهلوی استفاده شده و بر روی نواخته های این استادان تحقیق و بررسی انجام گیرد. تا افتراق بین مکتب و شیوه نوازندگی باز نمایانده شود. لذا جهت پژوهش در این زمینه آثار سه تن از استادان بنام و صاحب مکتب که در عرصه موسیقی و نوازندگی تار تاثیر گذارترین استادان گذشته بوده اند تم اصلی این پژوهش قرار گرفته است. همچنین تحولاتی که بعد از انقلاب مشروطه در زمینه های مختلف هنری و اجتماعی و سیاسی بوجود آمد باعث پیدایش مکتب خاصی شد که از طرف استاد علینقی وزیری مطرح گردید و این مسئله خود سرآغاز جدا شدن شیوه های مختلف نوازندگی از مکتب استاد وزیری شد. که دراین پژوهش به نکات تخصصی و هنری هر کدام ازمکاتب و شیوه های جدا شده از این مکتب ها اشاره شده است.

ادوار موسیقی پر است از سوءاستفاده های بیش از اندازه از آن برای لذت رانی حاکمان و زورگویان تاریخ، به طوری که این امر باعث ایجاد نگرش منفی جامعه نسبت به موسیقی شده است. به نظر می رسد همراهی و ملازمت رقص زنان بی پروا و پسربچگان زیبا و همراهی شراب با موسیقی در دوران صفویه و قاجار که دوران رشد و قوام مجالس مطربی بود، باعث ایجاد یک ذهنیت منفی در جامعه نسبت به موسیقی شده باشد. لذا همان گونه که در موضوعات فقهی گاهی حکم، به روی ملازمات یک موضوع می رود و این عناوین ملازم چنان در نگرش یک فقیه در بررسی یک موضوع مؤثر است که می تواند یک موضوع حرام را به حلال تبدیل کند، ملازمت و قرین شدن برخی از عناوین، باعث ایجاد یک نوع موسیقی (به طور خاص) مطربی شده است که همین امر نیز موجبات ایجاد یک ذهنیت منفی نسبت به موسیقی در میان متشرعین را فراهم کرده است. در این پژوهش مبتنی بر یک مبحث فقهی به بررسی وضعیت مطربی در ایران، در دوران رشد و قوام آن یعنی صفویه و قاجار پرداخته شده است. به بیان دیگر روش فقهای شیعه در ارزیابی برخی از مسائل فقهی، به موضوع موردبحث تسری داده شده و از آن استفاده جامعه شناختی شده است. نکته حائز اهمیت پژوهش این است که در اینجا بحث در مورد دلایل و ضوابط حرمت و حلیت موسیقی نبوده و مباحث به گونه مورداشاره از نظر گذشته و نقطه نظر این پژوهش، پاسخ به علت و چرایی نگرش بعضاً منفی و تنفرگونه جامعه ایرانی به خصوص قشر متشرع به موسیقی است.