مریم امیدخدا

پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی، نیازها و علایق مطالعاتی اعضای جوان کتابخانه های عمومی زیر نظر نهاد کتابخانه های عمومی کشور شهر تهران را در هنگام اوقات فراغت مورد مطالعه قرار می دهد. هدف اصلی این پژوهش، شناخت و تعیین نیازها و علایق مطالعاتی جامعه ی پژوهش می باشد و درصدد مشخص نمودن هدف، انگیزه و علایق مطالعاتی اعضای جوان کتابخانه های عمومی، همچنین تعیین مهم ترین امکانات جهت گذراندن اوقات فراغت می باشد. از میان 53251 نفر اعضای جوان تعداد 600 عضو به عنوان نمونه به روش نمونه گیری خوشه ای متناسب با اندازه و حجم هر منطقه انتخاب شدند. از پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که بیش تر اعضا (39 درصد) باهدف گذراندن اوقات فراغت به کتابخانه ها مراجعه می کنند. هم چنین بررسی ریزتر یافته های پژوهشی نشانگر آن است که در کل سطح شهر تهران خصوصاً در حوزه ی جنوب و مرکز، کتابخانه ها، نقش اساسی در پرکردن اوقات فراغت کاربران جوان دارند. رُمان با توزیع فراوانی 2/44 درصد، موضوعی است که بیش از سایر گزینه ها مورد توجه و علاقه ی کاربران می باشد. بعد از آن موضوعات ورزشی با 1/20 درصد، موضوعات هنری با 1/15 درصد و طنز با 6/13 درصد در رده های بعدی قرار دارند.

هدف:هدف پژوهش حاضر، میزان تاثیرفعالیت های فرهنگی در ارتقاء میزان امانت، به منظور ایجاد علاقه به مطالعه در بین دانش آموزان می باشد. روش: روش پژوهش حاضر، نیمه تجربی با استفاده از طرح پیش آزمون و پس آزمون برای یک گروه می باشد. ابزار تحقیق شامل 2 پرسشنامه ( پیش آزمون با 4سوال و پس آزمون با 8سوال) می باشد. جامعه آماری 86 دانش آموز شامل سه کلاس اول راهنمایی (دوکلاس 29نفره و یک کلاس 28نفره) در سال تحصیلی 92-93 بوده است. برای بررسی فرضیه ها و سوالات پرسشنامه از آزمونهای مقایسات زوجی و آزمون کای دو استفاده شده است. یافته ها: طبق نتایج، بررسی میزان ارتقاء امانت و علاقمندی دانش آموزان به مطالعه با استفاده از فعالیتهای فرهنگی با تحلیل پاسخ در پیش آزمون، تعداد(نفریا44.2درصد)گزینه دوباردرماه، را انتخاب کردند.این تعداد در پس آزمون تغییر یافته به طوریکه تعداد(45 نفر یا 52.3درصد)گزینه سه باردر ماه با بیشترین درصد، بوده اند، در مقایسه با پاسخ دهندگان در پیش آزمون و پس آزمون تعداد امانت ماهانه افزایش یافته است بنابراین میزان علاقمندی به مطالعه سیر صعودی داشته است. بعد از آزمون فرضیه اول پژوهش، ازطریق آزمون مقایسات زوجی مبنی بر تاثیر برنامه های فرهنگی در ارتقاء میزان امانت و علاقمندی مطالعه، بین دانش آموزان مورد تایید قرار گرفت به گونه ایکه تفاوت معنادار بین پاسخ ها درپیش آزمون و پس آزمون دیده شد. همچنین بعد ازآزمون فرضیه دوم با آزمون کای دو مبنی بر تاثیراجرای فعالیتهای فرهنگی با رعایت انگیزه های درونی و فعالیتهای فرهنگی (همراه با) رعایت انگیزه های بیرونی نیز مورد تایید قرار گرفت. با توجه به p- مقدار = 0.006 و کمتر بودن آن از 0.01، می توان نتیجه گرفت که در سطح معناداری یک درصد ارتباط معناداری بین تاثیر فعالیتهای فرهنگی با رعایت انگیزه های درونی و فعالیتهای فرهنگی همراه با رعایت انگیزه های بیرونی وجود دارد. اصالت/ارزش: این پژوهش در زمینه تاثیر فعالیت های فرهنگی بر ارتقاء میزان امانت و ایجاد علاقمندی بر مطالعه در بین دانش آموزان است. نتایج این پژوهش می تواند به مسئولان کتابخانه های عمومی در برنامه ریزی وتهیه فعالیت های فرهنگی به منظور تشویق فرهنگ مطالعه در بین دانش آموزان یاری نماید.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناخت مناسب ترین نوع برنامه ریزی به منظور طراحی فعالیت های فرهنگی کتابخانه های عمومی در ایران، از دیدگاه کتابداران و کارشناسان این کتابخانه ها است. درک دیدگاه های کارکنان صف و ستاد کتابخانه های عمومی در انتخاب مناسب ترین نوع برنامه ریزی و همچنین، اولویت بندی به کارگیری انواع برنامه ریزی ها برای طراحی فعالیت های فرهنگی کتابخانه های عمومی دارای اهمیت است. تعیین مناسب ترین نوع برنامه ریزی برای طراحی فعالیت های فرهنگی از دیدگاه کتابداران و کارشناسان کتابخانه های عمومی کشور است. روش: روش پژوهش کاربردی و از نوع توصیفی-پیمایشی است. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته است که روایی محتوایی با استفاده از دو ضریب نسبی روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی و پایایی پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. جامعه پژوهش شامل دو گروه کتابداران و کارشناسان استانی و ستادی امور فرهنگی نهاد کتابخانه های عمومی کشور بودند. 357 کتابدار از طریق نمونه گیری خوشه ای و 38 کارشناس به عنوان نمونه به صورت تصادفی انتخاب شدند که از این تعداد 29 پرسش نامه تکمیل شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون فریدمن در نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شده است. یافته ها: دیدگاه های کتابداران و کارشناسان در انتخاب مناسب ترین نوع برنامه ریزی متفاوت بود. از نظر کتابداران پنج نوع برنامه ریزی مشارکتی، فرهنگی، راهبردی، ترویجی و منطقی در اولویت نخست تا پنجم بودند و از منظر کارشناسان ستادی به ترتیب انواع برنامه ریزی های منطقی، راهبردی، ترویجی، فرهنگی و مشارکتی در اولویت اول تا پنجم قرار داشتند. اصالت/ارزش: مقاله حاضر اولین پژوهشی است که به بررسی دیدگاه های کارکنان صف و ستاد در انتخاب مناسب ترین نوع برنامه ریزی در کتابخانه های عمومی می پردازد. شناخت و درک تفاوت های کارکنان صف و ستاد در نوع برنامه ریزی به هم گرایی نظریات بین آن ها کمک می کند و موجب تقویت برنامه ریزی ها می شود.

مقدمه: به کارگیری مدل برنامه ریزی، مدیران کتابخانه های عمومی را در تصمیم گیری های مربوط به فعالیت های فرهنگی یاری خواهد کرد. مقاله با هدف بررسی مؤلفه های برنامه ریزی متناسب با فعالیت های فرهنگی کتابخانه های عمومی ایران و ارائه مدلی برای آن نگاشته شده است. روش شناسی: روش پژوهش حاضر پیمایشی و از نوع کاربردی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته می باشد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون تحلیل عاملی در نرم افزار اس.پی.اس.اس، جهت تحلیل اکتشافی و نرم افزار آموس جهت تحلیل عاملی تائیدی استفاده شده است. برای تحلیل عاملی داده ها از روش تحلیل مؤلفه های اصلی با چرخش واریماکس استفاده گردید. یافته ها: تحلیل عاملی اکتشافی، 25 گویه پرسشنامه را در 3 عامل خلاصه نموده است. این سه عامل که در مجموع 65% از کل تغییرپذیری گویه ها را تبیین می نمایند عبارتند از: عامل اول یعنی بررسی دقیق وضعیت بیرونی کتابخانه های عمومی و تجزیه وتحلیل و شناخت دقیق آنها، عامل دوم یعنی بررسی منابع موجود و وضعیت داخلی کتابخانه های عمومی، و عامل سوم زیرساخت: تعیین زیرساخت ها براساس نیازها و منابع موجود و تأیید عملیاتی شدن آن. سپس با استفاده از تحلیل عاملی تائیدی، مدل رتبه بندی با ضرایب استاندارد ساخته شد. براساس نتایج این تحلیل، مدل برازش شده نسبتاً مناسب بود. نتیجه : ویژگی بارز و برجسته این مدل، جامعه محور بودن است. طبق این مدل قبل از برنامه ریزی توجه به پیشینه جمعیت و گروه های قومی کتابخانه، همچنین توجه به دیدگاه های فرهنگی، به همراه مشتری محوری یاری می نماید، تا برنامه ریزی کامل و متناسب فرهنگی طراحی گردد.کتابخانه های عمومی ایران می توانند با بهره گیری از مؤلفه ها و عوامل این مدل در تصمیم گیری ها ، فعالیت های فرهنگی را با اطمینان خاطر بیشتری برنامه ریزی نمایند.

هدف پژوهش حاضر واکاوی چگونگی بهره مندی برنامه ریزی آموزش مشارکتی در فعالیتهای فرهنگی کتابخانه های عمومی می باشد. در این پژوهش از رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای استفاده شده است. چهار کتابخانه از کتابخانه های عمومی شهر تهران با فعالیت های فرهنگی زیاد انتخاب شدند، سپس به روش نمونه گیری نظری،10 عضو، 3 مسئول و 6 کتابدار، 32 غیرعضو محلی انتخاب شدند. داده ها بامصاحبه نیمه طراحی شده گرداوری، و برای تجزیه وتحلیل از روش رمزگذاری نظری استفاده شد. نتایج نشان دادند که کتابخانه های عمومی نتوانسته اند در برنامه ریزی آموزش مشارکتی در فعالیتهای فرهنگی نقش بازی کنند. بها ندادن به خرد جمعی و جامعه در برنامه ریزی فعالیتهای فرهنگی، بی اعتمادی به مردم و کتابداران در برنامه ریزی فعالیتهای فرهنگی، نبود انجمنهای داوطلب و تشکل های مردمی برای اجرای فعالیتهای فرهنگی، و پایین بودن کمیت و کیفیت فعالیتهای فرهنگی کتابخانه های عمومی سبب بی نقشی کتابخانه های عمومی بوده است. پیامدهای عدم بکارگیری برنامه ریزی مشارکتی عبارتند از: عدم اعتماد به مشارکت محلی، عدم بکارگیری ظرفیتهاو پتانسیل محلی، عدم توانایی جذب مخاطب و عضو، کاهش تعامل با سازمانها و مراکز فرهنگی، عدم تحقق اهداف کتابخانه که رضایت عضو وارباب رجوع و جذبان به کتابخوانی. همچنین بکارگیری برنامه ریزی آموزش مشارکتی در فعالیتهای فرهنگی توسط کتابخانه های عمومی با تعامل با کتابداران در راستای استفاده آر تجربیات و بهره گیری تخصص در زمینه فعالیتهای فرهنگی، تلاش بر حفظ و تقویت اعتماد و ارتباط با اعضا و جامعه بالقوه در طراحی و اجرای فعالیتهای فرهنگی و کتابخوانی، ارتباط گیری بیشتر با جامعه و مراکز آموزشی فرهنگی و سازمانهای اطراف کتابخانه های عمومی امکان پذیر خواهد بود.

هدف: این مقاله با هدف ارائه چارچوبی مناسب جهت برنامه ریزی مشارکتی فعالیت های فرهنگی کتابخانه های عمومی در راستای توسعه پایدار نگاشته شده است. روش پژوهش: روش پژوهش کاربردی و از نوع توصیفی- پیمایشی است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است که ضریب نسبی روایی محتوایی (CVR) و شاخص روایی محتوایی (CVI) آن تأیید شده است. جامعه پژوهش کتابداران کتابخانه های عمومی نهاد کتابخانه های عمومی کشور بودند. 357 نفر کتابدار از طریق نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون فریدمن در نرم افزار اس.پی.اس. اس 22  استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان داد که مؤلفه های اولویت دار عبارتند از : شناخت دقیق ذینفعان، رقبا، مشتریان و تامین کنندگان و توجّه به ایجاد فضای مشارکتی (مشارکت شهروندی). همچنین زیرمؤلفهی: شناخت کاربران کتابخانه، توجّه به رویکردهای توسعه اجتماعی مانند ایجاد وفاق و بحث و تبادل نظر محلی با برگزاری جلسات و جمع های صمیمانه محلی برای طراحی فعالیت های فرهنگی در اولویت بوده اند به طوری که می توانند به عنوان چارچوبی برای برنامه ریزی مشارکتی در راستای توسعه پایدار به منظور طراحی فعالیت های فرهنگی کتابخانه های عمومی ایران مورد استفاده قرار گیرند. نتیجه گیری: بکارگیری مؤلفه های برنامه ریزی مشارکتیمی تواند به عنوان چارچوبی برای طراحی فعالیت های فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد. بکارگیری این چارچوب برنامه ریزان و مدیران را درتصمیم گیری های مربوط به فعالیت های فرهنگی کتابخانه های عمومی یاری خواهد کرد.