جامعه مدنی در آینه مطبوعات و همایش ها (مقاله ترویجی حوزه)
درجه علمی: علمی-ترویجی (حوزوی)
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
واژه جامعهمدنی که بتازگی به زبان عمومی و محافل علمی و مطبوعاتی ما راه یافته است، برای بسیاری از افراد مفهوم و تعریف روشنی ندارد. نوشتههای مربوط به جامعه مدنی در زبان فارسی، نیز بسیار اندک و نحیف هستند. مقالات نوشته شده در این باره را به دو دسته میتوان تقسیم کرد:
1 ـ آنهایی که در چارچوب یک نظریه یا فلسفه سیاسی خاص و به عنوان یک راه حل برای حاکمیت مردم و دموکراسی و آزادی در شرایط امروز ایران به آن پرداختهاند.
2 ـ آنهایی که براساس تبدیل شدن جامعه مدنی به یک شعار انتخاباتی و به بهانه دفاع از خود یا نفی رقیب، در مورد آن سخن گفتهاند.
ما در این جا مطالب و مقالاتی را که به فهم موضوع و گسترش آن یاری میرسانند، ذکر میکنیم. در این مقالات، مصاحبهها و میزگردهای ذکر شده نیز انواع گرایشها و جهتگیریهای فکری لحاظ شدهاند. موضوع جامعه مدنی در جامعه ما، موضوعی در حال رشد و گسترش کمّی و کیفی میباشد. لذا امید است این مقالهشناسی در این مسیر، سودمند و راهگشا باشد.
تعریف و مفهومیابی جامعه مدنی
1 ـ هوشنگ ماهرویان، «ما و جامعه مدنی»، فرهنگ توسعه، سال ششم، ش32، اسفند 76، ص6.
2 ـ داریوش اخوان زنجانی، «جامعه مدنی و جامعه مدنی جهانی»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 128-127، فروردین و اردیبهشت 77.
3 ـ علی سپهری، «جامعه مدنی، سه مرحله مختلف شهروندی»، ایران فردا، ش40، بهمن 76.
4 ـ خلیلاللّه سردارآبادی،، «چرا جامعه مدنی»، همان.
5 ـ شاپور رواسانی، «جامعه مدنی چیست؟ محتوای اجتماعی جامعه مدنی در یک جامعه مستعمراتی»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش124-123.
6 ـ آزاد و سعیدفر، «نظم چیست، بینظمی چرا؟»، [گفتوگو]، همشهری 15، دی 76، ص12.
7 ـ «تکوین مدنیّت ولایی»، کیهان 23، دی ماه 76، ص8.
8 ـ «تکوین مدنیّت ولایی، ریشههای انقلاب اسلامی ایران»، کیهان، 25 دی 76، ص8.
9 ـ «در مسیر شکلگیری جامعه مدنی»، همشهری، 9 خرداد 77، ص6.
10 ـ «چگونه حزب تشکیل شد (مفاهیم و مبانی نظری)»، سلام، 9 آذر 76.
11 ـ «جامعه مدنی چگونه جامعهای است»، همشهری، 16 تیر 77.
12 ـ [گروهی از نویسندگان]، «جامعه مدنی دموکراسی نخبگان ـ منافع ملی»، ایران فردا، ش39، دی 1376.
13 ـ «تکوین جامعه مدنی در ایران، بیمها و امیدها»، عصر ما، ش83، 28 آبان 76.
14 ـ رضا علیجانی، «جامعه مدنی به زبان ساده»، ایران فردا، ش39، دی 1376.
15 ـ «پاتولوژی جامعه مدنی»، همشهری، 8 تیر 77.
16 ـ فریدون ندائی، «جامعه مدنی از منظر تئوری»، جامعه سالم، ش34، شهریور 1376.
17 ـ «جامعه مدنی هم راهبرد، هم روش»، ایران فردا، ش39، دی 1376.
پیشینهیابی جامعه مدنی
18 ـ سید حسن امین، «تعریف و پیشینه جامعه مدنی»، کیهان اندیشه، بهمن و اسفند 1376.
19 ـ جمشید برزگر، «جامعه مدنی، پیدایش و تحول یک مفهوم»، معیار، ش22، بهمن 1376.
20 ـ احمد واعظی، «پارادوکس جامعه مدنی دینی»، نقد و نظر، ش12، پاییز 1376.
21 ـ «مفهوم مدرنیته و تاریخ پیدایی آن در غرب»، خراسان، 14 دی 76.
22 ـ «جامعه مدنی در ساختار اجتماعی کهن و نو ایران»، سلام، 29 فروردین و اول اردیبهشت 1377.
23 ـ «دیوانسالاری در پهنه تاریخ؛ ایران»؛ روزنامه ایران، 25 فروردین 77.
24 ـ «جامعه مدنی در اندیشههای سید جمالالدین اسدآبادی»، همشهری، 6 خرداد 77.
25 ـ «چگونه از مدینةالنّبی دور شدیم»، رسالت، 19 خرداد 77، ص11.
26 ـ محمد ایمانی، «غرب از انفعال تا سلطه»، کیهان، 3 آذر 76.
27 ـ شناپر دومینیگ، «ایده ناکجاآبادی جامعه مدنی و اصل تعالی شهروندی»، ترجمه صدیقه رحیمی، کیان، ش33، آبان و آذر 75.
28 ـ هوشنگ ماهرویان، «میرزا ملکمخان و جامعه مدنی»، فرهنگ توسعه، ش29 و 30، مهر و آبان 76.
مؤلّفههای جامعه مدنی
29 ـ نوشین احمدی خراسانی، «راهی به سوی جامعه مدنی»، فرهنگ توسعه، سال ششم، اسفند 76، (ویژه زنان).
30 ـ مهوش قهرمانی، «جامعه مدنی و خانواده»، همان.
31 ـ فرشته اعرابی، «زن، خانواده و جامعه مدنی»، ندا، سال هفتم، ش23، زمستان 76.
32 ـ مسعود اخوان کاظمی، «توسعه سیاسی و جامعه مدنی»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، ش128-127، فروردین و اردیبهشت 77.
33 ـ علی اکبر امینی، «تساهل و جامعه مدنی»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 124-123.
34 ـ جواد اطاعت، «مشارکت سیاسی در نظامهای کثرتگرا»، همان.
35 ـ «مؤلفههای شهروندی»، همشهری، 25 و 27 دی 76، ص6.
36 ـ «جامعه تودهوار»، همشهری، 19 بهمن 76، ص6.
37 ـ «مشارکت سازمانی»، همشهری، 6 اسفند 76، ص6.
38 ـ «شکلگیری جامعه مدنی، تحقق عدالت اجتماعی را آسان میکند»، ایران، 20 اسفند 76، ص9.
39 ـ «سیاستورزی در جامعه مدنی»، همشهری، 21 اسفند 76، ص9.
40 ـ «نهادهای تضمینکننده اجرای قانون»، همشهری، 28 اسفند 76، ص6.
41 ـ «کثرتگرایی سیاسی و جامعه مدنی»، همشهری، 17 فروردین 77، ص6.
42 ـ «بنیادهای دموکراسی در جوامع نوین»، همشهری؛ 16 فروردین 77، ص6.
43 ـ «مدیریّت در جامعه مدنی اسلامی»، سلام، 20 فروردین 77، ص9.
44 ـ «تساهل در اندیشه فلسفی غرب»، همشهری، 16 اردیبهشت 77، ص6.
45 ـ «مؤلفههای عرصه عمومی در جامعه مدنی»، همشهری، 7 و 8 اردیبهشت 77، ص6.
46 ـ «روابط عمومی در جامعه مدنی»، ایران، 20 اردیبهشت 77، ص6.
47 ـ «جامعه مدنی و اصول مشارکت»، رسالت، 31 اردیبهشت 77، ص2.
48 ـ «منزلت مطبوعات در جامعه مدنی»، همشهری، 12 خرداد 77، ص6.
49 ـ «جامعه مدنی و کثرت رسانهای»، همشهری، 16 خرداد 77، ص6.
50 ـ «هزینه قانونگرایی»، جمهوری اسلامی، 26 خرداد 77، ص15.
51 ـ محمدرضا مرتضوی، «قانونمند شدن قانون»، ایران، 25 آبان 76.
52 ـ «شناخت حقوق مدنی، گام اول مشارکت در ایجاد نظم»، کیهان، 28 آبان 76.
53 ـ «پیرامون شهروند و شهروندی»، همشهری، 3 آذر 76.
54 ـ امیر محبیان، «پایههای خردپذیر جامعه مدنی»، رسالت، 3 آذر 76.
55 ـ «راهکارهای گسترش قانون در جامعه»، خراسان، 16 آذر 76.
56 ـ «قانون و قانونگرایی پایه و رکناساسی برای ایجادتمدن است»، خراسان، 23 آذر76.
57 ـ «جایگاه رفیع آزادی»، سلام، 29 آذر 76.
58 ـ «چرا قانون برای جامعه لازم است»، سلام، 30 آذر 76.
59 ـ «آزادی و امیالبشری»، همشهری، 29 آذر 76.
60 ـ سجّادیان، «جامعه مدنی و توسعه سیاسی»، همشهری، 11 دی 76، ص6.
61 ـ «به اندیشه دیگران احترام میگذارید»، ایران، 11 دی 76، ص5.
62 ـ «خانواده ایرانی و جامعه مدنی، رویارویی یا همسویی»، همشهری، 6 تیر 77، ص6.
63 ـ «مطبوعات توسعه یافته و جامعه مدنی»، ایران، 14 تیر 77، ص6.
64 ـ فخرالدین عظیمی، «دموکراسی، جامعه مدنی و تمدن مدرن»، نگاه نو، ش30، آبان 1375.
ویژگیهای جامعه مدنی
65 ـ علی برزگر، «برخی از ویژگیهای جامعه مدنی»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش124-123.
66 ـ «جامعه مدنی و شهرآباد»، همشهری، 18 تیر 77.
67 ـ کاظم کردوانی، «جامعه مدنی، جامعه موازی، سازمانهای موازی»، جامعه سالم، ش34، شهریور 76.
68 ـ ژان، ل، «جامعه مدنی و دموکراسی»، ترجمه وحید کیوان، جامعه سالم، ش19، دی 75.
69 ـ قاسم گرانطبع، «طراحی شهری و حیات مدنی»، آبادی، سال هفتم، ش 25، تابستان 76.
70 ـ سید مصطفی محقق داماد، «قانونگرایی و قانونگذاری در جامعه مدنی»، بخارا، ش1، مرداد و شهریور 1377.
دیدگاهها درباره جامعه مدنی
71 ـ حمید احمدی، «دولت و جامعه مدنی در خاورمیانه»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش126-125.
72 ـ عدهای از صاحبنظران، «برخی نظرات پیرامون جامعه مدنی، دین، ایدئولوژی، دموکراسی و موانع آن، سه سؤال درباره تعریف جامعه مدنی»، ایران فردا، ش40، بهمن 76.
73 ـ «گامی به سوی جامعه مدنی»، عصر ما، سال چهارم، ش88، بهمن 76.
74 ـ «شهروندی را باید آموخت»، ایران، 7 بهمن 76، ص10.
75 ـ امیر محبّیان، «جامعه مدنی و نقش شبه روشنفکران»، رسالت، 16 بهمن 76.
76 ـ «جایگاه آزادی در حکومت اسلامی، تکوین مدنیّت ولایی»، کیهان، 16 بهمن 76.
77 ـ «متون دینی و جامعه امروز»، همشهری، 26 اسفند 76.
78 ـ «دین داوری در جامعه مدنی»، همشهری، 25 و 26 اسفند 76.
79 ـ «در حاشیه جامعه مدنی»، سلام، 23 اردیبهشت 77.
80 ـ «دوم خرداد گذرگاه تاریخی جامعه مدنی»، ضمیمه همشهری، 2 خرداد 77.
81 ـ «جامعه مدنی نه روش، نه آرمان»، رسالت، 10 خرداد 77.
82 ـ «جامعه مدنی، یک حرف و صد معمّا»، رسالت، 10 خرداد 77.
83 ـ «جامعه مدنی و بحران بی هویّتی»، رسالت، 24 خرداد 77.
84 ـ امیر محبّیان، «جامعه مدنی و سیاست ترویج غرب»، رسالت، 24 آبان 77.
85 ـ «اجرای قانون شوراهای محلی بازتاب جامعه مدنی اسلامی»، ایران، 29 آبان 76.
86 ـ «گامی در مدار مدارا»، سلام، 29 آذر 76.
87 ـ «تأکید عالمان عصر مشروطیت بر قوانین اسلامی»، کیهان، 27 آذر 76.
88 ـ «دو دیدگاه، توهم بهشت فردیّت یا زندگی در قبیله جهانی»، همشهری، 8 دی 76.
89 ـ «هزاره سوم، چه چیزی در انتظار جامعه بشری است»، همشهری، 9 دی 76.
موانع تحقق جامعه مدنی
90 ـ «موانع تحقق جامعه مدنی»، همشهری، 14 بهمن 76.
91 ـ دکتر بشیریّه، «موانع تحقق جامعه مدنی»، همشهری، 15 بهمن 76.
92 ـ داور شیخاوندی، «گروههای فشار، انقلاب و جامعه مدنی»، جامعه سالم، ش37، اسفند 76.
93 ـ صادق زیبا کلام، «جامعه مدنی و گروههای فشار»، همان.
94 ـ داوود پنهانی، «مرزهای انتقادپذیری دستیافتنی است»، ایران، 13 دی 76.
95 ـ وردینژاد، «موانع تحقق جامعه مدنی»، ضمیمه همشهری، 2 خرداد 77.
96 ـ «آسیبشناسی جامعه مدنی از منظر صاحبنظران»، ایران، 10 خرداد 77.
97 ـ امیر محبّیان، «جامعه مدنی و جنگ دموکراسیها»، رسالت 22 و 25 آبان 76.
98 ـ «مبانی جامعه ولایی از منظری نو»، رسالت، 27 آبان 76.
99 ـ «نقطه شروع این جاست (قانونگریزی و قانونستیزی)»، کیهان، 7 دی 76.
100 ـ «اقتصاد ایران، دشواریهای نهادی، نفت خام و جامعه مدنی»، سلام، 7 و 9 دی 76.
101 ـ برمکی، «مردمسالاری، نقد واقعیّتها و بازیابی اصالتها»، کیهان هوایی، 10 دی 76.
102 ـ علی حضوری، «به بهانه جامعه مدنی»، جامعه سالم، ش34، شهریور 76.
103 ـ محمّد شوری، «شعار جامعه مدنی و قدرت یا قانون»، ایران فردا، ش39، دی 76.
104 ـ مجید محمّدی، «موانع رشد جامعه مدنی در ایران»، کیان، ش33، آبان و آذر 75.
105 ـ «جامعه مدنی مرحلهگذار یا منزل نهایی»، کیهان، 1 اردیبهشت 77، ص6.
مقایسه جامعهمدنی با جامعهدینی و سایر جوامع
106 ـ مجید محمّدی، «نوگرایی دینی و جامعه مدنی»، کیان، ش40، بهمن و اسفند 76.
107 ـ شاپور رواسانی، «محتوای اجتماعی جامعه مدنی در یک جامعه مستعمراتی چیست؟»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 126-125.
108 ـ ژوتل کامپانا، «دولت، جامعه مدنی و اسلامگرایی در خاورمیانه»، ترجمه حمید احمدی، همان.
109 ـ تقی رحمانی، «جامعه سنّتی یا تودهوار؛ جامعه مدنی نیازمند هویت جمعی جدید»، ایران فردا، ش40، بهمن 76.
110 ـ «جامعه مدنی هیچ تضادی با اندیشههای دینی ما ندارد»، [مصاحبه]، همشهری، 29 دی 76.
111 ـ «مکتب فرانکفورت و نقد علم»، همشهری، 10 بهمن 76.
112 ـ «توسعه و عدالت بالهای پرواز انقلاب به سوی آرمانشهر اسلامی»، قدس، 15 بهمن 76.
113 ـ «جامعه مدنی و جامعه زدنی»، سلام، 22 و 24 دی 76.
114 ـ امیر محبّیان، «عدالت و آزادی از دو دیدگاه»، رسالت، 15 بهمن 76.
115 ـ «جامعه مدنی و منطق نفوذ غرب»، رسالت، 18 بهمن 76.
116 ـ «انقلاب اسلامی، جامعه مدنی و جامعه تودهوار»، همشهری، 20 بهمن 76.
117 ـ «تساهل و تسامح در نظر و عمل»، [میزگرد]، کیهان فرهنگی، کیهان، 27 اسفند 76.
118 ـ «جامعه مدنی و دولت سیاسی»، همشهری، 17 فروردین 77.
119 ـ محسن کدیور، «دولت انتخابی اسلامی»، همشهری، 26 فروردین 77.
120 ـ «نسبت جامعه مدنی و دین»، همشهری، 31 اردیبهشت 77.
121 ـ «هویت دینی در جامعه مدنی»، همشهری، 2 خرداد 77.
122 ـ «دوم خرداد و جامعه مدنی بر اساس مدینة النّبی»، ایران، 2 خرداد 77.
123 ـ «دینی شدن جامعه مدنی»، رسالت، 3 خرداد 77.
124 ـ عطاءاللّه مهاجرانی، «جمهوریت و انقلاب اسلامی»، همشهری، 10 خرداد 77.
125 ـ «آیا جامعه مدنی غربی با فرهنگ جامعه ما همسویی دارد»، رسالت 21 اردیبهشت 1377.
126 ـ حسن رحیمپور ازغدی، «میزگرد جامعه مدنی و ولایت فقیه»، رسالت، 26 آبان 1376.
127 ـ حسن رحیمپور ازغدی، «جامعه مدنی و ولایت فقیه»، رسالت، 3 آذر 1376.
128 ـ «اسلام، جامع مدنیّتهای فرهیخته»، رسالت، 30 آذر 1376.
129 ـ «تکوین مدنیّت ولایی، نهضت مشروطه و آفت استحاله»، کیهان، اول دی 1376.
130 ـ «جامعه مدنی یا جامعه دینی»، خراسان، 14 تیر 1377.
131 ـ «جامعه سنتی و مدرنیته»، همشهری، 20 و 22 تیر 1377.
132 ـ سامسون، آن، «نگاه مارکس و گرامشی به جامعه مدنی»، ترجمه پرویز صداقت، فرهنگ توسعه، ش 29 و 30، مهر و آبان 1376.
133 ـ احمد مصلّی، «گفتمانهای بنیادگرایی جدید در مورد جامعه مدنی، کثرتگرایی و مردم سالاری»، ترجمه محمدتقی دلفروز، راهبرد، ش13، بهار 1376.
134 ـ حمید مولانا، «جامعه مدنی و جامعه اسلامی»، کیهان، 27 شهریور 77.
همایشها
1 ـ همایش «تحقق جامعه مدنی
در انقلاب اسلامی»
به همت سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، همایش دوروزه تحقق جامعه مدنی در انقلاب اسلامی، در دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه از صبح یازدهم تا عصر دوازدهم بهمن 76 برگزار شد. از بین 120 مقاله رسیده، درباره 16 محور اصلی، پس از بررسی 65 مقاله برگزیده و در چهار گروه تحت عنوانهای زیر تقسیمبندی شد:
135 ـ جامعه مدنی، مفاهیم و مؤلّفهها
136 ـ دین و جامعه مدنی
137 ـ قانون و جامعه مدنی
138 ـ جامعه مدنی در ایران
مجموعه مقالات یاد شده در کتابی با عنوان «راههای تحقق جامعه مدنی منتشر شده است. عناوین تشکیل دهنده کتاب مزبور به شرح زیر است:
139 ـ محمّدحسین پناهی، زمینههای جامعهشناختی شکلگیری جامعه مدنی.
140 ـ حسین بشیریّه، قدرت: ایدئولوژی و جامعه مدنی، موانع تحقق جامعه مدنی در ایران.
141 ـ سید علیرضا حسینی بهشتی، جامعه مدنی و تعدّدگرایی.
142 ـ عباس منوچهری، مبانی نظری دین ـ جامعه مدنی.
143 ـ سید علی قادری، جامعه مدنی در اندیشه سیاسی حضرت امام قدسسره .
144 ـ جواد اطاعت، جامعه مدنی و کثرتگرایی سیاسی.
145 ـ فریدون وردینژاد، جامعه مدنی، کدام نگاه
146 ـ صادق لاریجانی، دین و جامعه مدنی.
147 ـ غلامعلی خوشرو، جامعه مدنی، عقل مفاهمهای و انقلاب اسلامی.
148 ـ سید علیرضا ازغدی، جامعه مدنی و خلقیات ما ایرانیان.
149 ـ هادی خانیکی، جامعه مدنی در ساخت اجتماعی کهن و نو ایران.
150 ـ سید علی اصغر کاظمی، انسان، جامعه و خودآگاهی مدنی.
151 ـ خسرو باقری، تیغ دودم کثرتگرایی و جامعه مدنی.
152 ـ محمد منصور نژاد، جامعه مدنی و جامعه دینی.
153 ـ سید صادق حقیقت، چالشهای نظری جامعه مدنی در حکومت اسلامی.
154 ـ مصطفی مصلحزاده، مشروعیت مدنی و مشروعیت غیرمدنی تعارض یا همگرایی.
155 ـ محسن خلیلی، مؤلفههای ابزاری جامعه مدنی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
156 ـ شهیندخت عالی، جایگاه زنان در جامعه مدنی.
157 ـ علیاصغر قاسمی سیانی، جامعه مدنی، فرهنگ مدنی.
158 ـ رسول نیمروز، مفهوم Polis(جامعه مدنی) از دیدگاه هگل، مارکوزه و راسل « جامعه مدنی در اندیشه سیاسی غرب».
159 ـ غلامرضا خاکی، رویکرد کثرتگرایانه در جوامع دینی و تأثیر آن بر افزایش بهرهوری ملی.
2 ـ همایش «جامعه مدنی و
اندیشه دینی»
همایش «جامعه مدنی و اندیشه دینی» پس از شش ماه تلاش پیوسته و پیگیر، در روزهای چهاردهم و پانزدهم اسفند ماه 1376 به همّت معاونت پژوهش نهاد نمایندگی مقام معظّم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شیراز برپا شد. از میان هفتاد موضوع، شانزده محور زیر برای فراخوان مقالات برگزیده شده بود:
ـ مفهوم جامعه مدنی و تحوّل آن.
ـ مؤلفهها، عوامل و موانع رشد و تثبیت جامعه مدنی در ایران.
ـ جامعه مدنی و انقلاب اسلامی.
ـ جایگاه شوراها و نهادهای مردمی در حکومت دینی.
ـ نقش رسانههای گروهی در جامعه مدنی .
ـ جامعه مدنی و فقه سیاسی.
ـ توسعه و جامعه مدنی.
ـ منابع قدرت و جامعه مدنی.
ـ جایگاه جامعه مدنی در مکاتب و نظامهای سیاسی.
ـ جامعه مدنی و تجدّد.
ـ دولت و جامعه مدنی.
ـ امنیّت و عدالت اجتماعی و جامعه مدنی.
ـ مؤلفههای جامعه مدنی در اندیشه اسلامی.
ـ سیره عقلا و رابطه آن با جامعه مدنی دینی.
از میان مقالات رسیده، 16 مقاله برگزیده و برای عرضه به همایش انتخاب شد. در سه میزگرد نیز مقالاتی مورد بحث و بررسی قرار گرفتند. تمامی مقالات برگزیده، به صورت کتابی مستقل برای استفاده پژوهشگران و اندیشمندان منتشر خواهد شد.
عناوین مقالات این همایش بدین قرار است:
160 ـ صادق زیباکلام، اندیشه جامعه مدنی در تاریخ معاصر ایران.
161 ـ حاتم قادری، امتناع ساختی مطالعه موردی ایران.
162 ـ محمّدمهدی مراد خلج، نمودهای جامعه مدنی در سیره اسلامی.
163 ـ سید عباس نبوی، جامعه مدنی، اسلامی یا غربی.
164 ـ فریدون وردینژاد، منابع قدرت و جامعه مدنی.
165 ـ سید محمد هاشمی، جامعه مدنی و نظام سیاسی.
166 ـ محمد مجتهد شبستری، نقش و سهم دین در جامعه مدنی امروز.
167 ـ مهدی محسنیان راد، ارائه مدل آرمانی برای ارتباط سه سویه.
168 ـ لیلی مصطفوی کاشانی، حریم دین در جامعه مدنی اروپا.
169 ـ مسعود اخوان کاظمی، توسعه سیاسی و جامعه مدنی.
170 ـ تقی آزاد ارمکی، موانع و مشکلات فرهنگی موجود در تحقق جامعه مدنی در ایران.
171 ـ عماد افروغ، جامعه مدنی، پیششرط و موقعیت آن در ایران.
172 ـ داود هرمیداس باوند، جامعه مدنی جهانی.
173 ـ حسین بشیریّه، تحول در روابط دولت و جامعه مدنی در خاورمیانه.
174 ـ جامعه مدنی، یک دال، کدام مدلول.
175 ـ سید محمدمهدی جعفری، جامعه مدنی در قرآن و نهجالبلاغه.
176 ـ هادی خانیکی، جامعه مدنی، ساخت سیاسی و نظام ارتباطی در جهان معاصر.
177 ـ خرّمشاد، اندیشه دینی، انقلاب اسلامی و جامعه مدنی.
178 ـ سید محمدعلی داعینژاد، جامعه مدنی در بستر حکومت دینی.
179 ـ بهروز دیلم صالحی، جایگاه جامعه مدنی و مشارکت سیاسی در عصر پهلوی.
180 ـ محمدرضا دهشیری، پیوند مفهومی و کارکردی جامعه مدنی و سیاست خارجی: مورد جمهوری اسلامی ایران.
181 ـ سعید رحیمیان، مدخلی بر بحث جامعه مدنی و اندیشه دینی.
182 ـ مسعود سپهر، مؤلفههای جامعه مدنی ایرانی.
183 ـ سید حسین سیفزاده، توسعه ـ نهادهای مدنی و چالش نقش دولت ایران.
184 ـ سید نادر علوی کامران، جامعه مدنی و حکومت دینی.
185 ـ علی اکبر علیخانی، ویژگیهای جامعه مطلوب از دیدگاه امام علی علیهالسلام .
186 ـ موسی غنینژاد، جامعه مدنی و اقتصاد آزاد.
187 ـ محمدمهدی فرقانی، رسانهها و جامعه مدنی، نقشها و کارکردهای متقابل.
188 ـ داود فیرحی، جامعه مدنی و مشارکت سیاسی در اسلام.
189 ـ محمد قراگوزلو، جامعه مدنی به روایتی دیگر (مروری بر دیدگاههای جامعهشناختی ابنخلدون).
190 ـ سید حمید نوحی، جامعه مدنی ایرانی در بستر میراث اسلامی.
در این رابطه به ویژه دو کنفرانس مهم پیرامون جامعه مدنی در خاورمیانه، در سالهای 1992 و 1995 در امریکا و کانادا، و چند کنفرانس محلی در جهان عرب (بویژه قاهره) برگزار شد. از جمله کتابهای مهمی که در نتیجه کار این کنفرانسها منتشر شده دو اثر زیر است.
- Ghassan Salame ed, Democracy Without Democrats? The Renewal of Politics in the Muslim World (London: I. B. Tauris, 1994).
- Aurustus Richard Norton, ed, Civil Society in the Middle East (Leiden: E.J. Brill, 1995).
کتابها
محمدتقی فرجی، جامعه مدنی و مدنیّت دینی، اسلام و سکولاریسم، [مجموعه مقالات]، (قم، بنیاد حکمت و اندیشه، 1376).
مجید محمدی، جامعه مدنی به منزله یک روش، (چاپ اول، نشر قطره، 1376).
جامعه مدنی و جوانان، [مقالات]، (چاپ اول، نشر قطره، 1377).
جمعی از نویسندگان، جامعهمدنی و ایران امروز، (چاپ اول: انتشارات نقش و نگار، 1377).
1 ـ آنهایی که در چارچوب یک نظریه یا فلسفه سیاسی خاص و به عنوان یک راه حل برای حاکمیت مردم و دموکراسی و آزادی در شرایط امروز ایران به آن پرداختهاند.
2 ـ آنهایی که براساس تبدیل شدن جامعه مدنی به یک شعار انتخاباتی و به بهانه دفاع از خود یا نفی رقیب، در مورد آن سخن گفتهاند.
ما در این جا مطالب و مقالاتی را که به فهم موضوع و گسترش آن یاری میرسانند، ذکر میکنیم. در این مقالات، مصاحبهها و میزگردهای ذکر شده نیز انواع گرایشها و جهتگیریهای فکری لحاظ شدهاند. موضوع جامعه مدنی در جامعه ما، موضوعی در حال رشد و گسترش کمّی و کیفی میباشد. لذا امید است این مقالهشناسی در این مسیر، سودمند و راهگشا باشد.
تعریف و مفهومیابی جامعه مدنی
1 ـ هوشنگ ماهرویان، «ما و جامعه مدنی»، فرهنگ توسعه، سال ششم، ش32، اسفند 76، ص6.
2 ـ داریوش اخوان زنجانی، «جامعه مدنی و جامعه مدنی جهانی»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 128-127، فروردین و اردیبهشت 77.
3 ـ علی سپهری، «جامعه مدنی، سه مرحله مختلف شهروندی»، ایران فردا، ش40، بهمن 76.
4 ـ خلیلاللّه سردارآبادی،، «چرا جامعه مدنی»، همان.
5 ـ شاپور رواسانی، «جامعه مدنی چیست؟ محتوای اجتماعی جامعه مدنی در یک جامعه مستعمراتی»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش124-123.
6 ـ آزاد و سعیدفر، «نظم چیست، بینظمی چرا؟»، [گفتوگو]، همشهری 15، دی 76، ص12.
7 ـ «تکوین مدنیّت ولایی»، کیهان 23، دی ماه 76، ص8.
8 ـ «تکوین مدنیّت ولایی، ریشههای انقلاب اسلامی ایران»، کیهان، 25 دی 76، ص8.
9 ـ «در مسیر شکلگیری جامعه مدنی»، همشهری، 9 خرداد 77، ص6.
10 ـ «چگونه حزب تشکیل شد (مفاهیم و مبانی نظری)»، سلام، 9 آذر 76.
11 ـ «جامعه مدنی چگونه جامعهای است»، همشهری، 16 تیر 77.
12 ـ [گروهی از نویسندگان]، «جامعه مدنی دموکراسی نخبگان ـ منافع ملی»، ایران فردا، ش39، دی 1376.
13 ـ «تکوین جامعه مدنی در ایران، بیمها و امیدها»، عصر ما، ش83، 28 آبان 76.
14 ـ رضا علیجانی، «جامعه مدنی به زبان ساده»، ایران فردا، ش39، دی 1376.
15 ـ «پاتولوژی جامعه مدنی»، همشهری، 8 تیر 77.
16 ـ فریدون ندائی، «جامعه مدنی از منظر تئوری»، جامعه سالم، ش34، شهریور 1376.
17 ـ «جامعه مدنی هم راهبرد، هم روش»، ایران فردا، ش39، دی 1376.
پیشینهیابی جامعه مدنی
18 ـ سید حسن امین، «تعریف و پیشینه جامعه مدنی»، کیهان اندیشه، بهمن و اسفند 1376.
19 ـ جمشید برزگر، «جامعه مدنی، پیدایش و تحول یک مفهوم»، معیار، ش22، بهمن 1376.
20 ـ احمد واعظی، «پارادوکس جامعه مدنی دینی»، نقد و نظر، ش12، پاییز 1376.
21 ـ «مفهوم مدرنیته و تاریخ پیدایی آن در غرب»، خراسان، 14 دی 76.
22 ـ «جامعه مدنی در ساختار اجتماعی کهن و نو ایران»، سلام، 29 فروردین و اول اردیبهشت 1377.
23 ـ «دیوانسالاری در پهنه تاریخ؛ ایران»؛ روزنامه ایران، 25 فروردین 77.
24 ـ «جامعه مدنی در اندیشههای سید جمالالدین اسدآبادی»، همشهری، 6 خرداد 77.
25 ـ «چگونه از مدینةالنّبی دور شدیم»، رسالت، 19 خرداد 77، ص11.
26 ـ محمد ایمانی، «غرب از انفعال تا سلطه»، کیهان، 3 آذر 76.
27 ـ شناپر دومینیگ، «ایده ناکجاآبادی جامعه مدنی و اصل تعالی شهروندی»، ترجمه صدیقه رحیمی، کیان، ش33، آبان و آذر 75.
28 ـ هوشنگ ماهرویان، «میرزا ملکمخان و جامعه مدنی»، فرهنگ توسعه، ش29 و 30، مهر و آبان 76.
مؤلّفههای جامعه مدنی
29 ـ نوشین احمدی خراسانی، «راهی به سوی جامعه مدنی»، فرهنگ توسعه، سال ششم، اسفند 76، (ویژه زنان).
30 ـ مهوش قهرمانی، «جامعه مدنی و خانواده»، همان.
31 ـ فرشته اعرابی، «زن، خانواده و جامعه مدنی»، ندا، سال هفتم، ش23، زمستان 76.
32 ـ مسعود اخوان کاظمی، «توسعه سیاسی و جامعه مدنی»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، ش128-127، فروردین و اردیبهشت 77.
33 ـ علی اکبر امینی، «تساهل و جامعه مدنی»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 124-123.
34 ـ جواد اطاعت، «مشارکت سیاسی در نظامهای کثرتگرا»، همان.
35 ـ «مؤلفههای شهروندی»، همشهری، 25 و 27 دی 76، ص6.
36 ـ «جامعه تودهوار»، همشهری، 19 بهمن 76، ص6.
37 ـ «مشارکت سازمانی»، همشهری، 6 اسفند 76، ص6.
38 ـ «شکلگیری جامعه مدنی، تحقق عدالت اجتماعی را آسان میکند»، ایران، 20 اسفند 76، ص9.
39 ـ «سیاستورزی در جامعه مدنی»، همشهری، 21 اسفند 76، ص9.
40 ـ «نهادهای تضمینکننده اجرای قانون»، همشهری، 28 اسفند 76، ص6.
41 ـ «کثرتگرایی سیاسی و جامعه مدنی»، همشهری، 17 فروردین 77، ص6.
42 ـ «بنیادهای دموکراسی در جوامع نوین»، همشهری؛ 16 فروردین 77، ص6.
43 ـ «مدیریّت در جامعه مدنی اسلامی»، سلام، 20 فروردین 77، ص9.
44 ـ «تساهل در اندیشه فلسفی غرب»، همشهری، 16 اردیبهشت 77، ص6.
45 ـ «مؤلفههای عرصه عمومی در جامعه مدنی»، همشهری، 7 و 8 اردیبهشت 77، ص6.
46 ـ «روابط عمومی در جامعه مدنی»، ایران، 20 اردیبهشت 77، ص6.
47 ـ «جامعه مدنی و اصول مشارکت»، رسالت، 31 اردیبهشت 77، ص2.
48 ـ «منزلت مطبوعات در جامعه مدنی»، همشهری، 12 خرداد 77، ص6.
49 ـ «جامعه مدنی و کثرت رسانهای»، همشهری، 16 خرداد 77، ص6.
50 ـ «هزینه قانونگرایی»، جمهوری اسلامی، 26 خرداد 77، ص15.
51 ـ محمدرضا مرتضوی، «قانونمند شدن قانون»، ایران، 25 آبان 76.
52 ـ «شناخت حقوق مدنی، گام اول مشارکت در ایجاد نظم»، کیهان، 28 آبان 76.
53 ـ «پیرامون شهروند و شهروندی»، همشهری، 3 آذر 76.
54 ـ امیر محبیان، «پایههای خردپذیر جامعه مدنی»، رسالت، 3 آذر 76.
55 ـ «راهکارهای گسترش قانون در جامعه»، خراسان، 16 آذر 76.
56 ـ «قانون و قانونگرایی پایه و رکناساسی برای ایجادتمدن است»، خراسان، 23 آذر76.
57 ـ «جایگاه رفیع آزادی»، سلام، 29 آذر 76.
58 ـ «چرا قانون برای جامعه لازم است»، سلام، 30 آذر 76.
59 ـ «آزادی و امیالبشری»، همشهری، 29 آذر 76.
60 ـ سجّادیان، «جامعه مدنی و توسعه سیاسی»، همشهری، 11 دی 76، ص6.
61 ـ «به اندیشه دیگران احترام میگذارید»، ایران، 11 دی 76، ص5.
62 ـ «خانواده ایرانی و جامعه مدنی، رویارویی یا همسویی»، همشهری، 6 تیر 77، ص6.
63 ـ «مطبوعات توسعه یافته و جامعه مدنی»، ایران، 14 تیر 77، ص6.
64 ـ فخرالدین عظیمی، «دموکراسی، جامعه مدنی و تمدن مدرن»، نگاه نو، ش30، آبان 1375.
ویژگیهای جامعه مدنی
65 ـ علی برزگر، «برخی از ویژگیهای جامعه مدنی»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش124-123.
66 ـ «جامعه مدنی و شهرآباد»، همشهری، 18 تیر 77.
67 ـ کاظم کردوانی، «جامعه مدنی، جامعه موازی، سازمانهای موازی»، جامعه سالم، ش34، شهریور 76.
68 ـ ژان، ل، «جامعه مدنی و دموکراسی»، ترجمه وحید کیوان، جامعه سالم، ش19، دی 75.
69 ـ قاسم گرانطبع، «طراحی شهری و حیات مدنی»، آبادی، سال هفتم، ش 25، تابستان 76.
70 ـ سید مصطفی محقق داماد، «قانونگرایی و قانونگذاری در جامعه مدنی»، بخارا، ش1، مرداد و شهریور 1377.
دیدگاهها درباره جامعه مدنی
71 ـ حمید احمدی، «دولت و جامعه مدنی در خاورمیانه»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش126-125.
72 ـ عدهای از صاحبنظران، «برخی نظرات پیرامون جامعه مدنی، دین، ایدئولوژی، دموکراسی و موانع آن، سه سؤال درباره تعریف جامعه مدنی»، ایران فردا، ش40، بهمن 76.
73 ـ «گامی به سوی جامعه مدنی»، عصر ما، سال چهارم، ش88، بهمن 76.
74 ـ «شهروندی را باید آموخت»، ایران، 7 بهمن 76، ص10.
75 ـ امیر محبّیان، «جامعه مدنی و نقش شبه روشنفکران»، رسالت، 16 بهمن 76.
76 ـ «جایگاه آزادی در حکومت اسلامی، تکوین مدنیّت ولایی»، کیهان، 16 بهمن 76.
77 ـ «متون دینی و جامعه امروز»، همشهری، 26 اسفند 76.
78 ـ «دین داوری در جامعه مدنی»، همشهری، 25 و 26 اسفند 76.
79 ـ «در حاشیه جامعه مدنی»، سلام، 23 اردیبهشت 77.
80 ـ «دوم خرداد گذرگاه تاریخی جامعه مدنی»، ضمیمه همشهری، 2 خرداد 77.
81 ـ «جامعه مدنی نه روش، نه آرمان»، رسالت، 10 خرداد 77.
82 ـ «جامعه مدنی، یک حرف و صد معمّا»، رسالت، 10 خرداد 77.
83 ـ «جامعه مدنی و بحران بی هویّتی»، رسالت، 24 خرداد 77.
84 ـ امیر محبّیان، «جامعه مدنی و سیاست ترویج غرب»، رسالت، 24 آبان 77.
85 ـ «اجرای قانون شوراهای محلی بازتاب جامعه مدنی اسلامی»، ایران، 29 آبان 76.
86 ـ «گامی در مدار مدارا»، سلام، 29 آذر 76.
87 ـ «تأکید عالمان عصر مشروطیت بر قوانین اسلامی»، کیهان، 27 آذر 76.
88 ـ «دو دیدگاه، توهم بهشت فردیّت یا زندگی در قبیله جهانی»، همشهری، 8 دی 76.
89 ـ «هزاره سوم، چه چیزی در انتظار جامعه بشری است»، همشهری، 9 دی 76.
موانع تحقق جامعه مدنی
90 ـ «موانع تحقق جامعه مدنی»، همشهری، 14 بهمن 76.
91 ـ دکتر بشیریّه، «موانع تحقق جامعه مدنی»، همشهری، 15 بهمن 76.
92 ـ داور شیخاوندی، «گروههای فشار، انقلاب و جامعه مدنی»، جامعه سالم، ش37، اسفند 76.
93 ـ صادق زیبا کلام، «جامعه مدنی و گروههای فشار»، همان.
94 ـ داوود پنهانی، «مرزهای انتقادپذیری دستیافتنی است»، ایران، 13 دی 76.
95 ـ وردینژاد، «موانع تحقق جامعه مدنی»، ضمیمه همشهری، 2 خرداد 77.
96 ـ «آسیبشناسی جامعه مدنی از منظر صاحبنظران»، ایران، 10 خرداد 77.
97 ـ امیر محبّیان، «جامعه مدنی و جنگ دموکراسیها»، رسالت 22 و 25 آبان 76.
98 ـ «مبانی جامعه ولایی از منظری نو»، رسالت، 27 آبان 76.
99 ـ «نقطه شروع این جاست (قانونگریزی و قانونستیزی)»، کیهان، 7 دی 76.
100 ـ «اقتصاد ایران، دشواریهای نهادی، نفت خام و جامعه مدنی»، سلام، 7 و 9 دی 76.
101 ـ برمکی، «مردمسالاری، نقد واقعیّتها و بازیابی اصالتها»، کیهان هوایی، 10 دی 76.
102 ـ علی حضوری، «به بهانه جامعه مدنی»، جامعه سالم، ش34، شهریور 76.
103 ـ محمّد شوری، «شعار جامعه مدنی و قدرت یا قانون»، ایران فردا، ش39، دی 76.
104 ـ مجید محمّدی، «موانع رشد جامعه مدنی در ایران»، کیان، ش33، آبان و آذر 75.
105 ـ «جامعه مدنی مرحلهگذار یا منزل نهایی»، کیهان، 1 اردیبهشت 77، ص6.
مقایسه جامعهمدنی با جامعهدینی و سایر جوامع
106 ـ مجید محمّدی، «نوگرایی دینی و جامعه مدنی»، کیان، ش40، بهمن و اسفند 76.
107 ـ شاپور رواسانی، «محتوای اجتماعی جامعه مدنی در یک جامعه مستعمراتی چیست؟»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 126-125.
108 ـ ژوتل کامپانا، «دولت، جامعه مدنی و اسلامگرایی در خاورمیانه»، ترجمه حمید احمدی، همان.
109 ـ تقی رحمانی، «جامعه سنّتی یا تودهوار؛ جامعه مدنی نیازمند هویت جمعی جدید»، ایران فردا، ش40، بهمن 76.
110 ـ «جامعه مدنی هیچ تضادی با اندیشههای دینی ما ندارد»، [مصاحبه]، همشهری، 29 دی 76.
111 ـ «مکتب فرانکفورت و نقد علم»، همشهری، 10 بهمن 76.
112 ـ «توسعه و عدالت بالهای پرواز انقلاب به سوی آرمانشهر اسلامی»، قدس، 15 بهمن 76.
113 ـ «جامعه مدنی و جامعه زدنی»، سلام، 22 و 24 دی 76.
114 ـ امیر محبّیان، «عدالت و آزادی از دو دیدگاه»، رسالت، 15 بهمن 76.
115 ـ «جامعه مدنی و منطق نفوذ غرب»، رسالت، 18 بهمن 76.
116 ـ «انقلاب اسلامی، جامعه مدنی و جامعه تودهوار»، همشهری، 20 بهمن 76.
117 ـ «تساهل و تسامح در نظر و عمل»، [میزگرد]، کیهان فرهنگی، کیهان، 27 اسفند 76.
118 ـ «جامعه مدنی و دولت سیاسی»، همشهری، 17 فروردین 77.
119 ـ محسن کدیور، «دولت انتخابی اسلامی»، همشهری، 26 فروردین 77.
120 ـ «نسبت جامعه مدنی و دین»، همشهری، 31 اردیبهشت 77.
121 ـ «هویت دینی در جامعه مدنی»، همشهری، 2 خرداد 77.
122 ـ «دوم خرداد و جامعه مدنی بر اساس مدینة النّبی»، ایران، 2 خرداد 77.
123 ـ «دینی شدن جامعه مدنی»، رسالت، 3 خرداد 77.
124 ـ عطاءاللّه مهاجرانی، «جمهوریت و انقلاب اسلامی»، همشهری، 10 خرداد 77.
125 ـ «آیا جامعه مدنی غربی با فرهنگ جامعه ما همسویی دارد»، رسالت 21 اردیبهشت 1377.
126 ـ حسن رحیمپور ازغدی، «میزگرد جامعه مدنی و ولایت فقیه»، رسالت، 26 آبان 1376.
127 ـ حسن رحیمپور ازغدی، «جامعه مدنی و ولایت فقیه»، رسالت، 3 آذر 1376.
128 ـ «اسلام، جامع مدنیّتهای فرهیخته»، رسالت، 30 آذر 1376.
129 ـ «تکوین مدنیّت ولایی، نهضت مشروطه و آفت استحاله»، کیهان، اول دی 1376.
130 ـ «جامعه مدنی یا جامعه دینی»، خراسان، 14 تیر 1377.
131 ـ «جامعه سنتی و مدرنیته»، همشهری، 20 و 22 تیر 1377.
132 ـ سامسون، آن، «نگاه مارکس و گرامشی به جامعه مدنی»، ترجمه پرویز صداقت، فرهنگ توسعه، ش 29 و 30، مهر و آبان 1376.
133 ـ احمد مصلّی، «گفتمانهای بنیادگرایی جدید در مورد جامعه مدنی، کثرتگرایی و مردم سالاری»، ترجمه محمدتقی دلفروز، راهبرد، ش13، بهار 1376.
134 ـ حمید مولانا، «جامعه مدنی و جامعه اسلامی»، کیهان، 27 شهریور 77.
همایشها
1 ـ همایش «تحقق جامعه مدنی
در انقلاب اسلامی»
به همت سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، همایش دوروزه تحقق جامعه مدنی در انقلاب اسلامی، در دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه از صبح یازدهم تا عصر دوازدهم بهمن 76 برگزار شد. از بین 120 مقاله رسیده، درباره 16 محور اصلی، پس از بررسی 65 مقاله برگزیده و در چهار گروه تحت عنوانهای زیر تقسیمبندی شد:
135 ـ جامعه مدنی، مفاهیم و مؤلّفهها
136 ـ دین و جامعه مدنی
137 ـ قانون و جامعه مدنی
138 ـ جامعه مدنی در ایران
مجموعه مقالات یاد شده در کتابی با عنوان «راههای تحقق جامعه مدنی منتشر شده است. عناوین تشکیل دهنده کتاب مزبور به شرح زیر است:
139 ـ محمّدحسین پناهی، زمینههای جامعهشناختی شکلگیری جامعه مدنی.
140 ـ حسین بشیریّه، قدرت: ایدئولوژی و جامعه مدنی، موانع تحقق جامعه مدنی در ایران.
141 ـ سید علیرضا حسینی بهشتی، جامعه مدنی و تعدّدگرایی.
142 ـ عباس منوچهری، مبانی نظری دین ـ جامعه مدنی.
143 ـ سید علی قادری، جامعه مدنی در اندیشه سیاسی حضرت امام قدسسره .
144 ـ جواد اطاعت، جامعه مدنی و کثرتگرایی سیاسی.
145 ـ فریدون وردینژاد، جامعه مدنی، کدام نگاه
146 ـ صادق لاریجانی، دین و جامعه مدنی.
147 ـ غلامعلی خوشرو، جامعه مدنی، عقل مفاهمهای و انقلاب اسلامی.
148 ـ سید علیرضا ازغدی، جامعه مدنی و خلقیات ما ایرانیان.
149 ـ هادی خانیکی، جامعه مدنی در ساخت اجتماعی کهن و نو ایران.
150 ـ سید علی اصغر کاظمی، انسان، جامعه و خودآگاهی مدنی.
151 ـ خسرو باقری، تیغ دودم کثرتگرایی و جامعه مدنی.
152 ـ محمد منصور نژاد، جامعه مدنی و جامعه دینی.
153 ـ سید صادق حقیقت، چالشهای نظری جامعه مدنی در حکومت اسلامی.
154 ـ مصطفی مصلحزاده، مشروعیت مدنی و مشروعیت غیرمدنی تعارض یا همگرایی.
155 ـ محسن خلیلی، مؤلفههای ابزاری جامعه مدنی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
156 ـ شهیندخت عالی، جایگاه زنان در جامعه مدنی.
157 ـ علیاصغر قاسمی سیانی، جامعه مدنی، فرهنگ مدنی.
158 ـ رسول نیمروز، مفهوم Polis(جامعه مدنی) از دیدگاه هگل، مارکوزه و راسل « جامعه مدنی در اندیشه سیاسی غرب».
159 ـ غلامرضا خاکی، رویکرد کثرتگرایانه در جوامع دینی و تأثیر آن بر افزایش بهرهوری ملی.
2 ـ همایش «جامعه مدنی و
اندیشه دینی»
همایش «جامعه مدنی و اندیشه دینی» پس از شش ماه تلاش پیوسته و پیگیر، در روزهای چهاردهم و پانزدهم اسفند ماه 1376 به همّت معاونت پژوهش نهاد نمایندگی مقام معظّم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شیراز برپا شد. از میان هفتاد موضوع، شانزده محور زیر برای فراخوان مقالات برگزیده شده بود:
ـ مفهوم جامعه مدنی و تحوّل آن.
ـ مؤلفهها، عوامل و موانع رشد و تثبیت جامعه مدنی در ایران.
ـ جامعه مدنی و انقلاب اسلامی.
ـ جایگاه شوراها و نهادهای مردمی در حکومت دینی.
ـ نقش رسانههای گروهی در جامعه مدنی .
ـ جامعه مدنی و فقه سیاسی.
ـ توسعه و جامعه مدنی.
ـ منابع قدرت و جامعه مدنی.
ـ جایگاه جامعه مدنی در مکاتب و نظامهای سیاسی.
ـ جامعه مدنی و تجدّد.
ـ دولت و جامعه مدنی.
ـ امنیّت و عدالت اجتماعی و جامعه مدنی.
ـ مؤلفههای جامعه مدنی در اندیشه اسلامی.
ـ سیره عقلا و رابطه آن با جامعه مدنی دینی.
از میان مقالات رسیده، 16 مقاله برگزیده و برای عرضه به همایش انتخاب شد. در سه میزگرد نیز مقالاتی مورد بحث و بررسی قرار گرفتند. تمامی مقالات برگزیده، به صورت کتابی مستقل برای استفاده پژوهشگران و اندیشمندان منتشر خواهد شد.
عناوین مقالات این همایش بدین قرار است:
160 ـ صادق زیباکلام، اندیشه جامعه مدنی در تاریخ معاصر ایران.
161 ـ حاتم قادری، امتناع ساختی مطالعه موردی ایران.
162 ـ محمّدمهدی مراد خلج، نمودهای جامعه مدنی در سیره اسلامی.
163 ـ سید عباس نبوی، جامعه مدنی، اسلامی یا غربی.
164 ـ فریدون وردینژاد، منابع قدرت و جامعه مدنی.
165 ـ سید محمد هاشمی، جامعه مدنی و نظام سیاسی.
166 ـ محمد مجتهد شبستری، نقش و سهم دین در جامعه مدنی امروز.
167 ـ مهدی محسنیان راد، ارائه مدل آرمانی برای ارتباط سه سویه.
168 ـ لیلی مصطفوی کاشانی، حریم دین در جامعه مدنی اروپا.
169 ـ مسعود اخوان کاظمی، توسعه سیاسی و جامعه مدنی.
170 ـ تقی آزاد ارمکی، موانع و مشکلات فرهنگی موجود در تحقق جامعه مدنی در ایران.
171 ـ عماد افروغ، جامعه مدنی، پیششرط و موقعیت آن در ایران.
172 ـ داود هرمیداس باوند، جامعه مدنی جهانی.
173 ـ حسین بشیریّه، تحول در روابط دولت و جامعه مدنی در خاورمیانه.
174 ـ جامعه مدنی، یک دال، کدام مدلول.
175 ـ سید محمدمهدی جعفری، جامعه مدنی در قرآن و نهجالبلاغه.
176 ـ هادی خانیکی، جامعه مدنی، ساخت سیاسی و نظام ارتباطی در جهان معاصر.
177 ـ خرّمشاد، اندیشه دینی، انقلاب اسلامی و جامعه مدنی.
178 ـ سید محمدعلی داعینژاد، جامعه مدنی در بستر حکومت دینی.
179 ـ بهروز دیلم صالحی، جایگاه جامعه مدنی و مشارکت سیاسی در عصر پهلوی.
180 ـ محمدرضا دهشیری، پیوند مفهومی و کارکردی جامعه مدنی و سیاست خارجی: مورد جمهوری اسلامی ایران.
181 ـ سعید رحیمیان، مدخلی بر بحث جامعه مدنی و اندیشه دینی.
182 ـ مسعود سپهر، مؤلفههای جامعه مدنی ایرانی.
183 ـ سید حسین سیفزاده، توسعه ـ نهادهای مدنی و چالش نقش دولت ایران.
184 ـ سید نادر علوی کامران، جامعه مدنی و حکومت دینی.
185 ـ علی اکبر علیخانی، ویژگیهای جامعه مطلوب از دیدگاه امام علی علیهالسلام .
186 ـ موسی غنینژاد، جامعه مدنی و اقتصاد آزاد.
187 ـ محمدمهدی فرقانی، رسانهها و جامعه مدنی، نقشها و کارکردهای متقابل.
188 ـ داود فیرحی، جامعه مدنی و مشارکت سیاسی در اسلام.
189 ـ محمد قراگوزلو، جامعه مدنی به روایتی دیگر (مروری بر دیدگاههای جامعهشناختی ابنخلدون).
190 ـ سید حمید نوحی، جامعه مدنی ایرانی در بستر میراث اسلامی.
در این رابطه به ویژه دو کنفرانس مهم پیرامون جامعه مدنی در خاورمیانه، در سالهای 1992 و 1995 در امریکا و کانادا، و چند کنفرانس محلی در جهان عرب (بویژه قاهره) برگزار شد. از جمله کتابهای مهمی که در نتیجه کار این کنفرانسها منتشر شده دو اثر زیر است.
- Ghassan Salame ed, Democracy Without Democrats? The Renewal of Politics in the Muslim World (London: I. B. Tauris, 1994).
- Aurustus Richard Norton, ed, Civil Society in the Middle East (Leiden: E.J. Brill, 1995).
کتابها
محمدتقی فرجی، جامعه مدنی و مدنیّت دینی، اسلام و سکولاریسم، [مجموعه مقالات]، (قم، بنیاد حکمت و اندیشه، 1376).
مجید محمدی، جامعه مدنی به منزله یک روش، (چاپ اول، نشر قطره، 1376).
جامعه مدنی و جوانان، [مقالات]، (چاپ اول، نشر قطره، 1377).
جمعی از نویسندگان، جامعهمدنی و ایران امروز، (چاپ اول: انتشارات نقش و نگار، 1377).
تبلیغات
