تبیین راه؛ توجه به اصول سالم مداحی و عزاداری

انحراف­ها و آفت­های سال­های اخیر در مجالس و محافل مداحی و عزاداری اهل­بیت:، اعاظم حوزه و مراجع معظم تقلید را نگران نمود. آنان هشدارهای خود را بیان نمودند. حضرت آیةالله مکارم شیرازی دام ظلّه، در جمع گروهی از مداحان، پس از تبیین اهمیت این مراسم، و تأکید بر هرچه باشکوهتر برگزار شدن آن، بر پاک و منزه نگاه داشتن مرثیه­خوانی­ از آفت­ها تأکید نمودند، که بخشی از آن­را در اختیار خوانندگان گرامی قرار می­دهیم.
مداحان اهل­بیت: سرمایه­ عظیمی در دست دارند که باید در حفظ آن کوشا باشند. مداحی می­تواند احساسات عاشورایی را بسیج کند و اهداف امام حسین(ع) را در قالب شعر در دل­های عزاداران به خصوص جوانان جای دهد، اما این سرمایه ممکن است دچار آفاتی شود که به چهارده مورد آن اشاره می­کنیم:
1. خارج بودن اشعار از زبان قال، یا زبان حال؛ توجه داشته باشید اشعاری که می­خوانید از زبان قال، یا زبان حال خارج نباشد. زبان قال؛ یعنی مطلب، مدرک معتبری داشته باشد و زبان حال؛ یعنی واقعاً حال امام حسین(ع) و اصحابش اقتضای اشعاری که می­خوانید را داشته باشد. باید شأن و منزلت امام حسین(ع) در محتوای اشعار حفظ گردد. مثلاً: وقتی می­شنویم مداحی خطاب به امام حسین(ع) می­گوید: یقین دارم که در دل آرزویی به جز دامادی اکبر ندارى! عاشورا از آن علوّ مقامش چه قدر پایین می­آید؟! این مداح نه تنها برخلاف تاریخ حرف زده، چون آن حضرت ازدواج کرده بود، بلکه خودش را جای امام حسین(ع) حساب کرده و در واقع فکر و آرزوی خودش را بر زبان می­آورد. یا مداحی درباره امام زمان می­گوید: نمی­دانم تو آواره کدام بیابان هستی که من هم در آن آواره شوم. امام زمان که آواره­ نیست، آن حضرت در میان ما است، در میان میهمانان و شیعیان. البته جا دارد از اشعار بعضی از شاعران متعهد معاصر قدردانی کنم که اشعار بلندی سروده­اند. مداحان عزیز از اشعار بلند آن­ها استفاده کنند و توجه داشته باشند که اشعار تازه را حفظ نبودن و از روی نوشته خواندن عیب نیست. به هر حال الحمدلله مداحانی با فکر بلند داریم که اشعار بسیار زیبایی می­خوانند و اهداف مقدس امام حسین(ع)، مکتب اهل­بیت: و عشق به امام زمان را کاملاً پرورش می­دهند.
2. بیان مسایل غلوآمیز؛ نباید مسایلی بر زبان مداحان جاری شود که بوی غلو می­دهد. امیرالمؤمنین(ع) فرمود: هَلَکَ فِیَّ رَجُلاَنِ: مُحِبٌّ غَالٍ وَ مُبْغِضٌ قَالٍ([1]) دو گروه درباره من هلاک شدند؛ آن­ها که غلو می­کنند و ما را برتر از مقاممان معرفی می­کنند و همچون خداوند می­ستایند و دشمنانی که العیاذبالله به ما لعن می­کنند؛ از این­که این دو گروه هم­سنگ هم قرار داده شدند؛ معنایش این است که هر دو گروه در اشتباه می­باشند. گاهی از گوشه و کنار زمزمه­هایی می­شنویم که خیلی زننده است: لا إله إلاّفاطمة الزهرا یا لا إله إلاّ زینب کسی که این سخن را می­گوید، اگر بفهمد که چه می­گوید، استکانی که از آن چای می­خورد را باید آب کشید. این حرف­ها علاوه بر این­که خلاف تعلیمات اسلام است، اگر به گوش دشمنان برسد، که این روزها راحت منتقل می­شود، می­گویند این­که ما گفتیم شیعیان کافرند، دلیلش این سخنان است. البته ممکن است این ذاکرین بی­اطلاع باشند که باید پیش کسوت­های از مداحان و وعاظ محترم آن­ها را راهنمایی کنند.
در نام­گذاری هیأت­ها هم دقت شود. بعضی نام دیوانگان امام حسین(ع) را بر هیأت خود می­گذارند که وقتی مختصرش می­کنند، می­شود هیأت دیوانگان! به جای این اسامی که آثار بدی دارد، نام عاشقان، فداییان، دل­دادگان، و خادمان امام حسین(ع) را انتخاب کنید.
3. بهره­مندی از آموزش­های لازم؛ وعاظ محترم در حوزه­ها درس می­خوانند و پس از مرحله آموزش به وعظ می­پردازند؛ همان­گونه که منبر ترکیبی از علم و هنر است، مداحی هم همین طور است؛ لذا برای مداحی هم آموزش دیدن لازم است. مداحان هم باید آگاهی و اطلاعات لازم را داشته باشند و هم این هنر را داشته باشند که چگونه بخوانند. اگر فقط بخش­های مربوط به هنرمندی را یاد بگیرند، ولی از جنبه علمی آموزش نبینند، کم می­آورند و نمی­توانند انجام وظیفه کنند؛ لذا خوب است مراکزی برای آموزش مداحان ایجاد شود و افراد عالم و شایسته آموزش دهند و افرادی که آگاهی لازم از مسایل اسلامی ندارند، وارد این کار نشوند.
4. چراغ سبز گناه را به مردم نشان دادن؛ نباید در مجالس عزاداری گفته شود که در طول سال هر گناهی که می­خواهید انجام دهید، اما در ایام محرم که عزاداری می­کنید، گناهان شسته می­شود!
امام حسین(ع) برای مکتب و مذهب شهید شد؛ لذا در مجالس حسینی باید مذهب را تقویت کرد.
5 . برهنگی عزاداران؛ من خواهش می­کنم که در مجالس خود، عزاداران را به درآوردن پیراهن تشویق نکنید، چون اگر ناظر نامحرم در مجلس باشد، این کار قطعاً گناه است و اگر هم این­طور نباشد، می­دانید که ما در زمانی زندگی می­کنیم که این صحنه­ها به راحتی فیلم برداری می­شود و به سراسر دنیا فرستاده می­شود و دشمنان می­گویند: این هم شیعیان امام حسین(ع)! لذا پیراهن درآوردن عزاداران در عصر روزگار ما به مصلحت نیست و ضرر دارد.
6 . تشویق عزاداران به آسیب رسانی بدن؛ این­که مسلمان پذیرای آسیب بر بدن خود باشد، برای میدان جهاد و شهادت است و دیدیم که جوانان ما زیر بمب­های دشمن قطعه قطعه شدند، اما با دست خود به بدن آسیب رساندن درست نمی­باشد. ما نباید مردم را به این کارها تشویق کنیم.
7. اجرای برنامه عزاداری در وقت نماز؛ مداحان عزیز دقت کنند که در وقت نماز برنامه نداشته باشند؛ زیرا نماز ستون دین و سرمایه تربیت جامعه اسلامی و همه چیز ما مسلمانان است و نباید فدای چیز دیگر شود. امام حسین(ع) در روز عاشورا زیر رگبار تیر دشمن نماز خواندند تا اعلان کنند که حتی در میدان جنگ هم نباید نماز را تعطیل کرد. در قرآن مجید حتی دستور نماز خوف مخصوص میدان نبرد آمده است. با این حال، ما چه­طور به خود اجازه بدهیم که مجالس امام حسین(ع) باعث تعطیلی نماز شود؟!
8 . به­کارگیری آهنگ­های نامناسب؛ در مجالس مذهبی آهنگ­هایی که انتخاب می­شود، باید مناسب باشد.
آهنگ­های سنتی خیلی مؤثر، جان­سوز و مفید هستند، اما اخیراً آهنگ­های طاغوت و آهنگ­هایی که رسانه­های آمریکایی می­نوازند و آهنگ­های لهو و فساد در مداحی­ها استفاده می­شود که از چنین اتفاقی به خدا پناه می­بریم!
9. بازیچه سیاست­های مرموز؛ سیاست­بازان مرموز می­خواهند در همه امور و مراکز، اعم از مساجد، دانشگاه­ها، مدارس، هیأت­های مذهبی و مجالس مداحی نفوذ کند. باید حواس شما جمع باشد تا بازیچه دست این افراد مرموز نشوید.
10. خواندن روضه­های سخت و سنگین؛ بعضی از روضه­ها واقعاً دردناک است و امام زمان راضی نیست که به آن شدت خوانده شوند. البته روز تاسوعا و عاشورا استثنا است که نباید در آن­ها روضه­های عادی خواند، ولی واعظ هنرمند و مداح هنرمند کسی است که بتواند از کنار مصیبت رد شود و در همان حال مردم را تحت تأثیر قرار دهد. خواندن روضه­های سخت و سنگین برای گریه گرفتن از مردم هنر نیست، هنر آن است که بتوانی در حواشی مصیبت مردم را بگریانى، و این می­شود.
11. خسته نکردن مردم؛ نباید مجالس مذهبی به گونه­ای باشد که حضار به خصوص جوانان خسته شوند، چون گرگ­هایی هستند که می­خواهند جوانان ما را با ابزاری مانند: ماهواره، اینترنت، مواد مخدر، مجالس بد آموز و ... از دین و مذهب و امام حسین(ع) جدا کنند. مجالس ما نباید برای آن­ها خسته کننده و کسالت­آور باشد.
12. رعایت احترام پیش­کسوت؛ هرگروه و دسته­ای دارای پیش­کسوت می­باشد. وعاظ و مداحان هم پیش­کسوت­هایی دارند که باید احترام آن­ها را حفظ کنند و از تجربه آن­ها استفاده نمایند. این افراد چهل پنجاه سال برای امام حسین(ع) مداحی کردند و منبر رفتند و امام حسین(ع) به آن­ها علاقه دارد، باید به آن­ها احترام کرد.
13. تقویت نظام، رهبری و مرجعیت؛ دشمن تمام قدرتش را به کار گرفته تا به اسلام و مسلمانان ضربه بزند؛ به همین خاطر در مقابل آن­ها باید نظام، رهبری و مرجعیت را تقویت کرد. در عراق اگر حضور مرجعیت نبود، نه شیعه به جایی می­رسید و نه عراق به این شکل بود و دشمنان، عراق را عوض می­کردند، ولی مرجعیت عراق توانست از نجف، دیگر مشاهد مشرفه و مکتب اهل­بیت: دفاع و حمایت کند. این قدرت مؤثر را باید حفظ کرد. رهبری و نظام را باید حفظ کرد. مداحان می­توانند در لابه لای بحث­های خود و گاهی در متن بحث­های خود به این مسایل هم توجه داشته باشند. و بالاتر از همه عشق به امام زمان را باید در همه مجالس به عنوان یکی از اساسی­ترین مطالب زنده نگه دارند.
14. تخلق به اخلاق حسینى؛ واعظان و مداحان باید به اخلاق حسینی متخلق باشند. مردم باید ببینند که مداحان دروغ نمی­گویند، خیانت نمی­کنند و زن و بچه آن­ها مؤدب به آداب اسلامی هستند و بدحجابی در میان آن­ها نیست و مطالب نسنجیده در خانواده آن­ها دیده نمی­شود. باید هرکسی به اندازه خود به این ویژگی آراسته باشد تا إن­شء;الله مجالس مذهبی ارزش خود را در میان مردم حفظ کند، و شما مداحان عزیز در سایه امام حسین(ع) بتوانید خودتان، خانواده­تان، جامعه و کشورتان و اسلام و قرآن را حفظ کنید.([2])
[1]. نهج البلاغه، حکمت 117.
[2]. روزنامه جمهوری اسلامى، 3/11/1384.