زعامت دینی سیاسی حضرت ولی عصر

در زمان غیبت فیض حضرت ولی عصراز چه راهی به اجتماع می رسد؟
در پاسخ به این سؤال، حضرت ولی عصرمی فرماید: «فیض من مانند خورشید در پس ابرها است»،([1]) و این نور لازم برای ادامه ی زندگی اجتماع، هرگز به تاریکی نمی گراید.
امام و ولی زمان در هر دوره دو سمت دارد: یکی، مرجعیت دینی؛ یعنی در مسایلی که مرجعیت دارند، باید همه ی این پرسش ها را پاسخ بدهند و دوم، زعامت سیاسی؛ به این معنا که رهبری جامعه ی تشیع و البته رهبری جامعه ی اسلامی با ایشان است و هم پاسخ گویی به مسایل شرعی و هم تصدی مسأله زعامت و جنبه سیاسی جامعه و امت را عهده دار هستند.
در مسایل سیاسی و اجتماعی نیز باید به زعیم و رییس مراجعه کرد، چنان که در دروان اولیه ی اسلام نیز همین گونه بوده است.([2])
امامان: در همان دوران حضور، مرجعیت فتوایی را به اصحاب واگذاشته بودند([3]) و افرادی چون محمدبن مسلم، أبان بن تغلب، زرارة;، و زیاد از جمله کسانی بودند که امام باقر(ع) به آن ها حکم فتوا داده بود:
«إجلس فی مسجد المدینة و أَفتِ النّاسَ فانّی اُحبُّ أنْ یُری فی شیعتی مثلک([4])؛ در مسجد مدینه بنشین و به پرسش های مردم پاسخ بده...».
در زمان حضور این گونه بود که مسأله ی مرجعیت فتوایی به بزرگان واگذار شده بود، اما مرجعیت سیاسی‌ انحصاراً در اختیار خود ائمه: بود. توقیع (نامه) شریف از جانب امام زمانکه در دست اسحاق پسر یعقوب بوده و اکنون به ما رسیده است، ‌به همین مطلب اشاره دارد.([5])
«و أما الحوادث الواقعة فارجعوا فیها إلی روة حدیثنا فإنّهم حجّتی علیکم و أنا حجة‌الله علیهم؛([6]) و اما درباره مسایل و حوادث جدیدی که برای شما پیدا می شود، به کسانی که احادیث ما را روایت می کنند، رجوع کنید؛ چه این دسته، حجت من بر شمایند و من حجت خدا بر آن ها هستم».
این توقیع از لحاظ سند، معتبر بوده و جای هیچ گونه خدشه نیست.
تعریف واژه روة (راویان) حدیث
«روة حدیثن»؛ یعنی ناقلان حدیث، کسانی که بتوانند مغز حقیقت و خواسته ی ما را برای شما بازگو کنند.
روة حدیث؛ یعنی کسانی که در خدمت پیغمبر اکرم(ص) نشسته و در دین تفقه کرده اند. فقه عمیق تر از فهم است، پی بردن به عمق مطلب و علاج متعلقات و تخصیص را بلد شدن است.([7])
بنابراین؛ کسی می تواند مرجعیت سیاسی اجتماعی حضرت را بر عهده بگیرد که جامعیت و شایستگی داشته باشد.
سخن حضرت در ادامه که فرمود: «إنّهم حجّتی علیکم»([8]) تبیین این معنا است؛ یعنی اشخاصی که با چنین صفات یاد شده، حجت من بر شما بوده، در مقابل من و شما مسؤول و پاسخ گو هستند. معنای حجت نیز همین است. این نوعی فرمان است. حضرت با همین بیان، مقام زعامت سیاسی را، به این گروه واگذار می کند. فقیهان با این فرمان، واجد حکم شده اند، البته به این نکته ی دقیق نیز باید توجه داشت که در مرجعیت فتوایی، ده تا فقیه می توانند در عرض و موازات هم پاسخ گو باشند. در عصر حضرت صادق(ع) پنجاه فقیه، همه در عرض هم منصوب بودند و هر کس در منطقه ی خودش مرجعیت فتوایی داشته است([9])، اما اگر کسی زعیم سیاسی باشد، مسأله فرق می کند و این حکم عام، شامل حالش نمی شود.