"سیری در پیام تاریخی امام صادق7 بخش دوازدهم"

ی نورانی امام که بخش پایانی آن محسوب می­شود، با عبارت و ایّاکم و ممّاظّة اهل الباطل ... آغاز می­شود و با جمله­ی زیبا و عمیق والحمدلله رب العالمین پایان می­یابد.
سرفصل­های مورد توجه در این فراز از نامه­ی گران­قدر حضرت بدین شرح است:
1. هشدار نسبت به نزاع و گفتگو­های بی­ثمر با طرفداران عقاید و افکار انحرافی.
2. تأکید بر الگوگیری از روش صالحان، وقار آنان، آرامش آنان، بردباری ایشان، فروتنی و پارسایی آنان نسبت به محارم الهی، پیروی از مسیر صداقت، وفا، تلاش در عمل به طاعت الهی، که صالحان طی می­کردند.
3. یادآوری این­که بدون اقتدا به صالحان به مقام و منزلت آنان نمی­توان دست یافت.
4. تذکر این نکته که هدایت انسان­ها بدون توفیق الهی امکان­پذیر نیست.
5 . اعلام این­که وقتی خداوند خیر کسی را بخواهد، او را آماده پذیرش اسلام می­کند و حق را بر زبانش جاری می­سازد و دلش را با حق گره­ می­زند. طبق عقاید حقه عمل می­کند و مسلمان کامل می­شود و دراین حال اگر بمیرد از مسلمان­های راستین است.
6 . تذکر این­ که اگر خداوند ﴿به خاطر رفتار خود انسان﴾ خیر کسی را نخواهد، او را به خویش وا می­نهد، سینه­اش نسبت به اسلام تنگ و در فشار قرار می­گیرد. اگر سخن حقی بر زبانش جاری شود، دلش با آن پیوند ندارد... و خداوند توفیق عمل به او نمی­دهد، با این وضع اگر بمیرد، نزد خدا از منافقان محسوب می­گردد و گفتار حق او بدون عقیده و عمل فقط حجّتی علیه او خواهد بود.
7. تأکید بر تقوا.
8 . درخواست شرح صدر در برابر اسلام و دین الهی.
9. درخواست توفیق در اقرار زبانی به حق تا لحظه­ی مرگ.
10. درخواست عاقبت بخیری و عاقبت صالحان از خداوند.
11. توجه به این­که هیچ نیرویی در عالم جز به کمک الهی نیست.
12. تذکر این­که حمد و ستایش فقط شایسته "رب العالمین" است.
در فراز پایانی این بخش حضرت بر اهمیت امامت و قبول ولایت و رهبری اهل بیت: و آثار دوری از مکتب و راه و روش ایشان تأکید فرموده است.
ترجمه­ی این بخش از این نامه­ی زندگی­ساز بدین شرح است:
از درگیری و کشمکش لفظی با اهل باطل دوری کنید و راه و روش صالحان را در پیش گیرید.
وقار و آرامش صالحان، بردباری آن­ها، خشوع ورزی ایشان، پارسایی آن­ها در برابر محارم الهی، راستگویی ایشان، وفای آن­ها، تلاش­های ایشان را در عمل طبق اوامر الهی مورد توجه قرار دهید. اگر چنین نکنید، در نزد خداوند، در جایگاه صالحان پیشین قرار نمی­گیرید و بدانید به راستی خداوند متعال وقتی نسبت به بنده­ای اراده­ی خیر کند، دلش را نسبت به اسلام می­گشاد و به او توفیق مسلمانی می­بخشد.
حق را بر زبانش جاری می­سازد. دلش را بر عقاید اسلامی پیوند می­زند و طبق آن رفتار می­کند. وقتی این توفیق را یافت، اسلامش کامل می­شود و اگر در این حال بمیرد از مسلمان­های راستین است و اگر خداوند ﴿به دلیل رفتار نادرست کسی﴾ خیر او را نخواهد، او را به خود واگذار می­کند و سینه­اش نسبت به قبول اسلام و مسلمانی، تنگ و در سختی قرار می­گیرد، اگر کلمه حقی ـ شهادتین ـ هم بر زبانش جاری شود، قلبش با آن پیوند نمی­خورد و خدا توفیق عمل بر اساس آن را به او نمی­دهد، که اگر در این حالت بمیرد، در شمار منافقان مرده است و گفتار حق بدون عقیده و عمل فقط حجت ﴿و سند محکومیت او﴾ خواهد بود.
پس تقوای الهی پیشه کنید و از او شرح صدر نسبت به اسلام بخواهید و از او درخواست کنید که زبانتان به سخن حق تا لحظه مرگ گویا باشد و سرانجام شما را همچون عاقبت صالحان قبلی قرار دهد. ولاقوة إلاّ بالله، والحمدلله رب العالمین.
هر کس خوش دارد که بداند خدای عزوجل او را دوست دارد، طبق دستور الهی رفتار کند و از ما پیروی نماید. آیا سخن خدا به پیامبرش9 را نشنیده است؛ که فرمود:
)قل إن کنتم تحبّون الله فاتّبعونی یحببکم الله ویغفرلکم ذنوبکم(([1])؛ بگو: اگر خدا را دوست دارید، از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید.
سوگند به خدا هیچ بنده­ای خداوند را اطاعت نمی­کند، مگر این­که پیروی از ما بخشی از طاعت الهی است و سوگند به خدا و هیچ بنده­ای هرگز از ما پیروی نمی­کند مگر این­که مورد مهر و محبت الهی قرار می­گیرد و هیچ کس پیروی از ما را رها نمی­کند، مگر این­که گرفتار دشمنی با ما می­شود به خدا سوگند هیچ کس با ما دشمنی نمی­کند؛ مگر این­که خدا را عصیان کرده است و هر کس در حال معصیت الهی بمیرد، گرفتار خزی و رسوایی الهی می­شود و خدا او را به رو در آتش می­افکند و الحمدلله رب العالمین.
در پایان شایسته تذکر است که این نامه­ی ارزشمند، اولین حدیث در کتاب روضه کافی است که محمدبن یعقوب کلینی از علی­بن ابراهیم، از پدرش از ابن­فضّال از حفص مؤذّن از امام صادق7 نقل کرده است:
همچنین کلینی همین حدیث را با سند دیگر از پدرش، از ابن فضال از محمدبن اسماعیل­بن بزیع از محمدبن سنان از اسماعیل­بن جابر از امام صادق7 آورده است، که آن بزرگوار این پیام را برای اصحاب خویش نوشته و دستور داده­اند. آن را مورد دقت قرار دهند و آن را مرور کنند و مکرّر به آن توجه کنند و طبق آن عمل نمایند و شیعیان این نامه را در نمازخانه­های خویش در منازل خود نگه­داری می­کردند و پس از نماز آن را مطالعه می­نمودند.
تفاوت­هایی اندک بین متن نقل شده در کتاب روضه کافی و متن موجود در کتاب الوافی وجود دارد که سبب شده است مرحوم علی اکبر غفاری; مصحح کتاب در پایان روضه کافی متن برگزیده وافی را هم به عنوان الحاق آورده است.
در ضمن بخشی از این نامه تاریخی در کتاب تحف العقول، تألیف ابن شعبه حرّانی از علمای قرن چهارم هجری آمده است.
خداوند همه­ی راویان و محدثان بزرگوار را مورد رحمت و لطف خویش قرار دهد و به ما را نیز توفیق فهم و عمل به سخنان پیامبر اکرم9 و اهل بیت: عنایت فرماید.
پایان
1 . آل عمران ﴿3﴾ : 31.