تبیین رابطه پیچیدگی بصری منظر شهری و هویت کالبدی آن (مورد پژوهی: هسته تاریخی شهر کرمانشاه) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
پیشینه و هدف منظر شهرها تلفیقی از اجزا سنتی و مدرن هستند که در دوره های زمانی مختلف و با سبک های متفاوت شکل گرفته اند. برخی از این اجزا با گذشته بافت رابطه دارد و به سرعت در ذهن افراد خاطره و حس تعلق ایجاد می کنند. برخی اجزا نیز شناخت بافت را مشکل می کنند و حواس را درگیر مکان نخواهد کرد. از طرف دیگر تئوری پیچیدگی به دنبال یافتن نظمی پنهان در عناصر هویت بخش است و بر مبنای آن نظم روابط فضایی تصادفی نیست و می تواند تابع یک جریان معین با یک فرمول ریاضی مشخص باشد. شکل، فرم و هندسه حاصل از عناصر و روابط بین آن ها نیز هر چند پیچیده ولی با نظمی نهفته، معانی را در ذهن مخاطب ایجاد می کند که هویت و حس تعلق به فضا یکی از مظاهر آن است. پژوهش حاضر با تشریح نظریات هویت کالبدی و منظر شهری، به پیوند آنها با نظریه پیچیدگی کالبدی پرداخته است هدف اصلی پژوهش این است که میزان پیچیدگی مناظر هویت بخش کالبدی را که به طور طبیعی قدیمی تر از مناظر نوساز هستند، نسبت به سایر عناصر تفسیر کند؛ بنابراین به سنجش میزان پیچیدگی یک منظر شهری می پردازد.روش شناسیپژوهش حاضر از روش توصیفی - تحلیلی و کمی - کیفی هم زمان استفاده شده و دارای دو قسمت کلی است: در قسمت اول، مبتنی بر مبانی نظری و پیشینه پژوهش، به بررسی منابع موجود در زمینه فراکتال و کاربرد آن در منظر شهری و بافت تاریخی پرداخته شده است. در قسمت دوم با بررسی میدانی مناظر شهری انتخاب و تصویربرداری در بافت تاریخی شهر کرمانشاه برای سنجش پیچیدگی کالبدی تصاویر استفاده شد. برای ارزیابی بعد فراکتال (پیچیدگی کالبدی) تصاویر منظر شهری هر عکس مطابق نظریه منوچهر مزینی در سه مقیاس پیکر (فاصله دور)، سیما (فاصله میانی) و چهره (فاصله نزدیک) تقسیم شده به صورتی که در مقیاس پیکر یک تصویر، در مقیاس سیما، دو تصویر و در مقیاس چهره 4 عکس ایجاد شد که با یکدیگر همپوشانی ندارند (A1 تا A7). فرایند سنجش بعد فراکتال با استفاده از 14 تصویر از هفت منظر تاریخی و عناصر الحاق شده به مناظر در دوره های مختلف با نرم افزار «ایمیج جی» محاسبه شده است.یافته ها و بحثمحاسبه ابعاد فراکتال مناظر منتخب بافت تاریخی شهر کرمانشاه در فاصله دور نشان داد مناظر شهری قدیمی که دارای ابنیه و عناصر تاریخی هستند دارای پیچیدگی بالاتری نسبت به مناظر جدیدتر هستند. مشاهده بعد فراکتال در فاصله میانی نشان داد در مناظر شهری تاریخی که دارای هویت کالبدی بالاتر هستند، پیچیدگی کالبدی افزایش یافته یا با ثابت ماندن آن و یا کاهش جزئی همراه است. در فاصله نزدیک نیز این امر تکرار شده و نمود بارز افزایش پیچیدگی کالبدی با نزدیک شدن به مناظر شهری که دارای هویت کالبدی بیشتری دارند، خواهد بود. علاوه بر تغییرات بعد فراکتال باید توجه داشت که تصاویر در فاصله دور دارای تعدد عناصر و اجزای بیشتری نسبت به دو فاصله دیگر هستند؛ لذا انتظار می رود با کمترشدن جزئیات در کل تصویر بعد فراکتال به شدت کاهش پیدا کند؛ ولی این نتیجه فقط در مناظر شهری جدیدتر حاصل شد. نتیجه گیری نتایج به دست آمده از ابعاد فراکتال اندازه گیری شده در مناظر دارای بافت تاریخی و غیرتاریخی شهر کرمانشاه نشان می دهد مناظر شهری دارای هویت تاریخی بیشتر دارای پیچیدگی کالبدی بیشتری نیز نسبت به مناظر بدون هویت تاریخی هستند. همچنین پژوهش نشان می دهد بین بعد فراکتال (میزان پیچیدگی کالبدی) و شناخت ذهنی و معنای مترتب بر آن منظر شهری رابطه مستقیم وجود دارد. همچنین ارزیابی پیچیدگی مناظر شهری از سه مقیاس مختلف نشان دهنده پایدارتر بودن پیچیدگی کالبدی در مناظر شهری تاریخی نسبت به مناظر جدیدتر است. یعنی مناظر شهری در گذر زمان غنی تر و از لحاظ کالبدی پیچیده تر می شوند، به شرطی که اجزاء جدیدتر منظر شهری به جای تخریب و جایگزینی به تداوم محتوای کالبدی - بصری آن بیفزایند. در مناظر باهویت شهری که پیچیدگی بیشتری دارد، تشابه عناصر جدید و قدیم بیش از تمایز، وحدت بیش از کثرت، و درجه تداوم بیش از تحول آن است. محاسبه این پیچیدگی ها ابزار مناسبی برای رصد میزان آسیب مناظر تاریخی شهر و ارائه راهکارهایی برای تداوم هویت، پیوستگی و پیوند بین حال و آینده است.Explaining Co-Relationship between the Visual Complexity of Townscape and its Physical Identity (Case Study: The Historical Core of Kermanshah City)
Background and purposeThe townscape combines traditional and modern elements shaped across different periods and styles. Some components evoke memories and a sense of belonging, while others hinder the recognition of the city's texture, failing to engage the senses. The theory of complexity seeks to reveal hidden orders within identifying elements, suggesting that spatial relationships follow specific mathematical formulas rather than random arrangements. Though complex, the resulting shape, form, and geometry contain a hidden order that imbues meaning, contributing to the identity and sense of belonging within a space. This research aims to connect physical complexity theory with townscape theories to interpret the complexity of physically identity-laden townscapes, particularly those with historical significance.MethodologyThis study employs a simultaneous descriptive-analytical and quantitative-qualitative approach. It comprises two main sections as the first delves into theoretical foundations related to fractals and their application in townscapes, examining historical context. The second part involves selecting and photographing townscapes in the historical context of Kermanshah city to measure their physical complexity. To calculate the fractal dimension, each photo is categorized into three scales as far, middle, and close distances. Fractal dimensions are calculated using "ImageJ" software for 14 images from seven historical townscapes, including elements added to the townscapes in different periods.Findings and discussionCalculating fractal dimensions for selected townscapes within the historical context of Kermanshah at varying distances revealed interesting patterns. It was observed that older townscapes featuring buildings and historical elements exhibit higher complexity compared to newer townscapes. When examining the fractal dimension at a middle distance, it became evident that historical townscapes, characterized by a strong physical identity, showcase increased physical complexity, which is accompanied by either a constant or slight decrease in complexity. This trend is reiterated in the near distance, demonstrating an escalation in physical complexity as one approaches the townscape with a more pronounced physical identity. In addition to changes in the fractal dimension, it is noteworthy that images at a far distance encompass more elements and components compared to the other two distances. Consequently, one might expect a decrease in the fractal dimension as details diminish in the overall image. However, this outcome was observed only in newer townscapes.ConclusionThe results indicate that townscapes of Kermanshah with a stronger historical identity exhibit higher physical complexity than those lacking historical identity. Additionally, there is a direct correlation between fractal dimension (physical complexity) and subjective knowledge and meaning associated with the townscape. The evaluation of complexity from three different scales reveals that physical complexity is more consistent in historical urban townscapes compared to newer ones. Over time, townscapes become richer and more physically complex, provided newer elements contribute to the continuity of physical-visual content instead of disrupting it. In townscapes with a more complex urban identity, the similarity between old and new elements surpasses differentiation, emphasizing unity and continuity overabundance and transformation. Calculating these complexities is a valuable tool for monitoring damage to historical city sights and proposing solutions for preserving identity, continuity, and connection between the present and the future.
تبلیغات
