شبکه روابط در ملکوت با تاکید بر دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

حضور پُررنگ انواع مختلفی از تعابیر و اشاره ها به «ملکوت» در قرآن کریم، نشان دهندۀ اهمیت توجه کردنِ انسان ها به این عوالم و خصوصیات آنهاست؛ هم چنین اشاره به احدیّت، عرش و کرسی، ام الکتاب و کتاب مبین، خزائن و لوح محفوظ، محو و اثبات و قدَر، مشیّت و قضاء و غیره با ذکر صفات مختلف، نشان از تفاوت آنها و کارکردهای آنها دارد؛ در این مقاله تلاش شده است تا براساس تفسیر آیات مرتبط با این موارد و مبتنی بر تفسیر المیزان، پس از تجمیع و تحلیل هر کدام از تعابیر به کار رفته در مورد ملکوت الهی، به کشف روابط میان آنهاپرداخته شود. نتایج به دست آمده از این تحلیل ها نشان می دهد که عالم ملکوت الهی از ذات بینهایت آغاز شده و به مرتبۀ احدیت تنازل می کند و سپس علم الهی تجلی می نماید، سپس مشیّت الهی ظهور پیدا می کند، سپس امر، سپس قدَر و در نهایت قضاء الهی. هم چنین امر الهی ابتدا خزائن را ایجاد می کند سپس به امّ الکتاب و کتاب مکنون تنازل می نماید، سپس به لوح محفوظ، سپس کتاب مبین، سپس امام مبین، سپس مفاتح الغیب، سپس عرش و در نهایت به کرسی رسیده و از آنجا در عالم خلق جاری می شود. تحلیل این مراتب می تواند در دانش های مختلف علوم انسانی برای دست یابی به زیرساخت های بنیادین تفکر، احساس و رفتار فرد و جامعه و نحوه ارتباط آنها با یکدیگر مورد استفاده قرار گیرد.