جایگاه عوامل غیردینی موثردر پیروزی عرب های مسلمان در فتح ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

  یکی از رخدادهای سترگ و اثرگذار در تاریخ ایران که منجر به دگرگونی های گسترده در این سرزمین شد، پیروزی سپاه مسلمانان در فتح ایران است. چنانکه در پی این رویداد مهم، سلسله ی ساسانی فروپاشید؛ کشور ایران تحت سلطه عرب های مسلمان درآمد؛ دیانت زرتشتی جایگاه پیشینِ خود را در جامعه ایرانی از دست داد و دین اسلام با گرویدن تدریجی اکثریت ایرانیان زرتشتی تا حد زیادی جایگزین دین زرتشتی در ایران شد. لذا به دلیل تأثیرات شگرفی که این رویداد بر زندگی ساکنان این سرزمین داشت از دیرباز این پرسش مطرح گردید که علت پیروزی سپاه عرب های مسلمان بر سپاه ساسانی و فروپاشی این سلسله چه بوده است؟ هرچند در پاسخ به این پرسش، تاکنون پژوهش های بسیاری صورت گرفته است؛ اما در این آثار به طور عمده بر دو نکته؛ یعنی وجود ایمان و انگیزه ای دینی در میان تازه مسلمانان از یک طرف، وجود نظام طبقاتی و ظالمانه ی ساسانیان و روحانیون زرتشتی از سوی دیگر، تأکید شده است. بر همین اساس در مقاله ی حاضر، تلاش بر آن است تا با استخراج و استنباط داده های تاریخی از منابع کهن و با استفاده از رویکردی انتقادی و روشِ توصیفی-تحلیلی، ضمن اثبات نادرستی نظریه های مطرح شده پیشین به تبیین و تحلیلِ جایگاه عوامل غیردینی مؤثر در پیروزی عرب ها در فتح ایران نیز پرداخته شود.