بررسی رویکردهای سنّتی سبک شناسی در خمسه نظامی

چکیده

سبک و سبک شناسی از مباحث داراز دامن و گسترده حوزه ادبیات و نقد ادبی است که با تاریخ ادبیات و زبان شناسی نیز پیوند دارد. از اینرو بررسی سبک شناسانه متون نظم و نثر ادبی و دیدگاه های شاعران و نویسندگان از اهمیّت خاصی برخوردار است که همواره مورد توجّه محققان و پژوهشگران اعصار گذشته و روزگار معاصر بوده است. در این مقاله برآنیم تا با استفاده از منابع کتابخانه ای و روش تحلیلی – توصیفی، پس از تعریف اصطلاحات و رویکردهای سبک شناسی سنّتی و زیر مجموعه های آن (سبک شناسی شمّی، عاطفی، بیانی و تفسیری)، شواهدی از خمسه نظامی گنجه ای بیاوریم و از این راه دیدگاه ها و نگاه تازه و نو او را درباره شعر و شاعری، براساس آن رویکردها، بررسی کنیم. یافته ها نشان می دهد که نظامی گنجه ای شاعر برجسته و سبک سازی است که شیوه شاعری خاص خود را داشته است. او با خلّاقیت در ساختن ترکیبات خاص و تازه (اشتقاق و مرکب سازی)، ابداع معانی جدید و مضامین نو، دقّت در وصف، تصویر جزئیات و توصیف های زیبا و دقیق، انتخاب الفاظ و چینش مناسب در محور همنشینی و جانشینی، به کار بردن تشبیهات و استعارات مطبوع و دل انگیز، اطناب، تناسب و تکرار دست به ابتکاراتی زده است و با هنجارگریزی شیوه بیان مخصوص (سبک شخصی) خود را یافته و سبک نو و طرز جدید خود را بنیان نهاده است و در طول دوران، پیروان و مقلّدان بسیاری نیز یافته است.