نظم های دولت/ جامعه و تحلیل سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی دوم (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

اسطوره جدایی داخل/ خارج در تحلیل سیاست خارجی مدت ها است با چالش روبه رو شده است. بااین حال، همچنان بسیاری از تحلیل های ارائه شده از دوران پهلوی دوم، مبتنی بر نگرش ساختار نظام بین الملل بوده است؛ ازاین رو، هدف این مقاله، تحلیل روابط خارجی دوران پهلوی دوم با درنظر گرفتن بیشترین عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای خارجی ایران است. پرسش اصلی مقاله این است که «روابط خارجی ایران در دوره پهلوی دوم، نشان دهنده کدام الگوهای رفتاری است؟» با استفاده از اسناد و آثار تاریخی، سه نظم یا الگوی رفتاری شناسایی شده است: نظم پراکنده که ویژگی آن، بیشینگی مشارکت اجتماعی و ضعف و زبونی دولت است، نظم متمرکز یا خودکامه که جایی برای مشارکت اجتماعی باقی نمی گذارد، و در میانه این دو، الگوی متوازن قرار دارد که می توان آن را دوره انتقالی از آشفتگی دهه 1320 به دوره خودکامگی دهه 1340 تا انقلاب 1357 به شمار آورد. در این مقاله نشان داده ایم که هریک از این الگوها در حوزه روابط خارجی، چه نوع رفتاری را به همراه داشته است.