الگوی جهاد در قرآن و ظرفیت های راهبردی آن در حل بحران های جهان اسلام (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

با وجود بحران های متعدد در جهان اسلام، این پرسش مطرح می شود که برنامه عملی قرآن برای برون رفت از این بحران ها چیست. می توان گفت الگوی جهاد یکی از محوری ترین برنامه هایی است که ظرفیت های راهبردی و نقش تعیین کننده ای در حل بحران های خرد و کلان جهان اسلام دارد. به رغم وجود پژوهش های گسترده درباره جهاد در قرآن ، تاکنون الگوی جهاد به ترتیبی که در قرآن بیان شده تدوین نگردیده است. در این پژوهش با اتکا به نظام معرفت شناسی اسلامی با رویکرد تفسیر موضوعی و روش منطقی تولید نظریه، الگوی جهاد برای نخستین بار به صورت مدون تبیین شده است. یافته مقاله این چنین قابل ارائه است که سازه مفهومی الگوی جهاد بر مفاهیم سه گانه «موقعیت»، «توان» و «تکلیف» بنا شده است و ساختار اجرایی الگوی جهاد راهبردهای چهارگانه تبیین، تجهیز، تحریک و تهدید (اقدام و عمل) را دربرمی گیرد که به صورت فرایندی با الهام از مفاهیم سه گانه، اولویت عملکردی پیدا می کنند. پویایی الگوی جهاد، مبتنی بر چرخه تلاش جهت انجام تکلیف و چرخه تلاش جهت بهبود موقعیت، دور پویا و قدرتِ محرکه ای را ایجاد می کند که امنیت و سعادت جوامع اسلامی را به ارمغان می آورد.