پژوهش های سیاست اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و افزوده شدن نظامی جدید در عرصه جهانی، نظریه پردازی درباره حکومت اسلامی در اندیشه های فقهی- سیاسی شیعه به موضوعی مهم تبدیل شد ( تاریخچه ) البته گروه های گوناگون درون دینی و برون دینی با چالش های فراوانی روبه اند که منشأ مشروعیت حکومت اسلامی از این چالش های مهم است. (مسئله) آیت الله مصباح یزدی از اندک کسانی است که موضوع منشأ مشروعیت حکومت دینی را بررسی کرده است. اما تا کنون ریشه های شکل گیری دیدگاه وی درباره مشروعیت حکومت در زمان غیبت امام معصوم† به روش متاتئوریک بررسی نشده است؛ (پیشینه) ازاین رو، پرسش اصلی این نوشتار آن است که ریشه های شکل گیری نظریه مشروعیت حکومت اسلامی در اندیشه سیاسی آیت الله مصباح یزدی چیست؟ (سؤال) فرض بر این است که ریشه های نظریه مشروعیت حکومت در اندیشه آیت الله مصباح یزدی، از عوامل چهارگانه اجتماعی- درونی، اجتماعی- بیرونی، فکری- درونی و فکری- بیرونی متأثر می باشد. (فرضیه) این مقاله می کوشد نقش این عوامل مذکور را در دیدگاه وی نشان دهد؛ (هدف) برای نیل به این هدف، از تئوری فرانظریه سازی ریتزر (نوع MU) بهره می گیرد. (روش) اثبات این نکته که نظریه آیت الله مصباح یزدی تابع جناح های سیاسی نیست، مهم ترین دستاورد این مقاله است. (یافته)

نظریه پردازان گوناگون از جمله ایدئالیست ها و رئالیست ها درباره ماهیت منافع ملی،نظریه هایی داده اند. (تاریخچه) اما ابهام در ماهیت و جایگاه منافع ملی در قانون اساسی، باعث فقدان تبیین سیاست خارجی مستقل در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت و موجب تناقض حرکت در دیپلماسی کشور می شود. (مسئله) با وجود آن، رابطه بین منافع ملی و الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در چهارچوب قانون اساسی ج. ا. ا. صورت نگرفته است. (پیشینه) ازاین رو، با چنین پرسشی مواجهیم: رابطه منافع ملی با الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از منظر حقوق اساسی چیست؟ (سؤال) آیات و روایات، ماهیت منافع ملی را باتوجه به ارزش های بنیادین و همچنین آرمان ها و اهداف الگوی اسلامی- ایرانی روشن کرده است. (فرضیه) این مقاله با رویکردی واقع بینانه و درعین حال آرمان گرایانه در پی نشان دادن واقعیات و آرمان های عرصه بین المللی، انسان و جامعه، در پیگیری و دستیابی به منافع ملی است. (هدف) این نوشتار با روش تحلیل محتوای حقوقی و با استفاده از قانون اساسی دیدگاه های مقام معظم رهبری(مدظله)، تحقق هدف پیش گفته را دنبال می کند. (روش) اجتناب ناپذیری استخراج منافع ملی از قانون اساسی و انطباق ماهیت آن با الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از دستاوردهای مقاله است. (یافته)

با گذشت بیش از دو دهه از جهانی شدن، این پدیده به مدد فناوری ارتباطات توانسته است، عرصه را برای ورود منابع جدید هویت ساز فراهم نماید. (تاریخچه) بنابراین، اکنون نسل جدید انقلاب اسلامی، با جهانی شدن روبه روست و البته، ویژگی ها و نیازهای این مرحله از زندگی، هویت جوان را برای اثرپذیری بیشتر از جهانی شدن مستعد می کند. (مسئله) در پژوهش های پیشین تحقیقی درخور دراین باره، انجام نشده است (پیشینه) و این پرسش که جهانی شدن حامل چه فرصت ها و تهدیدهای هویتی برای نسل جوان انقلاب اسلامی می باشد، همچنان نیازمند پاسخگویی است. (سؤال) توجه به ابعاد گوناگون جهانی شدن، میزان تهدیدها را بیش از فرصت ها نشان می دهد. (فرضیه) غرض این پژوهش مصونیت بخشی به نسل سوم انقلاب اسلامی در برابر چالش های جهانی شدن است. (هدف) این مقاله با بهره گیری از رویکرد مدیریت استراتژیک براساس مدل swot، فرصت ها و چالش های جهانی شدن و اثر آن را بر نسل جوان، تحلیل کرده است. (روش) مهم ترین راهبردهای پیشنهادی عبارت است از: لزوم تقویت بینش دینی جوانان و شناخت هرچه بیشتر فرهنگ غرب؛ درونی کردن ارزش های دینی، معرفی الگوهای معنوی و اخلاقی؛ توجه جدی به فرهنگ رسانه؛ اتخاذ رویکرد مناسب؛ تبلیغ ارزش های دینی؛ هم خوانی واکنش ها با چالش ها. (یافته)

با آنکه نقش بی بدیل رسانه در قوام پدیده های سیاسی، انکارناپذیر است (تاریخچه) اما تأثیر آن، بر استحکام ساخت درونی انقلاب اسلامی، چندان شفاف نیست (مسئله) موضوعی که تاکنون بر پایه نظریه گفتمان بررسی نشده است. (پیشینه) برای رفع این ابهام، باید به این پرسش که رسانه (متغیر مستقل) چه تأثیری بر ساخت درونی انقلاب اسلامی (متغیر وابسته) دارد؟ (سؤال) پاسخ گفت. رسانه که از ابزارهای تحقق هژمونی نظام های سیاسی است می تواند از رهگذر بازتولید و پالایش مداوم دقایق یا وقته های گفتمان معنایی انقلاب اسلامی و حفظ مفصل بندی آنها حول محور دال مرکزی و کمک به ایجاد حالت رسوب شدگی با کاربرد تکنیک های برجسته سازی و حاشیه رانی، از بی قراری این دقایق گفتمانی و بروز وضعیت از جاشدگی که منجر به تزلزل، بی اعتباری و درنهایت زوال گفتمان انقلاب می شود، جلوگیری کند. (فرضیه) نگارندگان در پی آن اند که نشان دهند استحکام ساخت درونی انقلاب اسلامی منوط به تداوم جایگاه هژمونیک منظومه گفتمانی آن است. (هدف) این مقاله از حیث نظری بر شالوده نظریه گفتمان ارنستو لاکلا و شانتال موف و نظریه هژمونی آنتونیو گرامشی استوار است و همه مباحث و استدلال ها و استنتاج ها تا انتها در همین چهارچوب نظری خواهد بود. (روش)کشف چیستی نقش رسانه در امر استحکام بخشی به ساخت درونی انقلاب اسلامی را می توان یافته اصلی مقاله دانست. (یافته)

از آغاز چالش پرونده هسته ای ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی (تاریخچه) و با وجود شفاف سازی و اعتمادسازی های مکرر ایران، ابهام و اقدام آمریکا و متحدان آن علیه ایران افزایش یافته است (مسئله) اما تاکنون، حل این ابهام از منظر تئوری موازنه تهدید استفان والت بررسی نشده است (پیشینه) درنتیجه، این مقاله برای رفع ابهام پیش گفته با این پرسش روبه روست که ریشه های مناقشه آمریکا با فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران به ویژه اجماع دولت های غربی علیه ایران چیست؟ (سؤال) نگارندگان در کوشش برای دستیابی به پاسخ این پرسش نگرانی آمریکا از ماهیت انقلاب اسلامی (گمانه اصلی) و نگرانی اش از گرایش ایران به سمت تولید سلاح اتمی (گمانه رقیب) را بررسی می کنند. (فرضیه) اثبات هریک از این فرضیه ها، چگونگی عمل سیاست خارجی ایران را در مقابل آمریکا و متحدان غربی اش مشخص می کند. (هدف) با بررسی فرضیه های رقیب و اصلی از منظرتئوری موازنه تهدید استفان والت و مبتنی برگزاره های اصلی آن یعنی مفاهیم درک تهدید و توازن تهدید می توان به این هدف دست یافت. (روش) نتیجه آنکه موضوع نگرانی غرب از دستیابی ایران به سلاح اتمی با واقعیت همخوانی ندارد، بلکه ناشی از ماهیت انقلاب اسلامی است. (یافته)

پس از انقلاب مشروطه، نخبگان بسیاری نقش مردم در حکومت و جامعه را تشریح کردند و دراین راستا، اندیشمندانی مانند امام خمینیŠ و سیدمحمدباقر صدر نیز، به توجیه نظری این نقش در عرصه حکومت اسلامی پرداخته و آن را بسط داده اند. (تاریخچه) اما زوایا و ابعاد اندیشه این دو عالم معاصر شیعی درباره حدودوثغور دخالت مردم در سرنوشت سیاسی، به روشنی تبیین نشده است (مسئله) و این، موضوع مهمی است که پژوهشگران و اندیشمندان دینی، جدی به آن توجه نکرده اند، (پیشینه) بنابراین، طرح اینکه مردم چه سهمی در اندیشه حکومت اسلامی امامŠ و شهیدصدر دارند؟ پرسشی اساسی است. (سؤال) به نظر می رسد آنان از دریچه دو مکتب فکری- سیاسی ریشه دار قم و نجف نقش مردم در امر حکومت را تشریح کرده اند. (فرضیه) چنین احتمال علمی می تواند ما را به چهارچوب ها و اهداف نظری مردم سالاری دینی در اندیشه سیاسی شیعه رهنمون شود. (هدف) این مقاله با تحلیل تطبیقی، درصدد مقایسه تفکرات سیاسی این دو فقیه برجسته شیعی از دو منظر گوناگون است. (روش) تأکید مکتب قم بر همراهی هم زمان فقیه و مردم، و اصرار مکتب نجف بر خلیفهْْ اللهی مردم، اما با اشراف مرجع ذی صلاح ناظر، از پیامدهای این نوشتار است. (یافته)

تحریم اقتصادی غرب علیه ایران، سابقه تاریخی دارد. البته پس از انقلاب اسلامی بر شدت آن افزوده شد. (تاریخچه) مقایسه نکردن روشمند دو پدیده بزرگ تحریم اقتصادی پیش و پس از انقلاب اسلامی،کاستی ها و برجستگی های اقتصاد سیاسی و مقاومتی را مبهم گذاشته است. (مسئله) با این وصف، درباره هر یک از آن دو، آثاری جداگانه تألیف شده است، اما پژوهشی برای مقایسه آنها وجود ندارد. (پیشینه) بنابراین، مقاله حاضر در پی پاسخ این پرسش است که مقایسه اقتصاد سیاسی دهه 1330 و اقتصاد مقاومتی دهه 1390 کاربرد کدامیک را در تحریم های اقتصادی غرب کارا می سازد؟" (سؤال) دولت مصدق برای گذار از تحریم های اقتصادی، بیشتر به بیرون از مرزهای ملی دل بست، اما نظام ج. ا. ا. با تکیه بر ظرفیت های درونی، راهی برای بیرون رفت از تحریم ها و قوت های اقتصادی می جوید. (فرضیه) مقاله قصد دارد بهترین شیوه را برای مرحله گذار از تحریم اقتصادی پیشنهاد کند. (هدف) دستیابی به عناصر و شاخص ها ونیز خصایص این دو گفتمان و تجزیه وتحلیل آنها با استفاده از شیوه مقایسه ای، کارایی و ناکارایی این دوگفتمان را روشن می سازد. (روش) تأثیر آموزه های دینی، انقلابی و عرضه رهنمودهای سیاسی ازسوی رهبران مذهبی درکارایی مقاومت دربرابر تحریم نظام سلطه و پیشرفت کشور و ناکامی دشمن، از دستاوردهای این مقاله است. (یافته)